Borroka

  • Kandido Urreizti 9 urte zituela, gerra hasi

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Kandidok bederatzi urte zituela, gerra hasi zen. Gerraren eraginez bizitza, giroa aldatu egin zela dio. Soldadu italiarren tropa bat Erdiko Kalean egon zen, maristen eskolan. Eskolako patioan eta frontoian egiten zituzten instrukzioak. Sabanika kalean bizi zen mikelete bat eta haren familia gerra denboran Zarautzera joan ziren.

  • Kandido Urreizti Soldaduei ogia lapurtu

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Gerra denborako kontuak. Erdiko kalean soldadu italiarrak egon ziren. Jateko faltan, soldaduei ogia lapurtzen zien.

  • Kandido Urreizti Jaime I eta Baleares gerrako itsasontziak

    Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

    Gerra denborako kontuak. Herriko bikaria bere etxean egon zen ezkutatuta. Kandido Saturraranera bidali zuten senide batzuen etxera. Saturraran eta Ondarroa bitartean, Jaime I eta Baleares gerrako ontziak zeuden itsasoan. Itsasontzietatik Katetxe azpira bonbak nola botatzen zituzten kontatzen du.

  • Karidad Mendizabal Aeroplanoak eta babeslekua

    Karidad Mendizabal (1929) Mutriku

    Gerra garaiko oroitzapenak. Aeroplano bat pasatzen zenean non babesten ziren aipatzen du. Bonba txikiak botatzen omen zituzten, "lehertzen ez zirenak". Errazionamendua, ilarak... aipatzen ditu.

  • Jesusa, Agustin eta Maribel Gerra garaiko oroitzapenak eta gerora entzundakoak

    Agustin Guenaga Zelaia (1931) Maribel Guenaga Zelaia (1941) Jesusa Urkidi Arejitabelaustegi (1935) Etxebarria

    Hasiera batean milizianoak pasa egin omen ziren aurrera, baina erreketeak atzean gelditu zirenean berriz itzuli omen ziren, eta Jesusaren baserri inguruan kokatu. Gernikako bonbardaketa Agustinek 5 urte bete zituen egunean izan zen. Gogoan ditu hainbat kontu. Inguruan ere bota zituzten bonbak. Esaten zuten Urkaregin bolbora kentzen zietela bonbei, eta batzuk ez zirela lehertzen. "Esperanza" lantegian munizioak egiten ziren.

  • 528 Lantegietako sirenak

    Miren Zuazabeitia Herrasti (1930) Aretxabaleta

    Serenorik ez du ezagutu. Lantegietan sirenak jotzen zituzten irteteko ordua baino lehen. Gerra garaian, sirenak ere jotzen ziren jendea babeslekuetara joateko.

  • Inas Munitiz Gudariek pasa behar izandakoak

    Inas Munitiz Lartitegi (1925) Bermeo

    Boluntario joandako gudariek oso txarto pasa zuten. Lehenengo, euskaldunen alde; gero, nazionalekin; eta gero, zerbitzu militarra egin behar zuten. Urte asko guztira. Bere anaia Teruelen egon zen; bataila handiak egon ziren bertan.

  • Anita Larrauri Sollubeko eta Matxitxakoko erasoak

    Anita Larrauri Anasagasti (1931) Bitore Urkijo Egarista (1925) Bermeo

    Gerran gauza asko ikusi zituzten: zaurituak, hildakoak... Etxeetan ere gudariak izaten zituzten. Gudari gehienak "goittarrak", gipuzkoarrak, ziren. Matxitxakoko bataila Talatik ikusi zuten eta kanoien zaratak altu entzuten ziren.

  • Anita Larrauri Fabrikako babeslekura sirenak jotzen zuenean

    Anita Larrauri Anasagasti (1931) Bermeo

    Soldadu italiarrak fabrikara joan ziren gerra heldu zenean. Sirenek jotzen zutenean fabrikan babesten zen familia guztia. Uholdeekin ere asko sufritu zuten.

  • Anita Larrauri Aita gerratik etorri eta ezagutu ez

    Anita Larrauri Anasagasti (1931) Bermeo

    Aita soldadu jantzita etorri zen behin gerratik, eta ez zuen ezagutu ere egin. Ama eta haren lagunak espiritismoa edo sorginkeriak egiten ibili izan ziren beren senarrak non egon zitezkeen igarri nahirik.

  • Jesus Arkotxa Itsasoan ebakuatuta jasandako erasoak

    Jesus Arkotxa Mendiluze (1922) Bermeo

    Gerra Zibilean aitagaz batera joan zen ebakuatuta ontzi batean. Arrantzale bezala egoteko esan zien, baina Jesusek ez zuen horretarako baimenik eta Bilboko komandantziara joan zen paperak egitera. Bertan ere bonben erasoak izan zituzten eta ontzia metrailaz beteta izan zuten. Orduan bizi izandakoak kontatzen ditu. Azkenean Santanderrera joan behar izan zuten.

  • Jesus Arkotxa Armirante Cerverarekin topatu eta etxera bueltatu behar

    Jesus Arkotxa Mendiluze (1922) Bermeo

    Gerra Zibilean batetik bestera ebakuatuta ibili ostean, Santander aldera joan ziren. Bertan arrantzatzen zebiltzala, Espainiako armadako gerraontzia zen Almirante Cerverarekin topatu ziren. Bermeora joateko agindu zien eta ez zuten beste erremediorik izan. Bermeon karabineroek erregistratu egin zieten, baina ez zieten ezer topatu ordurako itsasora bota baitzituzten ezkutatu beharrekoak (ikurrina...).

  • Jesus Arkotxa Trintxerak zelan egin

    Jesus Arkotxa Mendiluze (1922) Bermeo

    Gerran trintxerak egiten ibili ziren, baina bera sukaldeaz arduratzen zen. Trintxerak zelan egiten zituzten azaltzen du. Zapadoreen San Andres batailoian ibili zen.

  • Jesus Aranburu Frente Popularrarekin Errenteriatik Eibar aldera

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Jesusek kontatzen du zergatik erretiratu zen Frente Popularreko jendea Errenteriatik ekialdera. Izan ere, nazionalak inguratuta geratzeko arriskua zuten, eta hargatik abiatu omen ziren Eibar aldera.

  • Jesus Aranburu Kanpai asko eta gordeleku gutxi

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Gerra zibila piztu aurretik Errenterian eta inguruan eraikita zeuden tunelak eta halakoak ziren bonbardaketetatik babesteko toki bakarrak. Besterik ez omen zen.

  • Jesus Aranburu Eusko Gudarosteko parte, Zumaian

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Gerra zibilean, Nazionalak Errenterian sartu aurreko gauean ihes egin zuen Jesusek, motxila txiki bat sorbaldan eta beldurra soinean. Zumaiaraino heldu zen bera, beste jende askorekin batera, eta han bi egun egin ondoren, Eusko Jaurlaritza osatu berriak antolatutako Eusko Gudarosteko parte izatera pasa ziren.

  • Jesus Aranburu Santanderreraino atzeraka oinez

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Zumaian Eusko Gudarostean izena eman eta Aiara abiatu zen Jesusen konpainia, frontea osatzera. Erretretan zetozenekin bat egin zutenean, Eibarrera egin behar izan zuten atzera, Akondia mendira, eta handik, gero, Lekeitio, Ondarroa, Mutriku... eta kostaldetik, atzeraka-atzeraka, Durangoraino sartu ziren. Durangon bi bonbardaketa jasan zituzten. Lehenak pilotan ari ziren dozena bat lagun akabatu zituen. Bigarrenak bi-hiru moja, soldaduak kuartela eginda zeuden komentukoak. Durangotik Santanderrerainoko bidea egingo zuten, azkenik, erretretan beti, Jesusek dion moduan.

  • Jesus Aranburu Kanoikadak Versallesetik Audelera

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Fusila arma bakar, mendirik-mendi, herririk herri ibili zen Jesus Gerra Zibilean. Gogoan du, hala ere, jaioterritik irten aurretik eta Frente Popularrekoak Loiolako kuartelaren jabe egin ondoren, kanoiak Errenteriara sartu eta kanoikadak jaurtitzen ibili zirela Oiartzun aldera, Audelera.

  • Jesus Aranburu Egun argiz eutsi, ta gauean ospa

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Konpainia mistoa zen Jesusena. Fusilekin tiroka ibiltzen ziren batzuk eta trintxerak egiten besteak. Ehun eta hamar lagun inguru, guztira. Bando Nazionalak askoz armamentu sendoagoa zuen eurek baino, eta aurrez esan izan duen gisan, atzera eginez igaro zuten gerra. Egunez eutsi eta gauez ospa egitea izaten omen zen seguruena.

  • Jesus Aranburu Donostian bezala, Santanderren ere nazionalek bidea itxi

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Eusko Gudarosteko konpainiarekin Eibarretik Santanderreraino iritsi zen Jesus. Gogoan du, herririk-herri, egindako bidea.