Borroka

• Bonbardaketa kanpandorrean

  Encarna Ormaetxea Munitxa (1921) Durango

  Bonbardaketa egunean, Santa Anako kanpandorreko eskaileratan egon zen Enkarna. Jende piloa egon zen egun guztia eskaileratan: batzuk negarrez, beste batzuk errezatzen. Bere etxeak ez zuela txakur txiki bat (5 pezeta zentimo) balio, baina bonbardaketan osorik geratu zela dio Enkarnak.

• Bonbardaketan bizitakoak

  Jose Mari Madariaga Sierra-Sesumaga (1933) Durango

  Bonbardaketan hegazkinen erasoak hasi zirenean, sirenak entzun eta ezkutatu egin ziren. Erreka txiki baten ondoan ezkutatu ziren etxeko denak. Etxera bueltatu orduko, ezkutatuta zeuden lekuan bonba bat bota zuten. Egun hartako usaina oraindik ez du ahaztu.

• Elizak suntsitu zituzten etxeak barik

  Jose Mari Madariaga Sierra-Sesumaga (1933) Durango

  Bonbardaketak Kurutziagan izan zuen eragina: etxerik ez zuten jo, baina Santa Susanako eta jesuitetako eliza zuzen-zuzenean. Bere arrebak izterrean metraila izan zuen bizi guztirako. Andra Mariko elizan jendez lepo zegoela, meza orduan, erre zuten.

• Martxoaren 31ko bonbardaketa. Arratsaldea.

  Luzia Ganboa Eizagirre () Durango

• Martxoaren 31ko bonbardaketaren osteko egunak

  Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango

• Martxoaren 31ko bonbardaketa. Goiza.

  Luzia Ganboa Eizagirre () Durango

• Martxoaren 31ko bonbardaketa

  Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango

• Soldadu ezezagunaren hilobia I

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Frontea Itziar inguruan zegoen, Ollokin. Kontxiren osaba erretiran zegoela, bala galdu batek ustez Goierri aldekoa zen soldadu bat hil zuen eta Debara parte ematera joan zirenean, hango alkateak esan zien haien bandokoa ez bazen ez zuelako hilobiratuko. Ordurako ziurrenik Deba nazionalek hartuta zeukaten. Azkenean, Kontxiren osabak eta beste batek, hildakoa hilobiratu zuten han bertan zulo bat eginez eta gainean harriak jartzen. Osabak Francisco Korostola Salegi zuen izena. Beti ezagutu dute gorpu hori hor eta harriek hor jarraitzen dute.

• Frontera trikitia jotzen

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Soldadu txarrenak nafarrak omen ziren, karlistak. Osabaren etxean sartu zirenean, pistolaz mehatxatu zioten soldaduek. Osabak Eibarren lan egiten zuen baina eskuan istripu bat izan zuen eta baserrira bueltatu zen. Aitak ez zekien gerra zer zen eta frontera trikitiarekin joan ziren.

• Osabak, soldadu nafarrei ezinikusia

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Osabak gerrako kontu asko kontatzen zituen. Soldaduak pasatzen ziren baserritik eta asko italiarrak izan arren, nafarrei ezinikusi berezi bat zien. Soldadu mutil koxkor batek mehatxatu egin zuen armarekin.

• Zornotzan frontea non egon zen

  Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

  Frontea non egon zen azaltzen du.

• Bonbardaketak herrian

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

  Bonbardaketak egin zituztenekoa kontatzen du. Kazak (gerrako hegazkinak) launaka etortzen zirela gogoan du. Soroan baserritarra eta abereak hil zituztenekoa kontatzen du.

• Bonbardatu egin zituztenekoa

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

  Frontetik gertu zeudenez, leihoak josi egin zituzten. Hurrengo egunean alde egitear zirela, kazak gerturatu ziren eta ezkutatu egin ziren denak. Ametrailatu egin zituzten baina ez zituzten zauritu.

• Anaien kontra jarduteko beldurrez

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Bere anai fraideak jakinean egoten ziren etxe inguruan zer gertatzen ari zen. Ez zuten soldadu joan nahi izan, beren anaien kontra jardun beharko zuten beldurrez.

• Hildakoak kamioira botatzen

  Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Lezaman bondartatu egin zituzten. Hildakoak kamioira botatzen aritu behar izan zuen. Garaiko bizilagunak, ama-semeak eta moja, hil ziren.

• Gose larria Arrasaten gerraostean

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Arrasaten gose larria ezagutu zuten, jendea hiltzerainoko bestekoa, dio Joxek. Falangisten "Auxilio Socialen" banatzen zen errazionamendua. Joxek pilotan jolasten ziharduela, frontoian bonba bat erori zen.

• Etxeko umeak Eskoriatzara babesera

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Gorriek Arrasate bonbardatzen zutenean, nazionalek herriko plazara ateratzen zituzten preso zituzten gudariak. Joxe eta bere anai-arrebak aitaren baserrira eraman zituzten orduan, Eskoriatzara.

• Gerran senidea galdu zuen

  Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

  Gorriek lau eskopeta besterik ez zituztela dio Joxek. Osaba bik hanka egin behar izan zuten, eta beste bat, udaletxeko diruzaina, fusilatu egin zuten Oiartzunen.

• Lizarran soldadu; bizipen gogorrak

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Hemezortzi urterekin Lizarrara eraman zuten soldadu. Hango bizipen gogorrak kontatzen ditu.

• Francoren gerrako azken partea

  Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

  Lizarratik Lleidara joan zen frentera. Zorriek janda egon ziren. Bartzelonan entzun zuen Francoren gerrako azken partea. Orduan pentsatu zuten etxera joango zirela baina han zaindari lanetan jardun behar izan zuten.