Borroka

  • inaki-goni Gerrako tiroketak eta babeslekuak

    Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria

    Gerran, erreketeak herrian sartu aurretik, aitak ihes egin zuen abertzalea izateagatik zerbait egingo zioten beldurrez. Erreketeen agintariek baserri bat hartu zuten, eta handik errepublikanoen kontrako tiroketak egin zituzten. Iñakiren etxean nola-hala babesten ziren; baina, hala ere, tiro bat sartu zitzaien etxera. Gerra garaian, sotoan egoten ziren babesteko.

  • Maritxu Ibarguren Sotora, kupel artera, sirena hotsarekin bat

    Maritxu Ibarguren Amondarain (1934) Errenteria

    Maritxuren familia ez zen gerra garaian Errenteriatik atera, etxean hiru haur txiki eta anaia Batista 1936an jaio berria baitzen. Fabriketako sirena hotsak eta bonbardaketa abisuak izaten ziren garaiko korrikaldiak eta gora-beherak gogoan ditu. "Batallón de trabajadores" delakokoak On-bide zinemara biltzen ziren lotara, eta gurasoek ez zieten haurrei hara gerturatzen uzten, han izaten zen arkakuso eta zorri pilagatik.

  • martina olasagasti Gerra garaian, nobioa soldadu

    Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

    Senarra soldadu, nobioak zirela. Non ibili zen: Bilbo, Bartzelona... Eskutitzak bidean galtzen ziren. Madrileraino iritsi ziren. Hil egin zela zabaldu zen.

  • P Larrea Derioko aireportua eraikitzen, gerra garaian

    Patxi Larrea Olasagasti (1920) Donostia

    Aireportua egiten ibili ziren Derion, Jerardo Bujandarekin eta. Urtebetez Bilbon. Bonbardaketak. Deustuko zubi azpian ezkutatzen ziren.

  • P Larrea Loiola batailoikoekin elkartu zen

    Patxi Larrea Olasagasti (1920) Donostia

    Hiru anaia zituen batailoietan. Loiola batailoikoekin elkartu zen. Balmasedatik Laredorantz erretiratu ziren. Italiarrak sartu zirenean, armak entregatu behar. Gudarien aldizkariak erre zituen. Castrora eraman zituzten. Osaba gaixorik. "Txiribitas" antiguarrak ematen zuen abisua bisitaren bat zegoenean. 18 urte bete gabe zituenez, libre utzi zuten.

  • J Puerta Alemaniarrek itsasoaren kontrola

    Jabier Puerta Galdos (1927) Donostia

    Itsasoan, lehorrean baino hobeto irabazten zen. Zapiarekin antxoa bila. Mojak. Gerra garaian, alemaniarrek zuten itsasoaren kontrola eta frantsesek mugak zituzten. Minak. Gauez Hendaiara joaten ziren. Sardina.

  • Pedro Illarreta Gerran, elkarren kontra aritzea tokatu

    Pedro Mari Illarreta Peñagarikano (1937) Donostia

    Aitak berrogei urte inguru zituen gerra garaian. Militarizatu egin zituzten Pasaian. Osaba bat Francok eraman zuen. Lehengusuak frontean bata bestearen kontra tokatu.

  • 1605 Getariako pasadizoa

    Karmen Iraola Idiakez (1922) Donostia

    Txipiroitara joan ziren osaba-eta, Getarian zeudela. Ontzi batek metraila jaurti zuen, eta gudariek erantzun egin zieten, lehorretik. Uretara salto egin zuten. Getarian gizon bakarra sartu zen, Adarraga. Donostiara bueltatu zirenean, Getarian izandako ontzia ezagutu egin zuen aitak.

  • 1612 Gerra garaian, Bilboraino ihesi eta gero Iparraldera

    Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

    Gerra hasi zenean Zarautzera joan ziren, eta handik Lekeitiora, gaztelu handi batera. Gero Bilbon denbora pila bat egin zuten, Gran Via kalean. Bonbardaketak. Bodegan ezkutatzen ziren. Ez zuten goserik pasatu. Aita euskal gobernukoa zen. Bestaldera pasatu ziren; Habana ontzian joan ziren, eta iritsi ziren geltokian lurrean egin zuten lo. Azkaingo etxe batean egon ziren luzaroan, eta handik Donibanera joan ziren, eskolara joateko. Ez zekien ezer frantsesez, baina hamabost egunean ikasi zuen.

  • 1583 Anaiaren ibilerak, gerra garaian

    Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

    Anaia kapitain izateko ikasten zebilen gerra hasi zenean, eta boluntario hasi zen lubakiak egiten. Aurretik, Santandertik ekarritako esnea partitzen zuen, debalde banatzen zuen. Atxilotu egin zuten anaia; zaurituta zegoen. Itsasontzi batean egon zen preso. Itsasoko bataila inportante batean hartu zuen parte, Canarias itsasontziaren kontra: 49 gizonetik 20 bakarrik atera ziren bizirik. Nola salbatu zen.

  • 1578 Anaia soldadu eraman zuten

    Jose Mari Aristi Kalonje (1928) Donostia

    Anaia zaharrena frontera joan zen, eta handik sei urtera oso aldatuta bueltatu zen. Ebroko eta Kataluniako kanpainak egin zituen. Eraman egin zuten.

  • Elias Galartza Aranguren Etxea sutan eta militarrak tiroka

    Elias Galartza Aranguren (1935) Aramaio

    Hamabi urteko lehengusina Maria, oiloek ateratzen zuten zaratarekin esnatu zen eta berehala iratzarri zituen lotan zeuden guztiak. Sutea oso zabalduta zegoen ordurako, eta ozta-ozta irten ahal izan zuten etxetik. Etxea sutan zegoela, erasotzat hartuta edo, etxe inguruan zeuden militarrak tiroka hasi ziren.

  • Elias Galartza Aranguren Etxea erre, baina gerragatik erre-batzea ezin egin

    Elias Galartza Aranguren (1935) Aramaio

    Etxea erre eta gero, Aurtola auzuneko bi baserritan banandu ziren erretakoan bizi ziren familia biak: Kortazarrenan Eliasena; eta Martenan, osaba-izekorena. Aurtola izenaren jatorria azaltzen du. Gerra sasoiagatik erre-batzea ezin izan zuten egin. 1936ko San Andres eguna zen; eta, etxea erre ondoren, bonbardaketa jasan behar izan zuten. Egun horretan bonba batek Frantzisko Galartza oletarra nola hil zuen kontatzen du.

  • inaki-larranaga-eta-marina-padilla Otxandion hasi zen miliziano lanetan

    Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Marina Padilla Boveda (1917) Aramaio

    Gerran frontea etxetik ikusten zen, baina ez zen jausi bonbarik herri barruan. Gorriak mobilizatu zituztenean, Iñaki boluntario joan zen, hartara destinoa aukeratzeko eskubidea zuelako. Otxandion egon zen miliziano, eguneko 10 pezetako soldatarekin. Gernikako bonbardaketa egunean, Iñaki gaixorik eraman zuten anbulantzian Zornotzatik Bilbora. Han izan zuen Gernikakoaren berri.

  • inaki-larranaga-eta-marina-padilla Gorriekin mobilizatuta

    Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

    Gorriekin mobilizatu ziren auzoko hiru lagun Otxandioko “Batallón de Zarpadores”en. Telesforo Monzonen anaia zegoen kapitain.

  • inaki-larranaga-eta-marina-padilla Lehenengo tiro eta lubakiak

    Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

    Gopegi inguruan entzun zituen lehenengo tiro eta mortero-hotsak. Gero lubakiak egiten jarri zituzten. Frontean borroka gogortu zenean, Otxandiora itzuli ziren.

  • inaki-larranaga-eta-marina-padilla Otxandion erasoa

    Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

    Ehiza-hegazkinek Otxandioren aurka eraso egin zutenean, emakume eta umeekin babeslekuetan gordeta, oso gaizki pasatu zuten.

  • Baxilio Ugarte Urrutia Milizianoak arrautzak erosten

    Basilio Ugarte Urrutia (1925) Aramaio

    Nazionalek Arrasate hartuta zutela, gorrien milizianoek zaintzen zuten Aramaio. “Orden Público” deitzen zieten. Milizianoek eguneko hamar pezetako soldata zuten. Sarritan etortzen ziren etxera arrautzak erostera: dozena batek zazpi txakur handi balio zuen. Etxean babestuta eduki zituzten Legutioko senide batzuk eta Arrasatetik ihes egindako beste bi lagun. Horiek milizianoei saltzen zizkieten etxean egindako artilezko galtzerdiak.

  • 1369 Otxandioko bonbardaketa

    Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

    Kalean tirorik ez zen izan, baina frontea herriko mendietan egon zen. “El Abuelo” izeneko abioi erraldoia gogoan du, bere italiar banderarekin. Otxandioko bonbardaketa izan zenean, tunel batean gordeta egon ziren herritar asko, oso gertu entzuten baitziren bonba-hotsak.

  • 1369 Abioien beldurrez

    Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

    Gerrako abioiak zeruan ikusiaz batera, jendea babestu egiten zen, beldurrez. Andra Mariaren ermitara joaten ziren babesera, hura bonbardatuko ez zutelakoan. Murugain eta Kurtzeta hartu zituzten arte, oso giro larrian bizi izan ziren Aramaioko kalean.