Borroka

  • Felipe Aiastui Galdos Gerrako kontuak; Madalenako zubia bota zutenekoa

    Felipe Aiastui Galdos (1925) Oñati

    Gerrako oroitzapenak. Hasi zenean, Olabarrin zegoen belarra ebakitzen; zarata entzun zuten. Madalenako zubia bota zuten. Egurrezkoa egin zuten. Milizianoak Torrera joan ziren Lizargaratetik behera. Anaia soldadu zegoen Donostian, sukaldari. Eltzikortako anaietako bat gerran hil zen, Teruelen uste du: Juane Erostegi.

  • Gregorio Arejolaleiba Ojanguren Nazionalak Oñatin sartu zirenean

    Gregorio Arejolaleibar Ojanguren (1926) Oñati

    Nazionalak Udanatik behera, auzoko Bakue mendi tontorretik behera, Oñatin sartu zireneko tiroketa entzun zuen Gregoriok. Gorriek Kanpazartik (Arrasaten) botatako kanoikada batzuk jausi omen ziren Oñatiko lurretan, herrira iritsi gabe.

  • Gregorio Arejolaleiba Ojanguren Gregorioren baserria Oñati eta Aretxabaletako lursailetan

    Gregorio Arejolaleibar Ojanguren (1926) Oñati

    Lehertu gabeko granadak ikusi zituen mendian. Zubillagan ez, baina Bedoñan (orduan Aretxabaletako auzoa, gaur Arrasatekoa) militarrak sartu ziren. Gregorioren baserriko terreno gehienak Aretxabaletan daude.

  • Jesus Zufiria Iarza Militarrak etxe inguruetan

    Jesus Zufiria Iarza (1929) Oñati

    Gerra denboran, gogoan du militarrak etxe inguruan egoten zirela, sasi artean arrastaka. Guardia Zibilak auzoko elizako kanpaiari tiroka ere ikusi zituen.

  • Inazio Zubiarrain Preso nahi ez eta ihes

    Inazio Zubiarrain Otxotorena (1929) Hernani

    Inazioren anaia zaharrenaren gora beherak frontean eta alemanek Gernika bonbardatu eta gero ihes eginda ibili zeneko kontaketa.

  • Joxe Mari Zelaia Zulo ikaragarria

    Joxe Mari Zelaia Olano (1934) Hernani

    Hegazkin batetik botatako bonba batek utzitako zuloa da Joxe Marik gerratik daukan oroitzapen bakarra.

  • Mari Karmen Olazagirre Auzoen dolare azpia babesleku

    Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

    Gerra denboran, bonbardaketarik baldin bazen, auzoen dolare azpian babesten ziren Mari Karmen, anaia eta gurasoak.

  • Mari Karmen Olazagirre Paper fabrikara lotara

    Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

    Bonbardaketak areagotu zirenean, etxean arrisku gehiegi zela eta, paper fabrikan babesten ziren, paper eta arkakuso artean. Bazkaltzen ere ematen omen zieten Paper fabrikan. Han ikasi omen zuen Mari karmenek babarrun zuriak jaten.

  • Mari Karmen Olazagirre Zarautzera ihesi

    Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

    Gerra garaian hamabost egun egin zituzten Zarautzen, amaren baserrian. Hala ere, Mari Karmenek kontatzen du iristea kosta egin zitzaiela. Donostiara eraman zituen tranbia geratu egiten zen bonbardaketak sumatzen zituzten aldiro, eta tranbia azpian babestu behar izaten zuten bidaiari guztiek.

  • Antonio Goikoetxea Tiro eta hegazkin hotsa

    Antonio Goikoetxea Beobide (1917) Hernani

    Gerra ia oharkabean pasatu zuten, aintzakotzat hartu gabe. Tiroen eta hegazkinen zarata nolakoa zen kontatzen du.

  • Jerardo Mondragon Garai Nazionalek bi granada bota osabari

    Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

    Gerra denborako oroitzapenak. Uribarritik Bedoñara joan ziren, auzokoen jazarpenetik ihesi. Bedoñan, amaren jaiotetxean, hainbat hilabete pasatu zituzten. Osaba idi-parea eta gurdiarekin bidean gora zihoala, nazionalen hegazkin batetik bi granada bota zizkioten. Ez zitzaion ezer gertatu.

  • Jerardo Mondragon Garai Aita kalean eta ama umeekin Bedoñara

    Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

    Gerra denborako oroitzapenak. Jerardoren aitak Arrasateko Metalúrgica Cerrajeran egiten zuen lana. Hasiera batean, lana egin eta etxera bueltatzen zen. Gero, frontea zegoela eta, ez zioten etxera bueltatzen uzten. Ama hiru seme-alabekin gelditu zen baserrian. Gauetan, inguruko "gorrien" aldekoek atea joatzen zien. Beldurra pasatzen zuten. Ganaduak eta gurdian traste batzuk hartu eta Bedoñara joan ziren, amaren aldeko senide batzuen baserri batera. Irapean traste batzuk gorde zituzten. Zazpi hilabete egin zituzten Bedoñan. Handik bueltatu zirenean, baserria hutsik aurkitu zuten: babak, artoa, ehunak, josteko makina... ostu zizkien.

  • Jerardo Mondragon Garai Bedoñako egonaldia

    Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

    Gerra denborako oroitzapenak. Uribarritik Bedoñara joan ziren, auzokoen jazarpenetik ihesi. Bedoñan, amaren jaiotetxean, hainbat hilabete pasatu zituzten. Tropak baserri inguruan egon ziren denboraldi batez. Bedoñan egon ziren denboran, Azatzara joaten ziren eskolara. Arropa: brusa janzten zuten. Eskolara joaten zirenean, Otala baserrian bazkaltzen zuten.

  • Jerardo Mondragon Garai Lehenengo tiroak

    Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

    Gerra hasierako oroitzapenak. Baserritik auzoko errotara asto gainean zihoala, Murua aldetik zetozen tiroak entzun zituen.

  • Jerardo Mondragon Garai Bi osaba gerran ibili

    Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

    Amaren aldeko bi osaba gerran ibili ziren nazionalistekin ("gorriekin"). Osaba bat preso hartu zuten, ordea, eta Langileen Batailoietan ibili zen. Gero, nazionalekin eraman zuten gerrara. Urkiolan, Intxortan, Teruelen eta Belchiten ibili ziren gerran.

  • Jerardo Mondragon Garai Nazionalen kainoiak auzoan

    Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

    Gerra denborako oroitzapenak. Uribarritik Bedoñara joan ziren, auzokoen jazarpenetik ihesi. Bedoñan, amaren jaiotetxean, hainbat hilabete pasatu zituzten. Auzoan, nazionalen kainoiak non egon ziren azaltzen du. Handik bonbak botatzen zituzten Udala eta Intxorta aldera. Soldaduek almazena eduki zuten baserritik gertu.

  • Felix Zubia Arana Kainoikadak baserrira

    Felix Zubia Arana (1931) Arrasate

    Gerra garaian, kainoikada bik baserrian zulo handi bi egin zituzten eta etxetik alde egin zuten, Arrazolara amaren ahizparengana. Handik amaren jaiotetxera, Elorriora, joan ziren. Eguna Elorrioko gordelekuan ematen zuten beste askorekin batera.

  • Juli Gallastegi Ezkurra Elorrion fronteak

    Juli Gallastegi Ezkurra (1921) Arrasate

    Elorrioko Iguria auzotik Santa Luziara joan ziren eta ermitan lo egin zuten. Fronteak non zeuden kontatzen du.

  • Felix Ajuria Belar Mateos batailoia

    Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

    Gerra denboran, Mateos batailoi komunista joan zen Abadiñora. Eliza, don Angel organistaren etxea eta Felix bizi zen abadetxea kuartel moduan hartu zituzten. Felix-eta abadetxetik botata, parrokoaren etxera joan ziren. Mateos batailoia Villarealgo frontera joan ziren gero.

  • Felix Ajuria Belar Abadea Itsasalde batailoian kapilau

    Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

    Gerra denborako kontuak. Felix hazi zuen abadea oso abertzalea zen, eta gudariek bere beharra izan zezaketela pentsatuta, Itsasalde batailoian kapilau joan zen. Abadea falta zen denboran, amarekin bakarrik gelditu zen etxean. Gauetan, herriko mutilzahar bat joaten zen beraiekin lo egitera.