Borroka

  • Ramon Olano Cervera gerraontziaren oroitzapenak

    Ramon Olano Zapiain (1927) Astigarraga

    Gerra garaian Bilbon egon zen burdinazko gerrikoa. Nazionalek Cervera gerraontzia zeukaten, eta harekin botatzen zituzten bonbak lehorrera; Astigarragan etxetik egoten ziren bonba haiei begira.

  • Teresa eta Mari Paz Bonbardaketa

    Teresa Bengoa Azula (1930) Mari Paz Elorriaga Garitaonandia (1932) Abadiño

    Gerra sasoian, bonbardaketak Durangon harrapatu zituen asko bertan hil ziren. Teresaren familiak babesleku moduko bat egin zuen etxe parean. Hala ere, inguruan ihesian zebiltzan beste asko bonbardaketak harrapatu zituen.

  • Teresa eta Mari Paz Gerra sartu zenean etxetik irten behar

    Teresa Bengoa Azula (1930) Mari Paz Elorriaga Garitaonandia (1932) Abadiño

    Matienako zubia dinamitaz bota nahi zuten, Francoren aldekoak pasa ez zitezen. Horregatik, etxetik irten behar izaten zuten gurdia beteta. Teresaren familia, esaterako, Sarrira joan zen.

  • Deogracias Sarrionandia-Ibarra Ama Durangoko bonbardaketan hil

    Deogracias Sarrionandia-Ibarra Irigoien (1924) Abadiño

    Deograciasen ama Durangoko bonbardaketan hil zen. Ama egunero joaten zen esnea saltzera Durangora. Ondoko baserriko bat joan zitzaien Bilbora ama hil dala esaten. Goitik behera beltzik jantzi zuten Deogracias.

  • Jose Gastelu-Urrutia Borroka latzak Eibar inguruan eta Saibin

    Jose Gastelu-Urrutia Arabio-Urrutia (1922) Abadiño

    Tiro-hotsa entzuten zen gerra sasoian. Borrokak zazpi-hilabete edo iraun zituen Eibarren eta Saibitik pasatzea ere asko kostatu zitzaien. Behin Intxorta hartu zutenean denak pasatu ziren ilaran.

  • Jose Gastelu-Urrutia Gerra sasoian, jende asko joan zen Santander aldera

    Jose Gastelu-Urrutia Arabio-Urrutia (1922) Abadiño

    Eurek ez zuten etxetik irten behar izan, baina asko Santander aldera joan ziren ganaduekin. Milizianoek etxeak hartzen zituzten eta baita ganaduak ere. Frontea Eibarren egon zen artean, Berrizko baserri-etxe batean egon ziren. Nazionalak sartu zirenean jende asko sartu zuten kartzelara.

  • 459 Gerra garaiko bizipenak

    Jesusa Sarriegi Aiestaran (1919) Beasain

    Gerrako kontuak. Tiroak; soldaduak. Ataun inguruan tiroketak.

  • Delia Huici Gernikako bonbardaketa II

    Delia Huizi Zuñiga (1928) Andoain

    Bonbardaketa hasi zenean, bazkalondoa zen eta etxean zeuden. Pinu artera joan ziren. Lehengusu txikia, Juantxo, negarrez; gero Santanderren hil zen, pneumoniarekin. Santimamiñen ezkutatu ziren anaia eta. Handik batera eta bestera. Gerra bukatu arte ez ziren Andoainera bueltatu.

  • Delia Huici Gernikako bonbardaketa III

    Delia Huizi Zuñiga (1928) Andoain

    Gernikan feria eguna zen. Nola geratu zen. Hiru-lau kilometrora zeuden beraiek. Gauean, dena sutan. Ez ziren joan ikustera. Jendeak korrika alde egin zuen handik. Asko hil ziren.

  • Loren Navarro Gerra azkar bukatuko zelakoan... Baina ez

    Loren Navarro Hombrados (1924) Andoain

    Gerra sortu zenean, aita beldur zen, abertzalea zelako. Burdinazko Gerrikoarekin, gerra azkar bukatuko zela uste zuen. Ez zen hala izan: traizioa, Jaurlaritza erbestera... Asturiaseraino iritsi zen aita, eta preso hartu zuten, itsasoan. Eguberri tristeak izan zirela du gogoan.

  • Sabina Arruabarrena Markinako oroitzapenak; jolasak eta ezkutalekuak

    Sabina Arruabarrena Oiarzabal (1928) Astigarraga

    Markinako oroitzapen onak ditu. Jolasean ibiltzen zen kalean, lagunekin, bihurrikeriak egiten. Mendira joaten ziren. Hegazkinak zetozenean, kanpaiak joka hasten ziren: ezkutalekura. Lurrean etzanda.

  • Sabina Arruabarrena Amaren atsekabea, Bilbo erori zenean

    Sabina Arruabarrena Oiarzabal (1928) Astigarraga

    Bilbora sartu zirenean, beraiek Markinatik bueltatu gabe zeuden artean, eta ama larri. Apaizak lagundu zion saskia etxera eramaten. Lau umeak falta! Denak antzera zeuden.

  • Rufina Irazu Erreketeak ere euskaldunak

    Rufina Irazu Amundarain (1923) Asteasu

    Erreketeak ere euskaldunak eta baserritarrak ziren. Aginduak nondik jasotzen zituzten ez daki. Oilaloka ere eraman zieten behin. Oilaloka zer den azaltzen du. Txitak. "Kolka" edo "loka". 22 egun pasatu behar ditu arrautzen gainean.

  • Roke Etxeberria Bi anaia gerran

    Roke Etxeberria Alkain (1928) Andoain

    Anaia "Batallón de Trabajadoresen" egon zen Santander aldean. Bi anaiek egin zuten alde etxetik gerra hasi zenean, Rokek gogoan du aitak anaiari esandakoa arma bat etxera ekarri zuen egunean.

  • Joxe mari olazabal Gerra bat-batean eta bala hankan ezustean

    Jose Mari Olazabal Iñurrita (1928) Andoain

    Gerra bat-batean etorri zen, bonbardaketak bat-batean hasi ziren. Jose Mari jolasean zebilela, bala galdu batek jo zion hankan, falangista batek medikuarengana eraman zuen, eta 15 egunean egon behar izan zuen etxean sendatu arte.

  • Juan Bautista Barandiaran Mundakan zirela, Gernikako bonbardaketa ikusi zuten

    Juan Bautista Barandiaran Iturriotz (1928) Andoain

    Oriotik Mundakara alde egin behar izan zuten, eta lehenengo Zarautzen pasa behar izan zuten gaua. Mundakan ondo zaindu zituzten. Mundakan zirela ikusi zuten nola bonbardatzen zuten Gernika.

  • Luixita Sarasola Gerran babes bila hara eta hona

    Luixita Sarasola Zumeta (1931) Lezo

    Gerra garaia gogoan du: hegazkinak etortzen ziren, elizan babesten ziren, kanpaiak jotzen zituzten hegazkinak zetozela abisatzeko, Donostiara joan ziren Lezotik ihesi, Auxilio Socialera joan ziren, Lezora ezkutuan itzuli ziren...

  • Bixente Lizaso Gerra hasieran, baserria bonbardatu

    Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta

    Etxetik irteteko abisua jaso zuten gerra heldu zenean, bonbardatu egin behar zutela eta. Basoan ezkutatu ziren eta handik ikusi zuten baserria Oriamenditik eta Santa Barbaratik kanoiz bonbardatzen. Ez daki ondo zein bandotakoak ziren batzuk eta besteak, baina beren etxe ondoko frontean zeudenak erreketeak zirela badaki. Etxeko oilo eta oilasko guztiak jan zizkieten.

  • Santi Madariaga Morgan kanoikada eta bonbapean

    Santi Madariaga Makoaga (1929) Morga

    Zortzi urterekin harrapatu zuen gerrak Morgan. Bonba eta tiro artean gogoratzen du sasoi hura. Gurasoak Bilbora lan kontu bategatik joanda zirela sartu zen gerra Morgara, eta lau anaia bakar-bakarrik geratu ziren etxean. Kanoikadak baserria jo zuen eta alde egiten ari zirela ondo-ondoan erori zitzaien kanoi-bonba bat. Eskerrak ez zen lehertu, bestela han geratuko ei ziren.

  • Santi Madariaga Francoren soldaduek beren baserria hartu zutenekoa

    Santi Madariaga Makoaga (1929) Morga

    Osaba batek batu zituen anaia gazteak. Handik laster, Francoren aldeko soldaduek hartu zuten etxea. Tratu ona eman zieten eurei, baita osaba eta amonari ere. Aurretik errepublikazaleen intendentzia-taberna egona zen etxean eta Francozaleek ere eginkizun berdinerako erabili zuten. Borrokaldiak eta tiro-hotsak gau eta egun.