Borroka

Anaien esperientzia gerran
Rita Larrea Lopetegi (1930) Lezo

Anaia bat 7 urte egon zen soldadu. 18 urte zituela eraman zuten gerrara, eta oso gogorra izan zen agurra amarentzat. Etxera itzuli zenean, oso gaixo zegoen; Mola ospitalean egon zen ingresatuta. Beste anaia 6 urte egon zen gerran, baina sukaldaria zenez, ez zen hain gogorra izan esperientzia.
Gerra Zibila IV
Jesus Amado Larraza Lizarraga (1918) Etxarri Aranatz

Nola hiltzat eman zuten kontatzen du. Arbizun bere arimarengatik “Aita gurea” eta guzti errezatu omen zuten. Amak Berruetan aditu omen zuen berri hori eta zalapartaka hasi. Gero, bizirik agertu zen noski.
Gerra Zibila: Iparreko frontea
Manuel Mundiñano Ezkutari (1918) Etxarri Aranatz

Gerra hasi zenean Manuelek 18 urte zituen. Lehenengo momentuan Iruñera eraman zuten, eta handik Gasteiza instrukzioa egitera. Instrukzioa egin ondotik, Bilbon geldialdi txikia egin eta, gero, Navas eta Nueva herrietatik pasata Gijonera eraman zuten frontera. Iritsi eta berehala “Norte”ko frontea bukatua zela eta irabazia zutela ikasi zuten. Tunel batean munizioa zaintzen jarri zutenean bizitutakoa kontatzen du. Handik Ebroko batailara.
Gerra Zibila: Ebroko bataila
Manuel Mundiñano Ezkutari (1918) Etxarri Aranatz

Teruelera trenez joan ziren, bere hitzetan bagoietan txerriak bezala sartuta. Lehendabizi Ariza izeneko herrian, gero Pardoseko mendi zerran. Han hildakoak mukuruka ikusi omen zituen. Hiltzat jo eta bizirik zegoen etxarriar baten pasadizoa kontatzen du. Borrokan Tortosaraino iritsi ziren.
Gerra Zibila: bukaera
Manuel Mundiñano Ezkutari (1918) Etxarri Aranatz

Tortosara iritsi eta han banatu ziren, batzuk Madril aldera, beste batzuk Katalunia hartzen segitu eta bera eta gainerakoak Aragoi aldera, Teruelen segitu zuten. Handik Valentziara bidali zuten, eta Valentziatik Toledo aldera. Toledon Madrila joateko agindua hartu zuten, eta prestaketa lanetan zirelarik gerra bukatu zela jakin zuten. Orduko poza deskribatzen du. Handik Cartagenara bidali zuten, eta, gero, Navalmoral de la Matara eta La Uniónera. Gerra bukatu ondotik ere soldadutzan segitu behar izan zuen. Gerrara 18 urterekin joan zen, eta etxera 25 urterekin itzuli zen.
Gerra Zibila I
Jesus Amado Larraza Lizarraga (1918) Etxarri Aranatz

Amadok zazpi urte eman zituen soldaduskan, eta frontean borrokatzea ere tokatu zitzaion. Borrokan aritzearen ondorioz, eskuineko izterrean bonba baten metrailak egindako zauria dauka.
Gerra Zibila II
Jesus Amado Larraza Lizarraga (1918) Etxarri Aranatz

Izterrean zauritu izana zorteko afera gisa du. Zaurituta arreba mojarekin egon zen. Gero, berriro deitu zuten, eta abangoardiako ospitale batean jarri zuten lanean, Santillana del Mar herrian. Bertan moja nagusiari injekzioak zainetan sartzen bazekiela erakutsi zion, eta horri esker bertan geratu eta ez zen frontera itzuli.
Gerra Zibila III
Jesus Amado Larraza Lizarraga (1918) Etxarri Aranatz

Gerra Zibilean Cuencan eta Teruelen izan zen. Terueleko borroka gogor haietan zauritu zuten. Garai hartan, denak hilko zirelakoan honako kanta hau kantatzen omen zuten “Si la guerra dura mucho, y son duros los combates...”. Jana ugaria zuten, eta lo kanpin dendan edo ilargipean egiten zuten. Gironan soldadu batek preso zeukan beste bat nola atzetik garbitu zuen eta ondotik izan zituzten tirabirak kontatzen ditu.
Gerra hasierako borrokak
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Nahiz eta, Eibarren bazeuden milizia batzuk, Donostian antolatutako miliziak onenak zirela uste zuen Gasparrek. Erasorako milizien berri Donostiako kartzelan zegoela izan zuen eta bertan ikusitakoaren inguruko istorioak kontatzen ditu.
Estraperlo hitzaren jatorria
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Gaur egun Donostiako udaletxea bezala ezagutzen dugun eraikina "Gran Casino" zen gerra garaian. "Estraperlo" hitzaren jatorria bertan kokatzen du eta hari buruzko azalpenak ematen ditu Gasparrek.
Bonbardaketa Eibarren
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Eibarko lehenengo bonbardaketa oso ondo gogoratzen du Gasparrek. Hamasei urte zituen orduan eta beldurrak eraginda, jateko gogoa ere galtzen zuela kontatzen du. Bonbardaketetako zaurituak ateratzeko laster antolatu zirela dio Gasparrek.
Fronterako instrukzioak
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

"Amategi batailoia" Eibarren sortu zen, sozialista eta komunistek sortutakoa izan zen eta Eibarko mendi desberdinetan egon ziren frontean. Soldadutzan ibilitako militarrek ematen zizkieten instrukzioak Astelehena frontoian.
Otxandioko frontera
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Eibartik "Azaña" batailoira joan zen Otxandiora beldurrez eta Legutioko fronteko istorioa kontatzen du Gasparrek.
Emakume gutxi frontean
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Frontean emakumerik egoten ez zela dio Gasparrek. Eibarren senarrarekin emakume bat egon izan zen eta Bilbon ere milizianoz jantzita ikusi zuen emakume bat, baina ez zen ohikoa emakumeak frontean ikustea. Erizain edo mediku lanetan ere ez ziren egoten.
Alderdi guztietako batailoiak
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Alderdi politiko guztiak batera ibiltzen ziren frontean, baina batailoi desberdinak sortzen zituzten. Batailoi desberdinen izenak gogoratzen ditu Gasparrek. Hainbat politiko aipatzen ditu, frankistek hil zituztenak.
Hegazkinen bonbardaketekin beldurtuta
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Bilboko bonbardaketaren ondoren, nahiz eta, irabazteko motibazioa izan kontrakoek armagintzan zuten nagusitasunak eta, batez ere, hegazkinekin asko beldurtu zuten Gaspar. Alemanen bonbardaketa eta hegazkinetako tiroketak oroitzen du. Bilboko kartzelan sartu eta bertan zeuden frankistak hil zituztela kontatzen du Gasparrek.
"Arana Goiri" batailoian azken egunak
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Frontera joan zen Bilboko bonbardaketaren ondoren. Lanean hasi zen Deustun, hala ere, hegazkinak pasatzen ziren bakoitzean babeslekuan ezkutatu behar izaten zen Gaspar. "Arana Goiri" batailoira gehitu ziren azkenean. Frontean egindako azken egunak azaltzen ditu.
Aita Afrikan izan zen gerran
Inazio Etxarren Lakunza (1938) Arakil

Herriko bizilagunak gauez irtetzen ziren Gerra Zibilean herria zaintzera.
Donostiako konkista
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Gerra garaian Donostiatik atzera-egite agindua etorri zenean pistolak Eibarko udaletxean utzi eta desarmea egon zela kontatzen du. Ondoren, armak Donostiara eraman zituzten berriro konkistatzeko. Donostian ikusi eta bizi izandakoez hitz egiten du Gasparrek. Komandante bat atxilotu eta gero errekan hilda agertu zela gogoratzen du, haren istorioa kontatzen du.
Larrañaga batailoia
Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

Gerra hasieran Jesus Larrañaga Txurrukak antolatu zuen erresistentzia Eibarren. Batailoi bati bere izena jarri zitzaiola kontatzen du Gasparrek.