Borroka

  • Migel Okina Salsamendi Elgetan zegoen frontea

    Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara

    Agerremuino baserria San Blas azpian dago. Elgetan zegoen frontea, eta tiro hotsa izugarria zen. Francoren aldekoak asko ziren eta ondo armatuta zeuden; besteak, berriz, ez.

  • Migel Okina Salsamendi Elgeta zeharo apurtuta

    Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara

    Frontea apurtu zutenean, Elgetara joan ziren, ikustera. Elgeta zeharo apurtuta zegoen. Gerra tristea dela dio.

  • Migel Okina Salsamendi Gerrako lehenengo egunetan, bonbak

    Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara

    Teilatuak ametrailatu ei zituzten Bergaran... Migelek ez du gogoratzen. Hegazkinek bonbak bota zituzten, lehenengo egunetan, baina gero italianoak eta alemanak egin ziren zeruaren jabe.

  • Bernabe Bergara Aginaga Gerrako arriskuaz jabetzen ez zenekoa

    Bernabe Bergara Aginaga (1929) Tolosa

    Fabriketako sirenen bidez jakin zuten gerra hasi zela. Orduan ez zuen beldurrik pasa, ez baitzen arriskuaz jabetzen: ihesean zebiltzan gizon batzuei gosaria eman zien zenbait egunetan, nahiz eta pareko menditik tiroka ari ziren; azkenean, gizon haiek harrapatu eta fusilatu egin zituzten.

  • Pascual Uribe Bonbardaketan, etxetik alde egin zuten

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Etxean neskame umezurtz bat zuten, eta bere neba militarra etorri omen zen arrebaren bila. Durango bonbardatu zutenean, Paskual Orozketara joan zen. Etxekoek gurdi birekin Maumarako bidea hartu zuten, baina buelta eman eta Mondrabasora joan behar izan zuten.

  • Pascual Uribe Durangoko bigarren bonbardaketa

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Martxoaren 31n bonbardatu zuten Durango. Egun horretan, Paskual mezalagun izan zen Tabirako sierbetan. Mezatik etxera zihoazela, abioiak etorri ziren bonbak jaurtitzen. Aurreko irailean ere bonbardaketa txiki bat jasan zuen Durangok.

  • Pascual Uribe Teilatua hondatuta, baina etxea osorik

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Ezagun bat bonbetatik txiripaz libratu zenekoa. Berrogeitaka lagun egon ziren babestuta Eguzkitzan. Bonbak teilatua hondatu zuten, baina etxea osorik geratu zen. Andra Mariako eliza barruan, oraindik ere arrastoak ikusten dira.

  • Pascual Uribe Ganaduak berriro etxera

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Nazionalak Garai aldetik sartu ziren. Milizianoek atzera egin zuten eta Paskualen etxeko ganaduak berriro etxeratu ahal izan zituzten.

  • Pascual Uribe Norberak egindako babeslekuak

    Paskual Uribe Jaio (1926) Durango

    Bernagoiti eta Gibelen egon zen frontea hiru astez. Etxearen kontra zeukaten ira-metan, aitak aizkoraz egindako zulo batean gordetzen ziren. Beste baserri batean zanga bat egin zuten; pinu-enborrak gainean trabes jarri, tarteak lurrarekin bete eta azpian gordetzen ziren. Etxean gordeta egon ziren milizianoak gorriekin joan ziren.

  • Domeka Markuerkiaga Gerra garaian Bilbon antxoak saltzen

    Domeka Markuerkiaga () Ondarroa

    Bilbora joan zirenean, antxoak eraman zituzten eta antxoa plater bat pezeta baten trukean saltzen zuten. Oso gaztea zen orduan. Bertan zeudela, 3 sirena jo zituzten jendea kaleetatik erretiratzeko. Asko kosta zitzaion etxera heltzea.

  • Bittori Igartua Igartua Udanan fusilatuak; Txomin lagunari gertatua

    Bittori Igartua Igartua (1919) Oñati

    Legazpin egon zen gerra garaian. Udanako borrokak. Uribarriko mutilak fusilatu ere egin zituzten: Urtzelaikoa eta Otadui-Etxebarrikoa. Aireplanorik ez du gogoan, ezta baserrietan militarrik egon zenik ere. Makatzaga-Etxebarriko mutilaren (Txomin) kontuak aipatzen ditu, lehen baino zehaztasun gehiagorekin, ihesi joan eta gero nola hil zen. Lagun berezia zen.

  • Laura Arrizabalaga II. Mundu Gerrako itsasontziak bonbardatzen ikusten zuen Elantxobetik

    Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

    Gernika bonbardatu zuten hegazkinak gain-gainetik pasa zitzaien amari eta berari patata jorratzen ari zirela. Hurrengo egunean sutan ikusi zuten Gernika. Baina gerra ostean, Elantxobetik ikusten zituen Frantziako gerrako hegazkinak gerrako itsasontziak bonbardatzen, eta horiek erantzuten; hondoratzen ere ikusi zuen eta oso triste jartzen zuen horrek.

  • Laura Arrizabalaga Gernika sutan zegoela eurak aristian ezkutatuta egon ziren

    Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

    Gerra garaiko oroitzapen handirik ez du: hegazkinak gainetik pasatzen, Bigarren Mundu Gerrako itsasontzien bonbardaketak eta aitaren pasadizoa. Gernika erretzen zegoela, artadian ezkutatuta egon ziren eta Ikusi zuten Ibarrangelun bonba erortzen eta Armendu mendian hainbeste botatzen, baina ez ziren lehertu. Nazionalak sartu zirenean, frontea izan zuten hurbilean eta ogi zuria eman zietenez pozik.

  • Laura Arrizabalaga Etxekoa baino gusturago kanpoko ogia

    Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

    Nazionalak sartu zirenean, frontea izan zuten hurbilean, Arbolizen, eta alemanek ogi zuria eman zietenez, pozik. Errazionamenduko ogia ezberdina zenez, etxekoa baino nahiago zuten.

  • 1018 Gerra denbora Azkoitian eta Elgoibarren

    Blas Aramendi Aranberri (1927) Azkoitia

    Gerra denbora 8 urte zituela ezagutu zuen; beraiei ez zien galera handirik eragin. Azkar pasa zen frontea; eta, Elgoibar pasata, pareko mendian geratu ziren. Aita, idiak zituenez, munizioa jasotzera derrigortu egin zuten; eta Elgoibarko San Migeldik Kalamua mendira joan behar izan zuen. Bala eta morteroak izaten ziren, eta beldurrez egoten ziren.

  • 1059 Juin jauregia, gerra garaian, kartzela

    Julian Iruretagoiena Olalde (1924) Azkoitia

    Gerra denboran Azkoitiko Juin jauregia kartzela modura erabili zuten. Bonbak bota eta berak ikusitakoa kontatzen du.

  • 1029 Azkoitira tropak sartu zirenekoa

    Carmelo Alberdi Arizmendi (1926) Azkoitia

    Gose handia pasa zuten gerra garaian. Irailaren 20an tropak nola sartu ziren gogoratzen du, gaur balitz bezala. Anekdota bat aipatzen du. Etxetik gertu sagasti batera sagarrak jasotzera joan eta bonbak nola bota zituzten aipatzen du. Gasolindegira botatzen ere ahalegindu ziren. Gerrak bi hilabete iraun zuen Azkoitian. Tropak sartzen zirenean frontoia kuartel modura erabiltzen zuten.

  • Pablito Olalde Gerra hasierako bizipenak

    Pablito Olalde Etxabe (1922) Azkoitia

    Gerra atera zenean, arrebarekin Madariagan ari zen dantzan eta kalera ihes egin behar izan zuten. Erreketeek herria nola hartu zuten eta orduko bizipenak kontatzen ditu. Eskolatik piper egin eta Altzibarko presara joaten ziren bonbak nola botatzen zituzten ikustera.

  • 1079 Azkoitira tropak sartu zirenekoa

    Maria Asuncion Plazaola Baztarrika (1917) Azkoitia

    Hemeretzi urte zituela sartu ziren tropak Azkoitian; ordurako, anaia gerrara joanda zegoen. Aitaren inguruko anekdota bat kontatzen du. Abertzalea zelako lanetik bidali zuten denbora batez.

  • Juanita Izagirre Gerra hasi zenean

    Juanita Izagirre Loiarte (1921) Hernani

    Gauetik goizera jakin zuten gerra zetorrela. Aranotik tiroka hasi ziren. Gaua etxetik kanpo pasatu zuten.