Borroka

• Bi belaunaldi, maistra bat

  Purita Zabalo Zabalo (1934) Antzuola

  Antzuola inguruan bonbardaketaren bat izan zen; herri barruan, baita tiroketaren bat ere. Hala eta guztiz, ez zen txikizio handirik izan Antzuolan. Maristen eliza erre zuten. Bi urterekin hasi zen "eskola txikian". Gerra garaian, ordea, eskola eten egin zen, eta gerraostean sei urtera arte eskola berean jarraitu zuen, Maria Barrena maistrarekin. Puritaren alabarik zaharrenak ere maistra horrekin ikasi zuen urtebetez.

• Arazorik ez militarrekin

  Begoña Olabarria Zabalo (1928) Antzuola

  Nazionalak etorri zirenean, umeak beste etxe batera bidali zituzten badaezpada, eta gurasoak geratu ziren tabernan. Ez zuten inongo arazorik izan militarrekin. Nazionalak sartu zirenean tiroketak izan ziren Antzuolan, eta norbaitek maristen eliza erre zuen.

• Amuategi batailoia

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Gerra Zibileko kontuak. 20 urte zituela, Amuategi batailoian sartu zen. Eibarren lan egiten zuen garai hartan.

• Batailoiko gazteena

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Amuategi batailoian zeuden mutrikuarrei buruz hitz egiten du. Batailoiko gazteena zen Claudio. Frontera joan ziren zer zen jakin gabe. Argazkia ikus daiteke.

• Eibartik Gernikara

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Eibarren batailoiko soldaduak sakabanatuta, bata bestearengandik galduta, gelditu ziren. Gauzak horrela, nazionalengandik ihesi, Eibartik Gernikara abiatu zen Claudio. Gernikara bidean zihola bonbardatu zuten herria. Bidean topatu zuen emakume batekin izandako elkarrizketa kontatzen du.

• Gernikatik Bilbora

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Gernikatik Bilbora joan ziren. Bilboko Burdinazko gerrikoan sabotaia egon zela dio Claudiok.

• Soldaduak eta kainoiak Galdonan

  Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

  Gerra garaiko oroitzapenak. Soldaduen tiroketak. Martzelina umea zen, eta, Galdona inguruan pasioan zebilela, gizon bat hilda aurkitu zuen... Galdonan kainoiak non zeuden aipatzen du. Soldaduak Martzelinaren etxe ondoan egon ziren, eta haiekin joaten zen rantxoa hartzera.

• Tropak nola sartu ziren herrira

  Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Tropak nola sartu ziren herrian. Deskargatik behera etorri ziren. Iluntzean sartu ziren soldaduak Antzuolan. Milizianoek atzera egin ahala, zubi bat, komentua... erre zituzten. Frontea Elgetan geratu zen. Nazionalak Antzuolatik pasatu ziren, baina gerora soldadu asko izan zituzten herrian.

• Francoren tropak Antzuolan

  Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Tropa nazionalak sartu zireneko kontuak. Irimoegi auzoan soldaduak egon ziren.

• Soldadutza luzea

  Elias Atutxa Orobiobasterra (1920) Amorebieta-Etxano

  Soldadutza Iruñean hasi zuen. Handik Castellóra; eta, geroago, Teruelera eraman zuten. Fronteko bigarren lerroan egon zen beti, tirorik bota gabe. Bilbon ere egon zen bi urtez, afaldu eta lo etxean egiten zuen.

• Gerrako kontuak

  Maria Arregi Idigoras (1922) Oñati

  Gerrako hegazkinak pasatzen zirenean, karobi zaharrean gordetzen ziren. Legazpi aldetik soldaduak ihesi etortzen ziren. Euren baserritik, Imitolatik, pasatu zirenak gogoratzen du.

• Elgetako bonbardaketak

  Maria Arregi Idigoras (1922) Oñati

  Gerra denboran, Oñatin ez zuen tirorik entzun, baina hegazkinak Elgetarantz joaten ikusten zituzten eta hango bonbardaketak ere entzuten ziren. Oñatiko preso eta hildako batzuen kontuak.

• Gerra nola hasi zen eta nola bukatu

  Joxe Ramon Goikoetxea Berra (1931) Hondarribia

  Gerra hasi zeneko kontuak. Etxetik atera zituzten. Granada erori zen etxera, eta aita airean bota zuen. Metraila puskak biltzen, jolasteko. Beste baserri batzuetara joaten ziren lotara. Hondarribia hutsik geratu zen. Nazionalak sartu zirenean, Arma plazan zeuden. Festa. Baleares ontzian hil ziren gazte asko.

• Patrizioren fabrikan egiten zituzten bonbak

  Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

  Patrizio Etxeberriaren lantokian gerrarako bonbak eta antzerakoak fabrikatzen zituzten.

• Soldaduak baserrian; hegazkina erori zen Aretxabaletan

  Eustaki Bergara Guridi (1917) Oñati

  Gerra garaian, militarrak Araotzen. Etxean izan zituzten soldaduak; bat Iruñekoa zen. Frontea geldi egon zenekoa. Beste etxe batzuetan ere bazeuden. Araotzen tirorik ez, baina hegazkinak bai. Elizan bezperetan zeudela entzun zutena: hegazkina erori zen Aretxabaletan.

• Gerrako kontuak; Madalenako zubia bota zutenekoa

  Felipe Aiastui Galdos (1925) Oñati

  Gerrako oroitzapenak. Hasi zenean, Olabarrin zegoen belarra ebakitzen; zarata entzun zuten. Madalenako zubia bota zuten. Egurrezkoa egin zuten. Milizianoak Torrera joan ziren Lizargaratetik behera. Anaia soldadu zegoen Donostian, sukaldari. Eltzikortako anaietako bat gerran hil zen, Teruelen uste du: Juane Erostegi.

• Nazionalak Oñatin sartu zirenean

  Gregorio Arejolaleibar Ojanguren (1926) Oñati

  Nazionalak Udanatik behera, auzoko Bakue mendi tontorretik behera, Oñatin sartu zireneko tiroketa entzun zuen Gregoriok. Gorriek Kanpazartik (Arrasaten) botatako kanoikada batzuk jausi omen ziren Oñatiko lurretan, herrira iritsi gabe.

• Gregorioren baserria Oñati eta Aretxabaletako lursailetan

  Gregorio Arejolaleibar Ojanguren (1926) Oñati

  Lehertu gabeko granadak ikusi zituen mendian. Zubillagan ez, baina Bedoñan (orduan Aretxabaletako auzoa, gaur Arrasatekoa) militarrak sartu ziren. Gregorioren baserriko terreno gehienak Aretxabaletan daude.

• Militarrak etxe inguruetan

  Jesus Zufiria Iarza (1929) Oñati

  Gerra denboran, gogoan du militarrak etxe inguruan egoten zirela, sasi artean arrastaka. Guardia Zibilak auzoko elizako kanpaiari tiroka ere ikusi zituen.

• Preso nahi ez eta ihes

  Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

  Inazioren anaia zaharrenaren gora beherak frontean eta alemanek Gernika bonbardatu eta gero ihes eginda ibili zeneko kontaketa.