Borroka

• Aita Afrikan izan zen gerran

  Inazio Etxarren Lakunza (1938) Arakil

  Herriko bizilagunak gauez irtetzen ziren Gerra Zibilean herria zaintzera.

• Donostiako konkista

  Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

  Gerra garaian Donostiatik atzera-egite agindua etorri zenean pistolak Eibarko udaletxean utzi eta desarmea egon zela kontatzen du. Ondoren, armak Donostiara eraman zituzten berriro konkistatzeko. Donostian ikusi eta bizi izandakoez hitz egiten du Gasparrek. Komandante bat atxilotu eta gero errekan hilda agertu zela gogoratzen du, haren istorioa kontatzen du.

• Larrañaga batailoia

  Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

  Gerra hasieran Jesus Larrañaga Txurrukak antolatu zuen erresistentzia Eibarren. Batailoi bati bere izena jarri zitzaiola kontatzen du Gasparrek.

• Anaia zaharrena gudari

  David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

  Teruelen egon zen anai zaharrena. Hamar anai-arreba ziren orduan.

• Zumaiatik baserrira buelta

  Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

  Zumaiatik bueltatu zenean, etxeko lanak egiten eta josten ikasten ibili zen. Nahiko libratu zen baserriko lanetatik. Gerra hasi zenean, anaiei soldadu joatea egokitu zitzaien. Orduan bai, baserriko lanak egin behar.

• Lehen tiro hotsak; nafarrak sartu ziren

  Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

  Aitonarekin nobenatik bueltan zetozela, metraila hotsa entzun zuten. Aitonak gurdi hotsak zirela esan zien. Handik gutxira nafarrak sartu ziren herrian, eta bi kanoi jarri zituzten Amasan.

• Anaiak gerrara eraman zituzten

  Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

  Nafarren beldur ziren, eta anaiak ezkutatu egin ziren, leizezulo batean. Ez zuten asko iraun. Gero gerrara deitu zituzten. Bigarrena errekete joan zen. Margaritak paketeak eramatera joaten zirela frontera, eta konbentzitu egin zuten.

• "El abuelo" hegazkina

  Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

  Erretoreak meza isila eman zuen. "El abuelo" hegazkina ikusi zuten etxerako bidean. Koltxoiak jarri zituzten leihoetan. Kanoikadak.

• Gerra urteak, tristeak

  Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

  Gerrako urteak tristeak izan ziren. Mutilak falta ziren, eta berririk ez zuten. Eskutitzak idazten zituzten; zentsura pasatzen zuten. Erdaraz idazten zuten, hala baitzeuden ohituta. Soldadu joandakoak bisitan etortzen ziren. Soldadu andaluzak Amasako etxeetan hartu zituzten. haiek ez zuten gerrako kontu asko esaten.

• Soldaduen ibilera penagarriak

  Encarna Yarza Zendoia (1915) Amasa-Villabona

  Gerra urteak gogorrak izan ziren. Senarra ere soldadu joan zen. 1937ko abuztuan senarrari bi tiro eman zizkioten, eta anaia biharamunean hil zuten. Senarra libratu egin zen. Anaiez gainera, lagun asko zituen soldadu, eta kezkatuta egoten zen. Fronteko kontuak gerora kontatu zituzten. Hotza eta garbitasun falta.

• Andoaingo frontea

  Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

  Gerra hasi eta Billabonara frontea iritsi zenean Pelloren etxe azpian egon zirela kontatzen du. Andoain aldera joan eta lehenengo tiro eta borrokak entzuten zituen etxetik. Soldaduekin bizi izandako anekdota bat kontatzen du. Fronterik gogorrenak Bizkaian izan zirela azaltzen du, bertan iraun baitzuen denbora gehien borrokak.

• Estolda azpian bonbardaketatik salbu

  David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

  Gerratik Oriora eta Mundakara egin zuten ihes. Behin, mendian zela, hegazkinak etorri ziren Gernika bonbardatzera eta estolda azpian ezkutatu zen.

• Gernikako bonbardaketa, kasualitatea?

  David Barandiaran Iturriotz (1927) Amasa-Villabona

  Dena antolatuta zutela kontatzen du, gazte batzuk planoak egiten ibili zirela, bonbak nora bota erabakitzen.

• Gerra Aiara iritsi zeneko oroitzapen tristeak

  Axun Zuloaga Azkue (1922) Ignazio Zuloaga Azkue (1928) Mari Ixabel Zuloaga Azkue (1925) Aia

  Gerra hasieran, ez zuten beldurrik pasa; gerora, ordea, bai. Nazionalak Aian sartu zirenean, Aiako udaletxeko idazkaria jipoitu zuten; gazte batzuk kanposantuan hil zituzten.

• Gernikako bonbardaketari buruz eman ziren bertsioak

  Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

  Egunean bertan izan zuten Gernikako bonbardaketaren berri irrati bidez. Eraso egin zutenak Cóndor Legioa izan zirela garbi jakin arte, bonbardaketari buruzko bertsio ugari atera ziren.

• Gerrako berriak kanpai bidez ematen zituztenekoa

  Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

  Gerra garaian, Francoren aldeko soldaduek herriren bat hartzen zutenean, kanpaien bidez jakinarazten zuten herrian; izan ere, ordurako nazionalek hartua zuten Usurbil. Gerraren eboluzioaz hitz egiten du. Komunistak apaizei segika aritzen ziren.

• Gerra denboran goserik ez

  Iñaki Ormazabal Garmendia (1927) Ordizia

  Bonbak ezagutu zituen kalean, eta inguruko etxe batean bonbak utzitako arrastoa aipatzen du. Gerraostean, ez zuten goserik pasa etxean. Babarrunak eta ogia ematen zizkieten lagunak zituzten. Ogia amonak egiten zuen etxean. Gertueneko errota Zaldibian zuten. Taloak ere egiten zituen amonak.

• Gerra garaia Ordizian

  Pedro Urretagoiena Murgiondo (1924) Ordizia

  Gerra garaiko bizipenak. Bonbardaketak.

• Gerra garaiko kontuak

  Rafaela Nazabal Dorronsoro (1929) Ordizia

  Gerra garaiko bizipenak. Ioiako gainetik Mandubira pasatzen ziren kanoikadak, eta zuloak nola egiten zituzten azaltzen du. Karlistek etxeko ardi guztiak eraman zizkieten. Goserik ez zuten sekula pasa. Amak ehiztari eta apaiz ugariri ematen zien jaten, sukaldari ona zen.

• Zapata berrien bila, bizitza arriskatuz

  Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

  Tiroka ari ziren kalean. Soldaduak Ordizitik ihes egitekotan zeudenean, Elu etxera itzuli zen zapata berrien bila; ez zuten jo, baina leihoan zegoen bere lagun bat hil zuten. Ez da sekula beldurtia izan.