Borroka

Soraluzeko bonbardaketak
Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

Gerra hasi zenean, Soraluzen zegoen. Elosuko tontorretik bonbardaketa ikusi zuen. Ilordo menditik kainoi fabrika bonbardatzen zuten gorriek. Astero etxera joaten zen, amari dirua ematera.
Kotxea Soraluzera blindatzera
Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

Berrizko kotxe bat Soraluzeko kainoi fabrikara eraman zuten blindatzera. Lehertu egin zuten gero.
Soraluzera tropa "moroak" sartu zirenean
Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

Soraluzera tropak sartu zirenekoa kontatzen du. Bergaratik moroak sartu ziren eta gorriek treneko bagoietan ihes egin zuten. Berari esan zion moro batek: "tú, rojo separatista, a ti matar".
Bere anaiak gerran
Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

Emilio eta Luis bere anaiak Kirikiño batailoian ibili ziren. Eulogio, beste anaia bat, Ebron hil zen, soldadu zegoela. Justo, beste anaia bat, berriz, langileen batailoira eraman zuten.
Bonbardaketetako hegazkinak pasatzen
Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

Otxandioko bonbardaketaz ez zuten askorik entzun, baina Durangoko eta Gernikako bonbardaketez bai. Hegazkinak pasatzen ziren Soraluzetik. Emazteak kontatzen du Elorrion babeslekura joaten zirela.
Gerrara soldadu derrigorrez, bi bandoetan
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Gerrara eraman egin zuten eta hiru urte egin zituen. 1937an Bilbora joan zen, "Rebelión de la Sal" izeneko gudarien batailoiarekin. 1936an Solaburu inguruan hainbat lagun hil zituztela dio, baita bertan lurperatu eta gero atera ere.
Gudari moduan hasieran
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Gerra garaiko kontuak. Gudari ibili zenean, hasieran, Legution eta Intxortan ibili zen.
"Rebelion de la Sal" batailoia
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Sarasola zen bere batailoiko komandantea. Berarekin batera "Rebelión de la Sal" batailoian zeuden berriztarrak izendatzen ditu.
Bonbardaketak han eta hemen
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Solaburun hil zituztenak gudariak ziren, erreketeek hilda. Erreketeak San Juandik pasatu egin zirela dio. Mallabian bonbardaketan jasandakoak kontatzen ditu. Iruzubietara (Markina-Xemein) joan ziren gero. Gernikako bonbardaketa menditik ikusi zuen.
Errepublikarren aldeko soldaduak erreklutatzera
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Guardia Zibila joaten zen etxeetara, errepublikarren aldeko soldadu moduan jendea erreklutatzera. Karlistak zeintzuk ziren esaten du.
Preso karlistak askatu zituenekoa
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Gerra garaiko kontuak. Gernikatik Galdamesera joan ziren. Han agintari ipini zuten. Elizan preso karlistak zeuden eta handik atera zituen, ezagunak zituelako. Boluetan pasa zituzten egun batzuk, Pedro Belaskoren etxean. Falangean afiliatu eta frontera ez joateko esan zion hark.
Erreketeekin Algortara
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Erreketeengana joan zen beste batekin batera eta Algortara destinatu zituzten. Batailoia antolatzen ari ziren. Salatu egin zuten eta preso hartu. Epaiketa irabazi egin zuen. Donostiara eta handik Gasteizera bidali zuten.
Errekete, militar eta langileen batailoiko preso
Pedro Garro Olano (1911) Berriz

Gasteizen zegoela, garia batzeko boluntarioak eskatu zituzten eta joan egin zen. Han, militar sartu zen eta Burgosera eraman zuten. Murgian ere egon zen eta ezagun asko ikusi zituen. Valentziara destinatu zuten eta okin lanetan aritu zen. Norbaitek "Muera Franco" idatzi zuen horman eta langileen batailoira eraman zituzten denak.
Gerra Zibilean, San Andres batailoian
Paulino Larrañaga Longarte (1918) Eibar

Gerrara boluntario 18 urterekin. San Andres batailoia. Beasainera lehenengo. Frontea Eibarren; Otxandio, Bilbo, Laredo... Leonera preso eraman zuten. "Batallón de Trabajadores"ekin Nafarroara joan zen; gero, Terueleko frontera. Handik Bartzelonara eraman zuten eta Gobernu Militarrean marrazkilari bezala egon zen. Gerra amaitu zenean, mobilizazioa etorri zen eta soldadutza egin behar izan zuen.
Nazionalak Muxibarren
Esteban Etxabe Arregi (1927) Arrasate

Muxibar baserrian nazionalak egon ziren. Bertan zeuden kanoiak, eta handik tirokatzen zuten Untzillara (Aramaio), Muru gainera, Udalara eta Elorrio aldera.
Anaia gudari biak preso
Angeles Garai Arregi (1924) Arrasate

Oñatiar batek aita eta osaba salatu zituen. Egun pare bat preso egin ostean etxeratu ziren. Bi anaiek Amaiur batailoian borrokatu zuten. Legutioko frontetik anaia baten nortasun agiria bidali zuten etxera. Hiltzat jo zuten anaia hori, harik eta Gurutze Gorritik, bizirik zegoela esanez, berriak iritsi ziren arte. Larrinagako kartzelan zegoen preso, eta beste anaia Santoñakoan.
Kanoikadak Muru eta Udala aldetik
Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

Gerra denboran, soldaduak Bizkaia aldera joan ziren arte beldurrez egon ziren. Murutik, Udala bidetik... kanoikadak botatzen zituzten. Ignazia neskame zegoen etxea ez zuten kanoikadek jo, baina tiroek bai.
Santa Agedako mutilak fraideengana aholku eske
Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

Ignaziaren anaia gazteenak gerran ibili ziren. Santa Ageda aldeko mutilak fraideengana jo zuten gerran zeinen alde egin aholkua esketzeko. Han esan zien militarrek, Francoren aldekoek, irabaziko zutela gerra, eta haiekin bat egin zuten auzoko mutil gehienek. Auzoan, hainbat hildako izan ziren.
Gernikara ihes egin bonbardaketaren biharamuna ikusteko
Miren Begoña Arriaga Leniz (1921) Eibar

Ereñon zegoen Gernika bonbardatu zuten egunean. Hegazkinek, hirunaka, Ereño parean hartzen zuten buelta. Gauez, argitasun handia ikus zitekeen Ereñotik Gernika parean. Sutan zegoen. Hurrengo egunean, inori ezer esan gabe, Gernikaraino joan zen lagun batekin zer gertatu zen ikusteko. Nahiz eta berak aitortu ez, lagunak etxean esan zuen egindako bihurrikeria eta ondorioz, Mireni ere sekulako errieta egin ziotela kontatzen du barre algaraka. 17 urte inguru izango zituen hartan.
Andresa Iriondoren istorioa
Julian Azkarraga Fuldain (1928) Elgeta

Andresa Iriondo auzokidea Gerra Zibilean nola hil zen kontatzen du Julianek. Umea zela, gutxitan ikusi izan zituen Andresaren seme-alabak, kanpora joan baitziren lanera.