Borroka
-
Kanoikadak
Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Soroan garia botatzen aritu eta gero, etxeratu ziren Lorearen gurasoak. Lanean egon ziren lur horietan kanoikadak izan ziren. Tiro hotsak, kanoikadak... entzuten zituzten baserritik; zarata horiek entzutean, zaldiak ihes egiten omen zuen.
-
Soldaduak eta kainoiak Galdonan
Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku
Gerra garaiko oroitzapenak. Soldaduen tiroketak. Martzelina umea zen, eta, Galdona inguruan pasioan zebilela, gizon bat hilda aurkitu zuen... Galdonan kainoiak non zeuden aipatzen du. Soldaduak Martzelinaren etxe ondoan egon ziren, eta haiekin joaten zen rantxoa hartzera.
-
Soldadu italiarrak Mutrikun
Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku
Gerra Zibila piztu zenean Jesusek 12 urte zituen. Erreketeak Mutrikun sartu zireneko oroitzapenak. Frontea Ondarroa gainean zegoen. Italiar asko hil omen zen gain hartan. Mutrikun 800 eta 1000 soldadu italiar artean egon omen ziren, frontean zeudenei erreleboa egiteko zain. Beheko Plazan, estalpean, egiten zuten lo. Frontera jatekoa Mutrikutik bidaltzen zen: Beheko Plazan brontzezko galdara handi batzuetan prestatzen zuten jatekoa. Mandoetan kargatuta bidaltzen zuten jatekoa frontera.
-
Bonbardaketa
Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku
Komentuko kanpaiak jotzen zituzten bonbardaketa hasten zenean. Tunel azpi eta sotoetan gordetzen ziren. "Perratzaillianeko fabrikara" bonba bat sartu zen tximiatik, eta makina guztiak hondatu zituen. Zaldientzako ferrak egiten zituzten lantegian.
-
Gordelekura saltoka
Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku
Bonbardaketak eta gordelekuak. Komentu aurreko tunelean babesten ziren. Sirena entzun orduko saltoka joaten ziren gordelekura denak. "Perratzaillianeko fabrikara" bonba bat sartu zen tximiatik.
-
Amuategi batailoia
Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku
Gerra Zibileko kontuak. 20 urte zituela, Amuategi batailoian sartu zen. Eibarren lan egiten zuen garai hartan.
-
Batailoiko gazteena
Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku
Amuategi batailoian zeuden mutrikuarrei buruz hitz egiten du. Batailoiko gazteena zen Claudio. Frontera joan ziren zer zen jakin gabe. Argazkia ikus daiteke.
-
Intxorta
Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku
Intxortako borrokari buruz hitz egiten du. Intxortatik Olaberri ondora jaitsi zen Claudio, bakar-bakarrik. Tenienteak munizio kaxa baten bila joateko agindua eman zion, eta kaxarekin bueltatu zenerako batailoiko kide guztiak ihes egindako zeuden.
-
Eibartik Gernikara
Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku
Eibarren batailoiko soldaduak sakabanatuta, bata bestearengandik galduta, gelditu ziren. Gauzak horrela, nazionalengandik ihesi, Eibartik Gernikara abiatu zen Claudio. Gernikara bidean zihola bonbardatu zuten herria. Bidean topatu zuen emakume batekin izandako elkarrizketa kontatzen du.
-
Gernikatik Bilbora
Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku
Gernikatik Bilbora joan ziren. Bilboko Burdinazko gerrikoan sabotaia egon zela dio Claudiok.
-
Eibartik Mutrikura, gerratik ihesi
Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku
Inesen gurasoak mutrikuarrak ziren, baina Eibarren bizi ziren. Gerra etorri zenean, aitak Donibane Lohitzunera egin zuen ihes. Eta amak lau seme-alabak Mutrikuko Ziñua baserrian utzi zituen. Bi txikienak aitaren familiarekin Berastegira eraman zituzten. Ahizpa zaharragoa Ziñuan geratu zen, eta anaia zaharrena, berriz, Beliotegi baserrira eraman zuten. Anaia eta bera asto-otarran sartuta eraman zituzteneko oroitzapena.
-
Ama, "gorrien" sukaldari
Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku
Gerra denboran, Inesen ama Eibarren geratu zen. Ama Hotel Comercioko arropak garbitu eta plantxatzen aritzen zen. Soldadu "gorrien" sukaldari lanean ere ibili zen. Bi soldadu laguntzaile jarri zizkioten. Arrate bailarako baserriak hutsik geratu zirela dio: baserritarrak ganaduekin gerratik ihesi joan ziren. Amaren oiloei jana emateko, soldaduak Arrate aldeko soroetara arto bila joan zirela kontatzen du.
-
Pazko Eguneko meza, gerra denboran
Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku
Gerra denborako Eibarko kontuak. Inesen ama soldadu "gorrien" sukaldari lanetan ibili zen. Bi soldadu laguntzaile jarri zizkioten. Pazko Egunean Orbeaneko kaperan meza izan zuten. Kaperari buruzko azalpenak. Meza eman zutenak, amaren soldadu laguntzaileak; biak abadeak ziren.
-
Amak Eibartik alde egin
Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku
Soldaduak Eibarren sartu zirenean, Inesen amak alde egin zuen herritik. Ermuan, Hambretik gorako baserri batean pasatu zituen pare bat egun.
-
9 urte zituela, gerra hasi
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Kandidok bederatzi urte zituela, gerra hasi zen. Gerraren eraginez bizitza, giroa aldatu egin zela dio. Soldadu italiarren tropa bat Erdiko Kalean egon zen, maristen eskolan. Eskolako patioan eta frontoian egiten zituzten instrukzioak. Sabanika kalean bizi zen mikelete bat eta haren familia gerra denboran Zarautzera joan ziren.
-
Soldadu italiarren instrukzioak
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako oroitzapenak. Frontoia nolakoa zen: ez zuen estalperik. Soldadu italiarrak frontoira joaten ziren instrukzioak egitera. Soldaduen kantu zati bat abesten du.
-
Soldaduei fusila, esku-bonbak eta balak ostu
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako kontuak. Kalbaixora bidean kainoiak zeuden, eta Santa Kutza egiten zuten tiro. Lagun artean zebiltzala, kamioi batetik fusil bat ostu zuten. Santa Kutzen frontea zegoen. Hara joan, eta hango txaboletatik esku-bonbak eta balak osten zituzten. Balak sutara botatzean, zarata.
-
Kainoiak Alkolean
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako azalpenak. Alkolean kainoak egon ziren. Soldaduak eta armamentua non egoten ziren kontatzen du. Alkoleako kainoiek Bizkaia aldera botatzen zituzten tiroak.
-
Soldaduei ogia lapurtu
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako kontuak. Erdiko kalean soldadu italiarrak egon ziren. Jateko faltan, soldaduei ogia lapurtzen zien.
-
Jaime I eta Baleares gerrako itsasontziak
Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku
Gerra denborako kontuak. Herriko bikaria bere etxean egon zen ezkutatuta. Kandido Saturraranera bidali zuten senide batzuen etxera. Saturraran eta Ondarroa bitartean, Jaime I eta Baleares gerrako ontziak zeuden itsasoan. Itsasontzietatik Katetxe azpira bonbak nola botatzen zituzten kontatzen du.