Borroka
-
Tropak Saturraranen sartu
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako kontuak. Abadea beren etxea zegoen ezkutatuta, eta, orduan, Kandido Saturraranera bidali zuten senide batzuenera. Tropen etorrerari buruzko oroitzapenak: Santa Kutz gainetik gizon bat seinaleak egiten, eta Arbelaitz azpitik sartu ziren soldaduak Katetxera. Katetxe barruan, bost mutil asturiar zeuden. Bostak hil zituzten. Ganadu zain zebiltzala, soldaduen tiroak.
-
Berrosasi baserrian soldaduak
Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku
Berrosasi baserrian soldaduak egon ziren gerra garaian. Handik Lete baserrira joan ziren. Ama esnea saltzera joaten zen Ondarroara.
-
Baserri gainetik bonbak pasatzen ziren
Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku
Bonbak baserri gainetik pasatzen ziren. Itsasotik botatzen zituzten. Bonbak nolakoak ziren kontatzen du.
-
Gerran utzita lagatako bonbek ia hil zuten
Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku
Ez da gogoratzen nongo soldaduak zeuden Berrosasi baserrian. Gerra garaian, Tontorramendin kanoiak eta bonbak egon ziren zeuden eta gerra amaituta inguruan ehizan zebilela, bertan utzita zeuden bonba batzuek eztanda egin zuten eta ia-ia harrapatu zuten Ramon. Larruskain baserrian, mutil batek eskua galdu zuen gerrako bonba batek eztanda egin ziolako.
-
Osaba Terueleko frontean erahila
Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku
Osaba bat Terueleko frontean hil zen, bala batek eztarrian jota. Zortzi anai ziren eta gazteenak joan behar izan zuten gerrara.
-
Aita Euzko Itsas Gudarostean desagertuta
Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku
Gerra hasi zenean, aita Euzko Itsas Gudarostera batu zen, kanoiekin armatutako bere bakailao-ontziarekin. Matxitxakoko gerran aritu zen eta bere itsasontzia hondoratu ez bazen ere, zazpi hildako egon ziren. Aita Portugaleten egon zen ospitalean denbora batez. Matxitxakoko Guda eta gero, aita Valentzia aldera bidali zuten laranja bila eta Frantziara heltzean desagertu egin zen
-
Soldadu ezezagunaren hilobia I
Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku
Frontea Itziar inguruan zegoen, Ollokin. Kontxiren osaba erretiran zegoela, bala galdu batek ustez Goierri aldekoa zen soldadu bat hil zuen eta Debara parte ematera joan zirenean, hango alkateak esan zien haien bandokoa ez bazen ez zuelako hilobiratuko. Ordurako ziurrenik Deba nazionalek hartuta zeukaten. Azkenean, Kontxiren osabak eta beste batek, hildakoa hilobiratu zuten han bertan zulo bat eginez eta gainean harriak jartzen. Osabak Francisco Korostola Salegi zuen izena. Beti ezagutu dute gorpu hori hor eta harriek hor jarraitzen dute.
-
Frontera trikitia jotzen
Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku
Soldadu txarrenak nafarrak omen ziren, karlistak. Osabaren etxean sartu zirenean, pistolaz mehatxatu zioten soldaduek. Osabak Eibarren lan egiten zuen baina eskuan istripu bat izan zuen eta baserrira bueltatu zen. Aitak ez zekien gerra zer zen eta frontera trikitiarekin joan ziren.
-
Osabak, soldadu nafarrei ezinikusia
Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku
Osabak gerrako kontu asko kontatzen zituen. Soldaduak pasatzen ziren baserritik eta asko italiarrak izan arren, nafarrei ezinikusi berezi bat zien. Soldadu mutil koxkor batek mehatxatu egin zuen armarekin.
-
Frontearen lerroa baserri ondoan I
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Baserri ondoan zulo bat egin zuten eta egunez bertara joaten ziren ezkutatzera. Soldaduak egunez baserri barruan egoten ziren eta gauean mendira igotzen ziren. Frontea baserri ondoan zegoen. Animaliak gabez atera egiten zituzten ere.
-
Frontearen lerroa baserri ondoan II
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
etxeko norbaitek Debara joan behar zuenean, soldaduek laguntzen zieten bidearen zati batean. Baserrian lau egunez soldaduak egon ziren baina alboko larreetan 18 bat egunez. Soldaduek balen zorroak ematen zizkieten. Debatik etorri ziren soldaduak. Frontea nondik nora zegoen kontatzen du.
-
Aita gerrara joateaz libratuta
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Baserrian egondako soldaduak espainiarrak, euskaldunak eta nafarrak ziren. Hemezortzi urtetik gorako mutil eta gizonak gerrara eramaten zituzten. Beste baserriko bateko mutil batek ihes egin zuen eta 3-4 urtez egon zen kanpoan. Bere aita libratu egin zen gerrara joateaz.
-
Alkoleatik bonbak botatzen zituzten
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Alkoleatik bonbak botatzen zituzten itsasontzi handi batekin. Baserritik gertu zegoen zulo batean ezkutatzen ziren. Gerrak iraun zuen denboran Mutrikun arrantzaleak ez ziren arrantzara ateratzen.
-
Legionarioen eta soldaduen jantziak ezberdinak ziren
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Legionarioen eta soldaduen jantziak ezberdinak ziren. Hasierako soldaduen etorrerarekin ez du emakumerik gogoratzen, baina gerora bai.
-
Soldaduekin harreman ona
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Baserrian egon ziren soldaduak, dena pagadian egiten zuten. Ez zuten inoiz animaliarik edo janaririk eraman. Ura bakarrik eskatzen zuten. Baserri barrutik tiroka egon ziren lau soldadu horiekin harreman ona egin zuten.
-
Bazkaltzen zeudela, tiroak sartu ziren leihotik
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Behin bazkaltzen zeudela tiroak hasi ziren eta aitak, leihotik urruntzeko esan zien. Gutxira, balak sartu ziren leihotik eta paretan zuloa egon zen denbora luzez. Beste leiho batzuetatik ere sartzen ziren. Frontea bertan egon zen egunetan egunero zeuden tiroak baserri albotik eta gainetik.
-
Gauez artoa biltzen
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Frontea baserrian egon zen bitartean ez zuten lurrik lantzen iluntzen zen arte. Arto-sasoia izan zen. Egunean zehar soldaduek zaintzek zizkieten soroak.
-
Kanoi txikiak zaldiekin garraiatzen zituzten
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Soldaduek kanoi txiki batzuk izaten zituzten eta zaldiekin garraiatzen zituzten. Itziarretik botatzen ziren tiroak oso argi entzuten ziren Larangatik.
-
Balak eta bala-zorroak pagadian
Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku
Kanoiak botatzen zituztenean entzuten zen soinua egiten du Eusebiok. Bonben parterik ez zen agertzen baserri inguruan baina balak eta zorroak, bai.
-
Mutil laguna Bilboko burdinezko gerrikoan eta Galdames itsasontzian
Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku
Imanol Arrasate, Beneren senar izango zena, Bilboko burdinezko gerrikora bidali zuten. Gero, Galdames itsasontzian egon zen.