Borroka

  • 1424 Teruelgo frontetik Mahonera

    Julio Galarta Bengoa (1917) Arrasate

    Iruñetik Teruelgo frontera bidali zuten. Gerra bukaeran, Mahongo irlara bidali zuten. Eta handik Iruñera etorri zen berriro.

  • 1424 Sevillako katedralean kantari euskalduna

    Julio Galarta Bengoa (1917) Arrasate

    Teruelen elurra zen, eta hotzak jota gaixotu zenez, baja eman zioten. Bajan zegoela, Zaragozara eta Sevillara eraman zuten. Sevillako katedraleko koruan Aretxabaletako lagun batek kantatzen zuen.

  • 1006 Gerra denborako bizipenak

    Jose Mari Aranbarri Elduaien (1931) Azkoitia

    Gerra hasi zenean, Jose Marik bost urte zituen, eta zazpi hilabetez iraun zuen fronteak inguruetan. Bonba beren etxetik gertu jarri zutenekoa kontatzen du. Zaldunerien kontuak eta pasadizo bat kontatzen ditu. Trintxera edo atzeguardia Sukusu gainean zeukaten jarria. Ezagun batzuen izenak eta gerra denboran gertatuak kontatzen ditu.

  • Albina Arregi Gernikako bonbardaketa eta senarraren gerrako bizipenak

    Albina Arregi Urbieta (1910) Azpeitia

    Gerra garaiaz tristura besterik ez du gogoratzen. Gernikako bonbardaketaren berri nola izan zuen kontatzen du. Senarra orduan frontean zegoen, eta hark nola ibili behar izan zuen kontatzen du.

  • Inazio Amenabar Soldadu zeudela, ezin euskaraz hitz egin

    Inazio Amenabar Ibarbia (1922) Azpeitia

    Soldadu zegoela, guardia egiten jarri zituzten bera eta beste gizon bat. Ezin zuten euskaraz hitz egin, eta San Markosen horregatik jasotako zigorraz oroitzen da.

  • 1019 Gerra denborako bizipenak

    Antonia Larrañaga Gabilondo (1914) Azkoitia

    Gerra garaian, ezkondu eta 4 hilabetera, gizona gerrara eraman zioten urte eta erdirako. Etxe inguruan pasatako soldaduak eta tiro-hotsak gogoan ditu. Ganadua ukuiluan izaten zuten, kanpora ateratzeko beldurrez. Gosea pasa zuten dirurik ez zutelako, eta ogia etxean egiten zuten.

  • 1416 Nazionalak Arrasaten sartzen

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Irailaren 26ko nazionalen aurrerakada ondo ikusi zuen etxetik. Kurtzetxikin bonbardaketa, eta milizianoak San Kristobal ermita ondotik ihesi zihoazen, ahal zuten moduan.

  • 1416 Tiro artean itzuli ziren etxera

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    San Kristobalen zeudela, alde bateko eta besteko soldaduen kantak entzuten zituzten gauez. Errepublikanoen kantu bat gogoan du oraindik Dominikak, eta abestu egiten du. Euren etxera itzultzeko baimena lortu zuten; eta, bidean datozela, milizianoek tiro egin zieten. Ozta-ozta iritsi ziren etxera.

  • 1416 Babes-etxea aldatu behar

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Etxean ez zeuden seguru, San Kristobalera ezin ziren itzuli; horregatik, beste etxe batera, Lorokora, joan behar izan zuten. Lorokoa berreraiki berria zegoen, aterik eta ezer gabe, eta hilabete egon ziren bertan. Han ere tirokatu egin zituzten. Tropen arrantxoen soberakinak jaten zituzten.

  • 1225 Artillerian gertatutako pasadizoak

    Jose Ignacio Agirrezabal Epelde (1914) Azkoitia

    Artilleriara eraman zituztenekoa kontatzen du; 18 hilabete egin zituen Bizkaian. Artillerian egon zen hilabeteetako pasadizoak.

  • 1225 Itsasontzitik kanoikadak

    Jose Ignacio Agirrezabal Epelde (1914) Azkoitia

    Artillerian zegoela, itsasontzi bati kanoikada bota eta huts egindakoan pasatako estutasunak aipatzen ditu.

  • 1225 Artillerian, Otxandiotik Galiziaraino

    Jose Ignacio Agirrezabal Epelde (1914) Azkoitia

    Donostiatik Bilboko kuartelera joan ziren, eta artilleriarako boluntario aurkeztu ziren. Otxandion hasi, eta 18 hilabetean Galiziaraino iritsi ziren.

  • 1409 Eskolara oso gutxi joan zen

    Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

    Facundo zen anaiarik zaharrena. Eskolara joateko aukera handirik ez zuen izan, etxean lan asko zegoelako. Gorriak Kanpazartik Bilbo aldera joan ziren.

  • Estanis Manarikua Otxandioko bonbardaketatik justu libratu zen

    Estanis Mañarikua Belakortu (1913) Mañaria

    Gerra hasi eta gutxira bonbardatu zuten Otxandio. Izeko bat zuen bertan, eta jaiak pasatzera joan zen. Sabaian lo egin eta goizetik etxerako bidea hartu zuen. Urkiolan zegoela ikusi zuen bonbardaketa. Berarekin batera sabaian lo egin zutenak errekara salto eginda salbatu ziren; hala ere, etxe horretan 5 hil ziren.

  • Estanis Manarikua Pagasarrin jausi zen batailoia

    Estanis Mañarikua Belakortu (1913) Mañaria

    Durangoko bonbardaketan, Arabako herri batean egon zen batailoiarekin. Durangora etorri ziren handik gutxira eta oso gogorra izan zen hori ikustea. Pagasarrin (Bilbon) jausi zen euren batailoia. Bera beste batailoi bategaz batu zen Laredorako bidea eginez. Kide mordoa hil zen beraien batailoian, erdia baino gutxiago. Frontean gaixoei ez zitzaien kasurik egiten.

  • Mertxe Bilbao Gerrako babeslekua osabak egindakoa

    Mertxe Bilbao Bilbao (1929) Erandio

    Gerra garaian, soloan, munan izan zuten babeslekua eginda. Bonbardaketetan amarekin korrika babeslekura joateko ume asko zirenez, aititarenera joan ziren Lauroetako baserrira, Loiura.Han osabak egindako babeslekua izan zuten. Ez zuen gauza handirik ikusi baserritik: sei moro pasatzen, hegazkinak gainetik, metrailak. Sirenek iragartzen zuten noiz sartu babeslekuan eta noiz irten. Trenaren tunelean ere egoten zen babeslekua eta hildako animaliak ere han gordetzen zituzten haragia banatzeko.

  • Migel Ansa Osaba bat gerran hil

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Migelen bost osaba gerran ibili ziren. Haietan gazteena, errepublikano-abertzaleekin boluntario joan zen eta Anboto aldean hil zuten. Beste bi osaba Donostia defenditzen ibili ziren. Eta beste bi osaba, berriz, etxean geratu ziren baino frankistek eraman zituzten gero.

  • Migel Ansa Soldaduek etxea miatu

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Gerra hasierako kontuak. Frontea Buruntzan egon zeneko azalpenak. Bonbardeo edo tiroak sumatzen zituztenean, etxeko sagardotegian gordetzen ziren. Soldadu batek etxea miatu zuenekoa kontatzen du. Idiekin bi bandoetako soldaduentzako materiala garraiatzen ibili zen Migelen osaba bat.

  • Patxi Madina Bilbo erori zenean

    Patxi Madina Bengoa (1915) Aramaio

    Bilbo erori zenean, entregatu egin ziren. Oso ondo hartu zituzten. Lagunak nazionalekin zebiltzan, eta sardinak eman zizkieten, mezatik bueltan. Dirua ere bai. Egunean 10 pezeta irabazten zuten. Ez zuten dirua apreziatzen, pentsatzen zutelako diru hark ez zuela balio.

  • Juli Bedia Iriarte Esnearekin zihoala, bonba-eztanda

    Juli Bedia Iriarte (1919) Arrasate

    Esneduna Santa Ageda bideko trintxeraraino etortzen zen, eta bezeroek han jasotzen zuten esnea. Juli, esnearekin etxera zetorrela, bonba bat oso hurbil lehertu zen. Etxean hiru senide gaixorik zeuden, eta familiak ezin izan zuen ihes egin.