Borroka
-
Zumaiatik baserrira buelta
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Zumaiatik bueltatu zenean, etxeko lanak egiten eta josten ikasten ibili zen. Nahiko libratu zen baserriko lanetatik. Gerra hasi zenean, anaiei soldadu joatea egokitu zitzaien. Orduan bai, baserriko lanak egin behar.
-
Lehen tiro hotsak; nafarrak sartu ziren
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Aitonarekin nobenatik bueltan zetozela, metraila hotsa entzun zuten. Aitonak gurdi hotsak zirela esan zien. Handik gutxira nafarrak sartu ziren herrian, eta bi kanoi jarri zituzten Amasan.
-
Anaiak gerrara eraman zituzten
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Nafarren beldur ziren, eta anaiak ezkutatu egin ziren, leizezulo batean. Ez zuten asko iraun. Gero gerrara deitu zituzten. Bigarrena errekete joan zen. Margaritak paketeak eramatera joaten zirela frontera, eta konbentzitu egin zuten.
-
"El abuelo" hegazkina
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Erretoreak meza isila eman zuen. "El abuelo" hegazkina ikusi zuten etxerako bidean. Koltxoiak jarri zituzten leihoetan. Kanoikadak.
-
Gerra urteak, tristeak
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Gerrako urteak tristeak izan ziren. Mutilak falta ziren, eta berririk ez zuten. Eskutitzak idazten zituzten; zentsura pasatzen zuten. Erdaraz idazten zuten, hala baitzeuden ohituta. Soldadu joandakoak bisitan etortzen ziren. Soldadu andaluzak Amasako etxeetan hartu zituzten. haiek ez zuten gerrako kontu asko esaten.
-
Soldaduen ibilera penagarriak
Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona
Gerra urteak gogorrak izan ziren. Senarra ere soldadu joan zen. 1937ko abuztuan senarrari bi tiro eman zizkioten, eta anaia biharamunean hil zuten. Senarra libratu egin zen. Anaiez gainera, lagun asko zituen soldadu, eta kezkatuta egoten zen. Fronteko kontuak gerora kontatu zituzten. Hotza eta garbitasun falta.
-
Andoaingo frontea
Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona
Gerra hasi eta Billabonara frontea iritsi zenean Pelloren etxe azpian egon zirela kontatzen du. Andoain aldera joan eta lehenengo tiro eta borrokak entzuten zituen etxetik. Soldaduekin bizi izandako anekdota bat kontatzen du. Fronterik gogorrenak Bizkaian izan zirela azaltzen du, bertan iraun baitzuen denbora gehien borrokak.
-
Bonbardaketa Donostian pasatu
Maite Ezkurdia Don (1931) Amasa-Villabona
Bost urte zituen gerra hasi zenean. Donostian pasatu zituzten hilabete batzuk, utzitako etxe batean. Bonbardaketa zenean, gordelekura korrika joaten zirela gogoratzen du. Gordelekua: beheko okindegiko sotoa.
-
Aita gerran
Maite Ezkurdia Don (1931) Amasa-Villabona
Maiteren aita gerrara joan zen. 28 urte inguru zituen aitak soldadu joan zenean.
-
Estolda azpian bonbardaketatik salbu
David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona
Gerratik Oriora eta Mundakara egin zuten ihes. Behin, mendian zela, hegazkinak etorri ziren Gernika bonbardatzera eta estolda azpian ezkutatu zen.
-
Anaia zaharrena gudari
David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona
Teruelen egon zen anai zaharrena. Hamar anai-arreba ziren orduan.
-
Gernikako bonbardaketa, kasualitatea?
David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona
Dena antolatuta zutela kontatzen du, gazte batzuk planoak egiten ibili zirela, bonbak nora bota erabakitzen.
-
Aita nazionalista
David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona
Gerra garaian, David umea zela, Ihes egin zuten Andoaindik. Oriora joan ziren lehendabizi, eta ondoren Mundakara. Mendian zirela, alemaniarren hegazkinak ikusi eta ezkutatu egin behar izan ziren.
-
Anaia zaharra gudari
David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona
Teruelen barrena ibili zen bere anaia, "batallon de trabajadores" barnean.
-
Elgetako bonbardaketak eta erasoak
Zipriano Askasibar Sagastigutxia (1927) Zaldibar
Ziprianok Elgetan ikusi zuen lehen bonbardaketa urriaren azkenengo egunetan izan zen, orduantxe Elgetako Asentsion egon zen frontea eta. Behin, txori-habiak topatzen zeudela, francotarrak eurak ametrailatzen ahalegindu ziren. Mairuak ere baziren bertan, Francoren alde borrokatzen.
-
Babeslekua ur-jauziaren azpian
Zipriano Askasibar Sagastigutxia (1927) Zaldibar
Eibar egunero bonbardatzen zuten eta egunero hiltzen zen jende ezaguna. Euren etxean, Olarreagan, ur-jauzia dagoen lekuan eraiki zuten babeslekua.
-
Munizioa, eskuko bonbak eta obusak inguruan
Zipriano Askasibar Sagastigutxia (1927) Zaldibar
Gerra sasoian, mutikoek munizioa batzen zuten basoan eta igandeetan su ematen zioten bide bazterrean. Sasoi hartan jende mordoa hil zen eskuko bonbak zirela eta; bidean topatu, hartu eta eskuetan lehertzen zitzaizkien. Obusak ere askotan aurkitzen zituzten, euren baserri inguruan esaterako.
-
Munizioa trintxeretara gauez eramaten
Zipriano Askasibar Sagastigutxia (1927) Zaldibar
Milizianoek baserritarrei kentzen zizkieten jana eta ganaduak. Eurei, esaterako, asto bat kendu zieten. Euren osaba gauetan munizioa trintxeretara eramaten ibiltzen zen idiekin. Behin, etxera heltzen zegoela, idia hil zioten tiroa botata.
-
gerrako lehenengo egunak eta Ukituko leizea.
Balendin Lasuen Solozabal (1924) Zaldibar
-
Eibartarrak Zaldibarren errefuxiatuta
Balendin Lasuen Solozabal (1924) Zaldibar