Borroka

  • Genaro Agirre Bi bandoen artean giro ona gauez

    Genaro Agirre Mendizabal (1919) Legazpi

    Gerran gauez egiten zuten lan, eta errekaren beste aldean aurkako bandokoak egoten ziren; elkarren artean hitz egin egiten zuten, eta musika-tresnak jotzen zituzten. Elkarren artean tabakoa eta egunkaria trukatzen zituzten. Behin tiro egin zioten elkarri gauez, eta bukatutakoan, zenbat hildako egon zituzten galdetu zioten elkarri.

  • Juan Urzelai Asturiasko alfereza

    Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi

    Diziplinazko soldaduak zigortuta zeuden. Asturiaskoa zuten alfereza, eta zer eginarazten zien azaltzen du.

  • Juan Urzelai Gernikako bonbardaketaren lekuko

    Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi

    Lesakatik Gernikara eraman zituzten; eta, herria bonbardatu zutenean, han zegoen Juan. Egun hartako giroa eta ihesa gogoan du.

  • Juan Urzelai Mendia bonbardaketa garaiko babesa

    Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi

    Bonbardaketak iraun zuen bitartean, beraiek mendian egon ziren babesteko.

  • Juan Urzelai Gernikako bonbardaketa eta haren ondorenak

    Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi

    Juan mendian egon zen Gernikako bonbardaketa gertatu zenean. Bonbak nolakoak ziren gogoan du. Mendian egoteagatik salbatu zen. Bonbardaketa bukatutakoan, herrira jaitsi eta laguntzen aritu ziren.

  • Juan Urzelai Bonbardaketa osteko zereginak

    Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi

    Gernikako bonbardaketa bukatu zenean, Juan eta beste hainbat pertsona herrira itzuli ziren. Orduan ikusitako irudiak gogoan ditu. Juan ordena publikoaz arduratzen zen, eta zer zeregin izaten zituen azaltzen du.

  • Juan Urzelai Gerrako eskapadak

    Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi

    Juan kartzelan egon zen gerra garaian. Behin eraso egin zioten, baina zortea izan zuen, eta onik atera zen.

  • Jabier Isasa Gerrako oroitzapenak

    Jabier Isasa Mitxelena (1929) Lezo

    Gerra garaia gogoan du: militar gorriak tiroka, etxera pistola baten bila etorri zirenekoa... Mugimendu handia egon zen. Beldurra pasa zuten, baina ez zuten etxetik alde egin. Irunen fronte gogorra egon zen.

  • Nikolas Lopetegi Ama eta hiru semeak gerran fusilatu zituzteneko izugarrikeria

    Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

    Gerra etorri zenean, Nikolasek 8 urte zituen. Erreketeek tiro egin zuten beraien baserriaren aurka. Nola edo hala, beraiek lortu zuten babestea; baina lagun batzuk (ama eta hiru seme) fusilatu egin zituzten. Gerora jakin zuten karabineroaren familiartekoak zirelakoan hil zituztela.

  • Nikolas Lopetegi Borroka Lezora iritsi zeneko ondorioak

    Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

    Erreketeak Lezon sartu zirenean, beraiek errekan ezkutatu ziren. Erreketeak etxearen aurka tiroka hasi ziren; barrikak zulatu, eta sagardoz hustu zen. Handik egun batzuetara, Guadalupetik etorri ziren erreketeak, pinudian ezkutatuta zeuden gorriei tiro egiteko asmoz. 14 hegazkin etorri ziren egun hartan, bonbak botatzen. Ordurako, ordea, gorriak herrira jaitsita zeuden. Soldaduak, alde batekoak nahiz bestekoak, beraien baserrira etorri ziren; eta, bitarte hartan, beraiek alde eginda egon behar izan zuten.

  • Jesusa Zabala Aita trenbide azpiko zubian gordeta

    Jesusa Zabala Aramendi (1923) Legazpi

    Gerra denborako oroitzapenak. Tiroak izaten zirenean, ihes egiten zuten ahal zuten tokira. Hala ere, aita atxilotuko ote zuten beldurrez egoten ziren. Soldaduak inguruetan ikusten zituztenean, Jesusaren aita trenbide azpiko zubian ezkutatzen zen; behin, soldaduak agertu zitzaizkion. Etxetik tiro hotsak entzun zituzten, baina aitari ez zitzaion ezer gertatu.

  • Isabel kerejeta Nazionalak Legazpin sartu zirenekoa

    Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi

    Nazionalak Legazpin sartu zireneko oroitzapenak. Aurreko egunean, basoan ibili ziren garoa ebakitzen. Mendi puntatik ikusi zituzten milizianoak Argixao aldera joaten. Auzoko bi mutil falta zirelako beldurtuta egon ziren: bat nazionaletara pasatu omen zen, eta, bestea, berriz, soldaduek mendi-bideak erakusteko beraiekin eraman zuten. Soldaduak nondik nora ibili ziren azaltzen du. Nazionalek bi miliziano hil zituzten. Hurrengo egunean, baserriko teilatu aldera balak botatzen zituzten. Milizianoak ihes egin zuten, eta nazionalak Goitegiko atari burutik pasatu ziren Legazpi aldera. Herriko jendea ihesean ikusten zuten, "kaminoa bete jendea ihesi Legazpitik!".

  • Isabel kerejeta Bi milizianoren gorpuak

    Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi

    Isabelen aitak ez zuen egundo ikusten, baina nazionalek hildako bi milizioanoen gorpuak ikustera joan zen alaba batekin. Gorpuak gurdian kargatu eta Zumarragara eraman omen zituzten alkatearen aginduz.

  • Isabel kerejeta Hildakoa aurkitu bide bazterrean

    Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi

    Gerra denborako kontuak. Tiroteoa zen garaian, aitak argirik ez pizteko esaten zien. Igande goiz batean, Isabelen ahizpa batek, esnea partitzera zihoala, hildako baten gorpua aurki zuen bide bazterrean. Fusilatutako mutila Arrasatekoa zela esan zien bikarioak.

  • Isabel kerejeta Gerran hildako herriko mutilak

    Isabel Kerejeta Garmendia (1916) Legazpi

    Bizkaiko frontean hildako herriko mutil batzuk aipatzen ditu.

  • Angela eta Joxe Mari Nazionalak sartu zirenekoa

    Angela Galparsoro Larrea (1922) Legazpi

    Gerra denborako oroitzapenak. Inguruko nazionalistak eta errepublikazaleak Ormakio mendi aldera joan ziren. Nazionalak Telleriarten sartu zirenean, ama eta Angela bakarrik zeuden etxean; neskamea jaiotetxera joana zen. Auzoko batzuen etxean pasatu zuten gaua. Gogoan du soldaduei merienda eman ziela.

  • Julian eta Rosario Zabaleta Nazionalak Legazpin sartu zirenekoa

    Rosario Zabaleta Kortaberria (1929) Legazpi

    Nazionalak Legazpin sartu zireneko oroitzapena. Rosariok zazpi urte zituen orduan. Tiroak gogoratzen ditu. Umeak etxe aurrean jolasean zebiltzala, Zumarraga aldera zihoazen soldaduak ikustera joan ziren. Bengoleako zerrategiko oholen artetik egon ziren soldaduak zelatatzen. Zerrategiko andreak etxean sartzeko esaten zien umeei.

  • Felipa Urkia Gerra hasiera; anaietako bi soldadu

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    14 urte bete aurretik bueltatu zen etxera, eta gerra hasi zen. Biharamunean, milizianoak etxean zituzten. Gasteizko lehen bonbak entzun zituzten. Bi anaia zituen gerrarako adinean; Francok biak eraman zituen. Bat Elizondon egon zen, zaldiak zaintzen, eta bestea kanoiekin, Gatzaga inguruak.

  • Felipa Urkia Nazionalak geldi, eta milizianoak gogortu; Intxorta sutan

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Milizianoak Ugaztegin. Aretxabaleta hartu ostean, frontea non geratu zen. Nazionalak geldi egon ziren, eta bitartean milizianoak gogortu egin ziren; kosta egin zitzaien garaitzea. Osaba batek esaten zuena. Intxorta sutan utzi zuten.

  • Felipa Urkia Hegazkina nola erori zen

    Felipa Urkia Elorza (1922) Oñati

    Gurutzebarrin zeuden, soldaduek aurrera nola egiten zuten ikusten. Hegazkinak Gasteizen kargatu eta bueltan joaten ziren. Hegazkin bat lurrera erori zen, Gatzaga aldean. Batzuk ikustera joan ziren, eta bere anaiarekin egin zuten topo han.