Borroka

  • Mateo Malaxetxebarria Gernikako senideak onik ziren ikustera

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Aitak Gernika erreta ikusi zuenean, etxera joan, jantzi eta Gernikara joan zen, senideen berri jakitzeko. Orduan babeslekua non eta nola eginda zegoen aipatzen du. Aita herrira joandakoan, senide gehienak onik topatu zituen baina senide bat sutan zegoen etxetik ateratzen ahalegindu zen. Han ez zegoela ohartu ziren. Gerora topatu zuten.

  • Mateo Malaxetxebarria Gudariak ondo antolatuta

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Beraien senide bat soldaduek erreskatatu eta buruko gaixotasuna zutenen zentrura eraman zuten. Gudariak ondo antolatuta egon zirenaren frogatzat du. Ez du inoiz kontu hau kontatu.

  • Jose Antonio Torrealdai Bonbardaketa eguna eta ondorengoak

    Jose Antonio Torrealdai Bilbao (1931) Gernika-Lumo

    Ajangiz alderantz joanda, koba moduko bat zegoen eta hantxe egon ziren gero. Jende asko batu zen bertara. Gudari batek zotzak ematen zizkien ahoan eusteko, bonben eztandarekin belarriak ez lehertzeko. Bonbardaketa bukatu zenean, etxera itzuli ziren beraien ondasunak ateratzera. Handik pasatzen zirenek ohoztu egiten zizkieten gauzak. Batetik bestera ibili ziren.

  • Serafin Ruiz Ibarruriko frontea

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Nazionalak Ibarrurin sartu zirenean, frontea sortu zen. Non egon zen kontatzen du.

  • Serafin Ruiz Frontea Ibarrurin hilabetez

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Bere osaba nazionalek Ibarruriko hilerrira eraman zuten. Frontea non egon zen kontatzen du. Ibarrurin fronteak hilabete baino gehiago iraun zuela uste du eta han egon zen Serafin senideekin.

  • Serafin Ruiz Gernika erreta, Bilbora

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Babeslekutik irtendakoan, dena sutan eta etxeak botata topatu zituzten. Mojen konbentuetan errepublikarrek koartela jarrita zeukaten aurretik. Serafin Bilbora joan zen, bere senideak ez. Ibarrurin nazionalak sartu ziren gero.

  • Carmen Larruskain Nebak soldadu eta bat kartzelan

    Carmen Larruskain Madariaga (1926) Gernika-Lumo

    Hiru neba soldadu ibili ziren gerran. Hiru hildako egon ziren auzoan. Neba bat kartzelan egon zen eta ama bisitan joan zitzaion.

  • Carmen Larruskain Bonbardaketa eguna

    Carmen Larruskain Madariaga (1926) Gernika-Lumo

    Hegazkinak etorri zirela eta lehenengo bonba non bota zuten gogoan du. Bonbardaketa izan zenean, Carmen etxean zegoen, aita berriz udaletxe azpiko babeslekuan. Ama soroan zebilen eta bonbak bota zizkioten baina ez ziren lehertu.

  • Mateo Malaxetxebarria Burdinazko gerrikoa egiten

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Hamar urte zituen gerrak irten zuenean. Burdinazko gerrikoa egiten aritu ziren gernikar asko. Nondik nora egin zuten kontatzen du. 10 pezetako soldata izaten zuten. Zerrenda-egile moduan ibiltzen zen bizilagun batekin joaten zen Burdinazko gerrikoa egiten ari zirenen jarraipena egitera. Nondik nora ibiltzen ziren kontatzen du.

  • Mateo Malaxetxebarria Burdinezko gerrikoa egiteagatik, zilarrezko txanponak

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Burdinazko gerrikoa egiten Bermeotar asko zeuden beraien sekzioan, itsasora irtetzeko debekua baitzuten. Euzkadiko diruarekin ordaintzen zieten langileei. Zilarrezko txanpona ematen zioten eguneko, egindako lanagatik.

  • Mateo Malaxetxebarria Deriotik ebakuatzeko agindua

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Mateoren aita trintxerak egitera joaten zen Lemoiz ingurura. Gauez egiten zuen lan, ametrailadore-kabiak egitera. Soldaduek ebakuatzeko agindua eman zietenean, hegazkinek tirokatu zuten baserria. Oilotegian babeslekua eraikia zuten eta han ezkutatu ziren. Bizkargiko frenteko kontuak kontatzen ditu.

  • Juanito Candina Bonbardaketatik ihesi

    Juanito Candina Elgezabal (1930) Gernika-Lumo

    Txikitako oroitzapenik ez du. Bonbardaketa izan zenean, lehenengo Olabarrira eta gero Bilbora joan ziren. Handik Santanderrera joan ziren eta handik Frantziara. Urtebete inguru egon ziren Frantzian. Ikterizia gaixotasuna izan zuen han.

  • 1286 Gerra denboran, gosea

    Javier Aristi Aizpurua (1930) Zestoa

    Madril hartu zutenean, banderak nola jarri zituzten azaltzen du. Gosea pasa zuten gerraostean, nahiz eta baserritarrek errazagoa zuten jatekoa lortzea.

  • Elena Etxebeste Gerrako tiroen oroitzapenak

    Elena Etxebeste Martiarena (1931) Pasaia

    Gerra hasi zeneko oroitzapenak ondo gogoan ditu: tiroka ari ziren soldaduak, eta beraien etxera Lezoko amona bat etorri zen babes bila.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Anaiaren hileta Durangoko bonbardaketaren egunean

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    Durangoko bonbardaketaren egunean, martxoaren 31n, 18 urteko anaiaren hileta izan zuten. Orduan goizeko 10etan izaten ziren hiletak. Zain zeudela, orduantxe hasi ziren Durango bonbardatzen. Hegazkinetatik paperak botatzen zituztela iruditzen zitzaien. Lurra jo zutenean zarata entzun zuten. Bonbak zer ziren ere ez zekiten. Arreba zaharrena arratsaldean Durangora bueltan zihoala metrailatu egin zuten eta bizi guztirako herren geratu zen.

  • Mari Arrieta eta Benedi Garate Durangoko bonbardaketa hil zen Mariren ahizpa

    Mari Arrieta Jainaga (1933) Benedikta Garate Etxebarria (1928) Abadiño

    Gerra garaian Aramaiora eta Arratiaraino joaten ziren Benediktaren senideak errotara. Marik kontatzen du bere aitak anaia nola eraman zuen medikuarengana gauez bizkarrean Aramaioraino. Mariren ahizpa Durangoko bonbardaketan hil zen, esnea banatzera joanda. Bonbardaketako oroitzapenak.

  • Emilio Iturriondobeitia Francoren aurkako tropak Larrean

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerra sasoian, Larreako fraide bat fusilatu zuten, gorozikarra: Aita Roman. Bertan hil zuten, Larreako komentuko hormaren kontra. Larrean Francoren kontrako tropa asko egon zen, ANVkoak esaterako. Francotarren aurka borroka gogorra eduki zuten hauek Pajares inguruan.

  • Emilio Iturriondobeitia Artzentalesen gerra sasoian

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Lehenengo Bilbon egon ziren, gero Turtziozen, ostean Villaverden eta azkenik Artzentaleseko baserri batean. Egunero joan behar izaten zuen Emiliok Turtziozera jatekoen bila. Mendirik mendi ibiltzen zen, oraindik lainoa kendu barik zegoenean. Behin, Artzentalesen zeudela, bonbak jaurti zizkieten etxe gainera.

  • Emilio Iturriondobeitia Egunero bonbardaketak

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Turtziozera zihoala, txori-habia bat ikustera gelditu zen bidean. Orduantxe hasi ziren Turtzioz bonbardatzen. Txori-habia ikustera joan zelako ez zuen bonbardaketak harrapatu. Egunero botatzen zituzten bonbak: goizeko bederatzietan hegazkin bat pasatzen zen ikuskatzera eta arratsaldean gainontzekoak agertzen ziren bonbak botatzera.

  • Emilio Iturriondobeitia Durangoko bonbardaketa

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Durangoko bonbardaketa ikaragarria izan zen. Goizeko zortziak aldera hasi ziren bonbak botatzen. Dena ikusi zuen Emiliok etxetik. Gernikakoa baino gogorragoa izan zen. Durangon jende piloa batzen zen, Ezkurdin, eta hildako asko egon zen egun hartan.