Borroka

  • 1364 Eskolara bazkariarekin

    Andoni Azkarate Larrañaga (1932) Antzuola

    Auzo-eskolan adin ezberdinetako neska-mutilak elkartzen ziren gela berean. Beste auzo batzuetatik ere etortzen ziren ikastera, bazkari eta guzti. Hogeita hamar bat ikasle elkartzen ziren. Antzuolan ez zen guda handirik egon, baina Intxortako frontea bista-bistan zuten. Arrosario igande batean jasan zuten milizianoek erasorik handiena.

  • 124 Bi belaunaldi, maistra bat

    Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

    Antzuola inguruan bonbardaketaren bat izan zen; herri barruan, baita tiroketaren bat ere. Hala eta guztiz, ez zen txikizio handirik izan Antzuolan. Maristen eliza erre zuten. Bi urterekin hasi zen "eskola txikian". Gerra garaian, ordea, eskola eten egin zen, eta gerraostean sei urtera arte eskola berean jarraitu zuen, Maria Barrena maistrarekin. Puritaren alabarik zaharrenak ere maistra horrekin ikasi zuen urtebetez.

  • 1337 Arazorik ez militarrekin

    Begoña Olabarria Zabalo (1928) Antzuola

    Nazionalak etorri zirenean, umeak beste etxe batera bidali zituzten badaezpada, eta gurasoak geratu ziren tabernan. Ez zuten inongo arazorik izan militarrekin. Nazionalak sartu zirenean tiroketak izan ziren Antzuolan, eta norbaitek maristen eliza erre zuen.

  • Claudio Usobiaga Amuategi batailoia

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Gerra Zibileko kontuak. 20 urte zituela, Amuategi batailoian sartu zen. Eibarren lan egiten zuen garai hartan.

  • Claudio Usobiaga Batailoiko gazteena

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Amuategi batailoian zeuden mutrikuarrei buruz hitz egiten du. Batailoiko gazteena zen Claudio. Frontera joan ziren zer zen jakin gabe. Argazkia ikus daiteke.

  • Claudio Usobiaga Eibartik Gernikara

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Eibarren batailoiko soldaduak sakabanatuta, bata bestearengandik galduta, gelditu ziren. Gauzak horrela, nazionalengandik ihesi, Eibartik Gernikara abiatu zen Claudio. Gernikara bidean zihola bonbardatu zuten herria. Bidean topatu zuen emakume batekin izandako elkarrizketa kontatzen du.

  • Claudio Usobiaga Gernikatik Bilbora

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Gernikatik Bilbora joan ziren. Bilboko Burdinazko gerrikoan sabotaia egon zela dio Claudiok.

  • Martzelina Kalzakorta Soldaduak eta kainoiak Galdonan

    Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

    Gerra garaiko oroitzapenak. Soldaduen tiroketak. Martzelina umea zen, eta, Galdona inguruan pasioan zebilela, gizon bat hilda aurkitu zuen... Galdonan kainoiak non zeuden aipatzen du. Soldaduak Martzelinaren etxe ondoan egon ziren, eta haiekin joaten zen rantxoa hartzera.

  • 395 Tropak nola sartu ziren herrira

    Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

    Tropak nola sartu ziren herrian. Deskargatik behera etorri ziren. Iluntzean sartu ziren soldaduak Antzuolan. Milizianoek atzera egin ahala, zubi bat, komentua... erre zituzten. Frontea Elgetan geratu zen. Nazionalak Antzuolatik pasatu ziren, baina gerora soldadu asko izan zituzten herrian.

  • 397 Francoren tropak Antzuolan

    Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

    Tropa nazionalak sartu zireneko kontuak. Irimoegi auzoan soldaduak egon ziren.

  • Elias Atutxa Soldadutza luzea

    Elias Atutxa Orobiobasterra (1920) Amorebieta-Etxano

    Soldadutza Iruñean hasi zuen. Handik Castellóra; eta, geroago, Teruelera eraman zuten. Fronteko bigarren lerroan egon zen beti, tirorik bota gabe. Bilbon ere egon zen bi urtez, afaldu eta lo etxean egiten zuen.

  • 616 Udanatik Elorriora

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Alejo Udanako frontetik Aurreko Mendira joan zen, eta handik Torreraino jaitsi. Herriko plazara heldu zirenean, gauez, plazan inor ez, eta handik Zubillagara abiatu ziren. Liñon tabernan zer edo zer hartu eta Arrasatera. Gero Arrasate eta Elorrio inguruetan ibili ziren.

  • 616 Urbiatik Udanara

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Gregoriok Alejoren antzeko ibilbidea izan zuen. Urbian egon zen. Urbian berekin egondako Korta baserriko bat, gerora, kanpandorrean harrapatu zuten. "Korta" gero Udanan hil zuten.

  • 616 Tiratzaile ona

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Bai tiroan eta bai fortifikazioak egiten ona omen zen Alejo. Bilboko Burdinazko Gerrikoa ikustera ere joan zen. Elgetako frontean, hegazkinen kontrako borroka gogorra izan zuten. Villarrealen ere egon ziren frontean.

  • 616 Urtegia gudu-zelaian

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Arabako frontean, 15 egun inguruan borrokatu ziren, Legution eta Nafarreten. UHT batailoiko hirugarren konpainiarekin egon ziren; Alejo "tiradore" egon zen. Urte asko pasa ondoren, bere familiarekin itzuli zen Arabako lurralde horretara. Urteen poderioz, oso aldatuta aurkitu zituen parajeok. Urtegi berria eraiki dute beraiek borrokatu ziren lurretan.

  • 616 Okela erre usaina Gernikan

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Intxorta eta Elgetako fronteak jausi zirenean, Elorrion geratu ziren. Gernika bonbardatu zutenean, Alejo ez zen handik urrun. Iluntzean, Gernikara sartu ziren eta oraindik gogoan du bertako okela errearen usaina. Amorebieta inguruan, "Pinar de la Muerten" borrokan ari zirela, atzera egiteko agindua jaso zuten.

  • 616 "Evacuar" hitzaren esanahia ezin ulertu

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Bizkargin ere borrokatu ziren. Bertan, jende asko hil zen. Atzera egitea oso gogorra izan zen; Gregoriok bere bizia arriskuan ikusi zuen. Erdara ez jakiteagatik, askotan gertatutako pasadizo bat kontatzen du.

  • 616 Bilbotik Puente Viesgora

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Bizkargin egon ondoren, Bilbo jausi zenean, Santander aldeko Puente Viesgoko frontean egon ziren. Hiru Aberasturi anaia zeuden batailoian. Horietatik bat, Jexux, bertan zauritu zuten.

  • 616 Oñatiar asko batailoian

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Oñatiar asko, ehundik gora, zeuden Alejo eta Gregorioren batailoi berean. Indautxutik joan ziren batailoiak Gernika defendatzera.

  • 616 Sardineroko hondartzan atxilotu zituzten

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Nazionalak Puente Viesgora iritsi zirenean, atzera egin zuten berriro Santanderrera, itsasontziak beraien zain izango zirelakoan. Itsasontzirik ez zen egon, ordea, eta Sardineroko hondartzan atxilotu zituzten. Zezen-plazara eta futbol-zelaira eraman zituzten. Egun haietako gosea eta beldurra gogoratzen dituzte.