Borroka

  • Demetrio Garmendia Sarasola Gerran alde batetik bestera

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Ebroko batailaren ondoren, Katalunia oinez zeharkatu zuten. Bartzelonan desfilatu zuten. Ondoren, Logroño, Miranda, Salamanca eta hainbat lekutan ibili zen. Navalmoral de la Matan deskantsatzen egon ondoren, Toledo eta gerra amaiera. Tren batean sartu eta Cartagenaraino eraman zituzten eta beste bandokoak armak entregatzen ikusi zituzten. Denek poza hartu zuten.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Gorriek ez zuten diziplinarik

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Beti aurrera egiten zebiltzanez, zaila zen beste bandora pasatzera. Gorriek ez zuten gerra irabazteko aukerarik. Gorriek ez zituzten nagusiak errespetatzen. Diziplinarik gabe gerra irabaztea ezinezkoa zen.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Alemanek Franco lagundu zuten

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Jeneral hoberena Miaja zela esaten zuten. Francok alemanei esker irabazi zuen gerra. Haiek egin zituzten bonbardaketak. Abiazioa egon izan ez balitz, Bilbon ez ziren sartuko. Gipuzkoatik asko joan ziren Bilbo defendatzera eta ondoren Santanderrera.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Katalanak Francoren alde

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Frontean euskaldun gutxi zeuden Demetriorekin. Katalan asko, Frantziara ihes egin ondoren, Donostiatik barrena berriro Espainiara itzuli ziren, eta Francoren alde borrokatu ziren.

  • Demetrio Garmendia Sarasola Fronteko bizimodu gogorra

    Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

    Gerrako kontuak etxean azaltzen zituzten. Gerran guztiek ez zuten esperientzia berdina izan. Madrilgo frontean egon zirenak denbora asko egon ziren posizio berdinean. Demetrioren taldekoak, berriz, beti erasoan ibiltzen ziren, karga guztia gainean zeramatela. Marmelada eta sardinak besterik ez zituzten jaten. Gauean lo egiteko lastorik aurkitzen bazuten, pozik. Ebron behintzat ez zuen hotzik egiten, Teruelen, berriz, askori hanka moztu behar izan zien hotzarengatik.

  • Miren Lore Ibazeta Gerrako babeslekua

    Miren Lore Ibazeta Solabarrieta (1936) Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Gerrako babeslekua etxe azpiko denda bat zen. Momentu horietako kontuak kontatzen dituzte.

  • Nekane Ibazeta Bala galduak

    Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Gerra zibilean, Miren Lore umea zen eta Nekane neskatila; garai hartan, kalean zehar bala galduak zeuden, batetik besterako balak.

  • Isidro Mandiola Milizianoak baserrietara jeneroa erostera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian diru zuria erabiltzen zuten, baina milizianoek diru zaharra ere erabiltzen zuten. Milizianoak baserrietara jaisten ziren arrautzak-eta erostera. Barinagan egon zen armadaren burua eta bertan ez zuten sekula bonbarik bota. Eibarko industria gunea ere ez zuten bonbardatu eta bertan beharrean zeudenak ez zituzten gerrara eraman.

  • Isidro Mandiola Astoak eta zaldiak Kalamuako frontera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Baserriko astoak eta zaldiak Barinagara eraman behar izaten zituzten. Haiekin, milizianoek kargak igotzen zituzten Kalamuako frontera. Bertakoak ziren Kalamuako fronteak zeudenak eta baita asturiarrak ere.

  • Isidro Mandiola Soldaduak etxera bazkaltzera eta baserriko jeneroak erostera

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Sarritan fronteko asturiarrak joaten zitzaizkien etxera bazkaltzera. Arratsaldeetan, ostera, soldadu euskaldunak agertzen zitzaizkien etxean arrautzak-eta erosteko. Hauek diru zuria eta zaharra edukitzen zuten, baina zaharra nahi izaten zuen amak. Hala ere, gero ezin izaten zuten ezer erosi diru horrekin, ez zegoen ezer eta.

  • Isidro Mandiola Arma-fabrika Deriora

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra sasoian, Deriora eraman zuten Markinako arma-fabrika. Bilbo okupatu zutenean, Deriotik atera zituzten beharginak eta frontera eraman zituzten. Ez zuten Bilbo bonbardatu, han industria zegoela eta Francok ez zituen apurtu nahi izan.

  • Isidro Mandiola Gernikaren bonbardaketa

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gernika bonbardatu zutenean Munitibarren ere bota zituzten bonbak. Egun hartan, zazpi kaza ikusi zituzten Gasteiz aldetik sartzen. Zentzura handia zegoen orduan, baina eurak Barinagako milizianoei hartzen zizkieten egunkariak: "Euskadi Roja".

  • Isidro Mandiola Gerraren berria irratian

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Aitita Barinagako meza nagusira joaten zen domeketan. Horietako domeka batean, tabernako irratian gerra hasi zela entzun zuen. Gero, San Migel egun inguruan agertu ziren milizianoak Kalamuatik. Zazpi hilabetean egon ziren bertan.

  • Isidro Mandiola Jateko ugari frontea egon zen artean

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Jateko nahikoa eduki zuten etxean frontea egon zen artean, Etxebarriko almazenean jateko ugari zegoen eta. Frontetik urrun zeuden herrietan, ostera, gose handia zegoen. Barku amerikarrek bakarrik zeukaten Bilboko portuan janaria sartzeko eskubidea.

  • Isidro Mandiola Gerrako munizioa

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerran fusilak, esku-bonbak, metrailadoreak, granadak eta bonbak erabiltzen zituzten. Markinako 'Esperanza' fabrikak egiten zuen munizio hori, Derion.

  • Isidro Mandiola Frontoia itzi gerra sasoian

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Zestan jolasteari utzi behar izan zion Isidrok gerra hasi zenean, Markinako frontoia itxi egin zuten eta.

  • Daniela, Lourdes eta Anastasio Durangon hondakinak garbitzen

    Anastasio Urizar Belakortu (1923) Mañaria

    Gerra garaian, azken behiarekin Izurtzatik Durangora joan ziren. Nazionalek Durango hartu eta handik hilabetera hartu zuten Mañaria. Durangon, gerrako hondakinak garbitzen egon zen Anastasio, hondakinok gurdian garraiatzen. Nazionalek Mañaria hartu zutenean, etxera itzuli ziren.

  • Isabel Etxanobe Gerran, amamaren etxera

    Isabel Etxanobe Oteiza (1926) Mañaria

    Gerra Zibilean frontea hurbil izan zuten. Balak etxe barruraino sartzen ziren. Baserria utzi eta herri aldera joan ziren amamaren etxera; Urkuletako auzoa hustu egin ei zen. Bitartean, soldaduak-edo egon ziren beraienean, eta tximinia erre zieten.

  • Petra Goiti Gerraren ondorioak: ezkutatu beharra, ondasunak galtzea...

    Petra Goiti Goiti (1929) Mañaria

    Kobagorri kobazuloan ezkutatzen ziren gerratean, egun osoa pasatzen zuten bertan. Herria milizianoz bete zen eta baserrietatik ibili ziren eskean.

  • Jose Luis Bizkarra Gerran koban ezkutatuta

    Jose Luis Bizkarra Etxebarria (1930) Mañaria

    Gerra Zibilean, hilabetez izan zuten frontea etxe ondoan. Hasieran gura beste jateko zuten. Zallobentako koban ezkutatzen ziren beste hainbat herritar bezala. Bere aitak behiekin batera egin zuen alde eta amagaz geratu ziren. Kobetan egunez egon ostean, gauez etxera bueltatzen ziren.