Borroka

• Gerrako arrantxoa eta loa

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Dilistak, arroza, babarrunak... denetik jaten omen zuten Gerra Zibileko borrokaldiek iraun bitartean. Hala ere, Bilbo "erori" zenean, goseak pasa zuten astebete. Uda partea zen, ordea, eta fruta-arbolek eskaintzen zuten zer jan. Eskerrak horri.

• ¡No pasarán!

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Gerran oihuak eta leloak alferrik dira batzuetan.

• "Hemen amaitu da guztia. Bakoitzak ahal duena egin"

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Pagasarrin esan omen zien kapitainak "ahal zuenak ahal zuena" egiteko, eta bakoitza bere aldetik abiatu omen ziren, Jesus eta konpainiako gainontzeko soldaduak. Jesus Santanderren hartu zuten preso, eta handik, Pontejoseko base militarrera.

• Moroak auzora sartu zirenekoa

  Luis Izagirre Belategi (1924) Elorrio

  Etxean ez zuten tiroketarik-eta izan. Auzora moroak sartu ziren, baina haien ofiziala, kapitaina, espainiarra zen. Gazetan ardiak harrapatu zituzten, eta ardi mordoa Elgetara eraman. Izugarriak egin zituztela dio.

• Hiru anaia gudarietan

  Luis Izagirre Belategi (1924) Elorrio

  Hiru anaia gudarietan izan zituen. Horietako bat hortik zehar zazpi urte egin eta gero itzuli zen. Burgosen egon ei zen soldadu.

• Gerra hasi zeneko giroa

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Gerra hasi zeneko eguna gogoratzen du: Pasai Antxoko festak ziren eta handik bueltan zetozela hasi ziren tiroak. Faxisten auto bat harrapatu zuten herrian eta igande osoa udaletxeko plazan egon zen, denek ikus zezaten. Soldaduak geroago hasi ziren Errenterian sartzen. Etxean balak ez sartzeko, koltxoiak jartzen zituzten leihoetan. 18 urte zituen berak orduan.

• Errenteriako erresistentzia

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Gerran Errenterian erresistentzia antolatu zen tropen kontra, eta Jesusek trintxerak egiten lagundu zuen. Frontea pixkanaka lekualdatzen joan zen.

• 18 urterekin gerrari aurre egin behar

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Jesusek trintxerak egiten laguntzen zuen eta lana nola antolatzen zuten azaltzen du. Garai hartan jabetzen zen zer gertatzen zen, egunkaria irakurtzen baitzuen.

• Gerran frontean egotetik preso izatera

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  1936ko gerran hainbat frontetan ibili zen borrokan: Aian, Eibarren, Elgetan, Zornotzan, Bilbon, Santanderren... Santanderren zegoela, italiarrak sartu ziren eta han gelditu zen: preso eduki zuten hainbat lekutan hainbat urtez.

• Falangisten alkandora eramateagatik jasotako jipoia

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Behin nazionalek hiriburu bat hartu zuten, eta Jesusek falangisten alkandora zeukan jantzita; nazionalek hura ikusi, jipoia eman eta alkandora kendu zioten. Lagun soldadu bati gertatutakoa jakinarazi eta hark alkandora oparitu egin zuen nazionalek harrapatu baino lehen.

• Batailoia eta heriotza-zigorrak

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Bere konpainian, ideologia ugaritako gizonak zeuden: komunistak, PNVkoak, CNTkoak... "Primer Batallon mixto de Ingenieros" izena zuen konpainia hark. Preso egon zenean, Angel Osesen epaiketa izan zen, eta bi heriotza-zigor eman zizkioten. Momentu gogorrak izan ziren.

• Errenteriatik frontera joan zen bakarra Jesus

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Gurasoak eta 5 senide ziren familian. Bera bakarrik joan zen Errenteriatik frontera. Behin errekete batek amari mehatxu egin zion.

• Frantzunatxetara armak botatzen zituzten

  Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

  Gerra garaian, italiarrak sartu zirenean, Frantzunatxetara joaten ziren. Bermeotar askok bertara bota zituzten etxean zituzten armak. Beraiek bertan zebiltzala, armak aurkitu eta italiarrei ematen zieten ogiaren edo zigarroaren truke.

• Tuneletako ezkutalekuak

  Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

  Gerran, nazionalek zein gorriek izaten zituzten bouak. Kanpaiak jotzen zituztenean, etxeen azpialdetara joaten ziren ezkutatzera. Errekako tunelean ere ezkutatzen ziren. Sasoi hartan, gerratean, uholdeak egon ziren eta jendeak handik irten behar izan zuen.

• Metrailak euren albora jausi

  Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

  Santa Eufemia elizak kanoikada bat duela dakar gogora. Doloreseko tabernaren inguruan "loidxiek" egon ziren (ontzien bodegak); eta, bertan zeudela, hots batzuk entzun ostean, burdin zatiak jausi ziren beraien ondora. Burdin horiek ukituz gero, erre egiten zuten, metrailak ziren.

• Gerrara boluntario joanez gero, 10 pezeta eta tabakoa

  Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

  Gerran bere aitak alde egin behar izan zuen baporean. Gerratik itzulera gogoratzen du, Baztarren zeudela aita heldu zenekoa. Anaia ere gerra izan zuen. Gorriekin boluntario joanez gero, eguneko 10 pezeta eta tabako-paketea ematen zuten. Anaiak amari dirua eskatzen idazten zion.

• Egur bila, dirua lortzeko

  Bitore Urkijo Egarista (1925) Bermeo

  12 urterekin basora joaten zen Bitore egur bila, hura saldu eta diru apur bat lortzeko. Basotik bertatik ikusi zuen Gernikako bonbardaketa. Bere ahizpa Josefinetara joaten zen ikastetxera, beti gosez. Gose handia ezagutu zuten.

• Bonbardaketako garra

  Anastasia Ormaetxea Ormaetxea (1927) Bermeo

  Etxetik bertatik ikusi zuten Gernikako bonbardaketan piztutako garra. Anastasiak dio gurago duela ez bizi, berriro gerra bizi baino.

• Pildainak eta errepublikazaleak

  Katalin Bengoa Madariaga (1917) Soledad Luno Arenaza (1922) Bermeo

  Gernika erre ostean sartu ziren nazionalak Bermeora. Nazionalak heltzerakoan heldu zen ogi zuria; ordura arte beltza zen. Pildainen eta errepublikanoen artean liskarrak egoten ziren. "Pildainak" abertzaleei deitzen zieten.

• Sollubeko bataila etxean bertan

  Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo

  Sollubeko bataila etxe ondoan izan zuten. Etxean bertan, soloan, soldadu italiar askoren gorpuak dituzte lurperatuta.