Borroka

  • David Barandiaran Anaia zaharrena gudari

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Teruelen egon zen anai zaharrena. Hamar anai-arreba ziren orduan.

  • Encarna Yarza Zendoia Zumaiatik baserrira buelta

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Zumaiatik bueltatu zenean, etxeko lanak egiten eta josten ikasten ibili zen. Nahiko libratu zen baserriko lanetatik. Gerra hasi zenean, anaiei soldadu joatea egokitu zitzaien. Orduan bai, baserriko lanak egin behar.

  • Encarna Yarza Zendoia Lehen tiro hotsak; nafarrak sartu ziren

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Aitonarekin nobenatik bueltan zetozela, metraila hotsa entzun zuten. Aitonak gurdi hotsak zirela esan zien. Handik gutxira nafarrak sartu ziren herrian, eta bi kanoi jarri zituzten Amasan.

  • Encarna Yarza Zendoia Anaiak gerrara eraman zituzten

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Nafarren beldur ziren, eta anaiak ezkutatu egin ziren, leizezulo batean. Ez zuten asko iraun. Gero gerrara deitu zituzten. Bigarrena errekete joan zen. Margaritak paketeak eramatera joaten zirela frontera, eta konbentzitu egin zuten.

  • Encarna Yarza Zendoia "El abuelo" hegazkina

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Erretoreak meza isila eman zuen. "El abuelo" hegazkina ikusi zuten etxerako bidean. Koltxoiak jarri zituzten leihoetan. Kanoikadak.

  • Encarna Yarza Zendoia Gerra urteak, tristeak

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Gerrako urteak tristeak izan ziren. Mutilak falta ziren, eta berririk ez zuten. Eskutitzak idazten zituzten; zentsura pasatzen zuten. Erdaraz idazten zuten, hala baitzeuden ohituta. Soldadu joandakoak bisitan etortzen ziren. Soldadu andaluzak Amasako etxeetan hartu zituzten. haiek ez zuten gerrako kontu asko esaten.

  • Encarna Yarza Zendoia Soldaduen ibilera penagarriak

    Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

    Gerra urteak gogorrak izan ziren. Senarra ere soldadu joan zen. 1937ko abuztuan senarrari bi tiro eman zizkioten, eta anaia biharamunean hil zuten. Senarra libratu egin zen. Anaiez gainera, lagun asko zituen soldadu, eta kezkatuta egoten zen. Fronteko kontuak gerora kontatu zituzten. Hotza eta garbitasun falta.

  • Pello Iribar Perurena Andoaingo frontea

    Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

    Gerra hasi eta Billabonara frontea iritsi zenean Pelloren etxe azpian egon zirela kontatzen du. Andoain aldera joan eta lehenengo tiro eta borrokak entzuten zituen etxetik. Soldaduekin bizi izandako anekdota bat kontatzen du. Fronterik gogorrenak Bizkaian izan zirela azaltzen du, bertan iraun baitzuen denbora gehien borrokak.

  • David Barandiaran Estolda azpian bonbardaketatik salbu

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Gerratik Oriora eta Mundakara egin zuten ihes. Behin, mendian zela, hegazkinak etorri ziren Gernika bonbardatzera eta estolda azpian ezkutatu zen.

  • David Barandiaran Gernikako bonbardaketa, kasualitatea?

    David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

    Dena antolatuta zutela kontatzen du, gazte batzuk planoak egiten ibili zirela, bonbak nora bota erabakitzen.

  • Axun Zuloaga Gerra Aiara iritsi zeneko oroitzapen tristeak

    Axun Zuloaga Azkue (1922) Ignazio Zuloaga Azkue (1928) Mari Ixabel Zuloaga Azkue (1925) Aia

    Gerra hasieran, ez zuten beldurrik pasa; gerora, ordea, bai. Nazionalak Aian sartu zirenean, Aiako udaletxeko idazkaria jipoitu zuten; gazte batzuk kanposantuan hil zituzten.

  • Teodoro Aranburu Gernikako bonbardaketari buruz eman ziren bertsioak

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Egunean bertan izan zuten Gernikako bonbardaketaren berri irrati bidez. Eraso egin zutenak Cóndor Legioa izan zirela garbi jakin arte, bonbardaketari buruzko bertsio ugari atera ziren.

  • Teodoro Aranburu Gerrako berriak kanpai bidez ematen zituztenekoa

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Gerra garaian, Francoren aldeko soldaduek herriren bat hartzen zutenean, kanpaien bidez jakinarazten zuten herrian; izan ere, ordurako nazionalek hartua zuten Usurbil. Gerraren eboluzioaz hitz egiten du. Komunistak apaizei segika aritzen ziren.

  • 1111 Gerra denboran goserik ez

    Iñaki Ormazabal Garmendia (1927) Ordizia

    Bonbak ezagutu zituen kalean, eta inguruko etxe batean bonbak utzitako arrastoa aipatzen du. Gerraostean, ez zuten goserik pasa etxean. Babarrunak eta ogia ematen zizkieten lagunak zituzten. Ogia amonak egiten zuen etxean. Gertueneko errota Zaldibian zuten. Taloak ere egiten zituen amonak.

  • 1110 Gerra garaia Ordizian

    Pedro Urretagoiena Murgiondo (1924) Ordizia

    Gerra garaiko bizipenak. Bonbardaketak.

  • 1231 Gerra garaiko kontuak

    Rafaela Nazabal Dorronsoro (1929) Ordizia

    Gerra garaiko bizipenak. Ioiako gainetik Mandubira pasatzen ziren kanoikadak, eta zuloak nola egiten zituzten azaltzen du. Karlistek etxeko ardi guztiak eraman zizkieten. Goserik ez zuten sekula pasa. Amak ehiztari eta apaiz ugariri ematen zien jaten, sukaldari ona zen.

  • Elu Gaztañaga Martinez Zapata berrien bila, bizitza arriskatuz

    Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

    Tiroka ari ziren kalean. Soldaduak Ordizitik ihes egitekotan zeudenean, Elu etxera itzuli zen zapata berrien bila; ez zuten jo, baina leihoan zegoen bere lagun bat hil zuten. Ez da sekula beldurtia izan.

  • 1321 Anaia, Loiolako kuartelean

    Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze

    Loiolako kuartela hartu zuten milizianoek. Anaia han zegoen, lagun batzuekin. Asturiasera joan zen. Hantxe hil zen, 18 urterekin. Anarkistekin joan zen. Aitak jakin zuenean, hura handik ateratzera joan zen. Politikaz ez zuten ulertzen beraiek.

  • 1321 Bonbardaketak eta hildakoak Bilbon

    Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze

    Bilbon zapatila lantegia zegoen, eta bonba erori zen. Ikustera joan ziren, jendea ezin atera... Jende asko geratu zen han. Bonbardaketak, egunero. Bera ez zen ezkutalekuetara joaten; ahizpa bai. Argia kentzen zuten, baina hegazkinak ikusten ziren. Sirena entzuten zenean, denak korrika. Hegazkin alemanak. Italiarrek oso behean egiten zuten hegan, ametrailatzen.

  • Elias Arriola Gerra garaiko gordelekuak; haizpea, bodega eta tunela

    Elias Arriola Ostolaza (1930) Mendaro

    Gerra garaian, Kalamuan frontea egon zen. Eliasen baserritik gora tiroak ikusten ziren iluntzetan. Aitak baserri inguruan zegoen haizpe batera bidaltzen zituen denak; eta aita, berriz, bakarrik gelditzen zen baserrian. Lizantzun bodega zeukaten azpialdean, eta han ere babestu ohi ziren. Mendaroko tunelean ere hartzen zuten babes.