Borroka

  • Erramun Ansa Gerrako kronika beltza

    Erramun Ansa Zinkunegi (1928) Andoain

    Buruntzatik Hernanira, eta handik Donostiara aurreratu ziren nazionalen tropak. Donostiako borroka gogorra izan zen, sarraski handia egon zen. Donostian bazegoen ganadua hiltzeko leku bat, eta hango gurdi bat gauero ekartzen omen zuten hildakoz beteta hilerrira. Hernaniko leku bati "Cuesta de la muerte" deitzen zaio, ziurrenik hor hiltzen zutelako jendea gerran.

  • 1690 Ubideko batzokia suntsituta

    Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

    Gerra denboran, Ubideko batzokia bonbaz eraitsi zuten. Abelintxuren aita inongo arrazoirik gabe eraman zuten kartzelara.

  • Gumer Irastortza Tiro eta bonba artean, etxetik ezin atera

    Gumer Irastortza Amiano (1931) Irun

    Tiroak eta bonbak. Etxeko horma zulatuta. Hondarrezko zakuak jarrita, balak ez sartzeko. Mehatxatu egiten zituzten. Aireplanoak bonbardatzen hastean, amarekin tunel batean ezkutatzen ziren. Soroak hondatuta.

  • Santos Tolosa Gaintzako elizan bonba bat erori zen gerra garaian

    Santos Tolosa Uria (1920) Gaintza

    Gerra garaian, Gaintzako elizako (ikus mapan) bobeda apurtu egin zuten, Orendaindik botatako bonba batekin. Orendainen militarrak zeuden eta Gaintzan gorriak.

  • Milagros Magunazelaia Bonbardaketa herriko jaietan

    Milagros Magunazelaia Amenabar (1927) Otxandio

    Milagrosek ez du gerra aurreko oroimenik. Gerra Zibileko lehenengo bonbardaketa Otxandioko jaietako laugarren egunean izan zen. Aurreko egunean, bera lagunekin udaletxeko balkoian zegoela, Txapel Gorri bat “Viva España”ka ibili zen herriko plazan. Aita “Bizkaittarra” zen, eta Santoñako kartzelan eduki zuten preso.

  • Pako Iriondo Lizarralde Eibartik botatatako bonbek etxea hondatu

    Pako Iriondo Lizarralde (1926) Elgoibar

    Gerra denboran Eibartik bonbardatu zuten beren etxea, eta orduan Pako San Lorentzora joan zen senideen etxera. Aita Zumarragara joaten zen lanera. Bonbak hondatutako etxea konpontzen jarduten zuten tarteka. Konpondu zuten, eta han bizi izan zen 34 urte bete arte.

  • Maria Irusta Gerra denboran, Arraten

    Txomin Apoita Zubizarreta (1924) Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz

    Gerra denborako oroitzapenak. Txomin Arraten egon zen gerra denboran. Plazentziatik Arratera joan zen gizon baten hitzak gogoratzen ditu. Erasoaldiei eta fronteari buruz hitz egiten du.

  • Felix Balzola Urkiolako ospitalea

    Felix Balzola Astarloa (1928) Elgoibar

    Gerra denboran, Felixen aita gurdi eta idiekin ibiltzen zen munizioa, hildakoak, zaurituak... garraiatzen. Urkiola baserrian, ospitalea zegoen, eta hara eramaten zituzten hildakoak eta zaurituak. "Urkiolan" eta Usatorren baziren taberna modukoak.

  • Jose Zuatzubizkar Goenaga Estazioko babeslekua

    Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

    Estazioko komunen ondoan, babesleku bat zegoen hondarrezko zakuekin estalia. Kanpaia jotzen zutenean, hara joaten ziren. Errekete bat trenbidean hil zen obus batek harrapatuta. 16 lagun inguru sartzen ziren babeslekuan.

  • Bitoria Aboitiz Gerra Zibila hasi zenean

    Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio

    Gerra hasi zenean bost urte zituen Bitoriak; hala ere, ondo gogoan ditu orduan bizitakoak. Baporean sartu ziren alde egiteko asmoarekin, baina azkenean etxera bueltatu ziren. Erasoak hasten zirenean, zubiko kobazuloan ezkutatzen ziren. Jende asko batzen zen bertan. Moilan mairuak ikusi zituela gu gogoan. Beheko botika ondoan zegoen bodegoi baten antzerakoa zen Mataklan. Eta askotan umeak bertan batzen ziren gurasoak beste zeregin batzuetan zebiltzan bitartean.

  • 346 Gerran eliza apurtu eta ermitara joan behar

    Nemesio Ugarte Ortiz de Zarate (1925) Legutio

    Gerra Zibilean kanpaian jotzerakoan, elizpeko dorrera joaten ziren babesera. Eliza apurtu zuten eta ermitara joan behar izaten zuten meza entzutera.

  • Markos Madinabeitia Ihesi joandakoak tiroz bota

    Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

    Fusilamenturik ez zen egon Legazpin baina Udana gainean ihes egindako legazpiar batzuk tirokatu zituztela kontatzen du. Kamino izkinan botata lagatzen omen zituzten gorpuak.

  • 1559 Gerra: Bonbardaketak, Donostian

    Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

    Garaje batean ezkutatzen ziren sirenak jotzen zuenean. Hegazkinak joaten ziren bonbardatzera eta Cervera itsasontziak kanoikadak botatzen zituen. Zubieta kalean bi kanoikada erori ziren, villetan. Londres hotelean gerrako ospitala jarri zuten, eta hegazkinek jaurtitako bonba bat barrura erori zen. Gudarien kuartela non zegoen. Umetan beldurrik ez zuten.

  • Bittor Garaigordobil Otxandioko bonbardaketatik ihesi

    Bittor Garaigordobil Berrizbeitia (1915) Abadiño

    Gerra hasi zenean Bittor Otxandion zegoen, ez seminarioan. Otxandioko bonbardaketako lekukoa da, Andikonako plazan bonbak bota zituztenekoa. Oletako basoetatik lortu zuen etxera onik bueltatzea.

  • Zelestino Segurola Soldaduska; gerraren hasiera

    Zelestino Segurola Billagarai (1926) Donostia

    Soldaduskan bi urte egin zituen, Huesca aldean, gerraostean. Zortzi urte zituen gerra hasi zenean, Igeldon zegoen. Gizon armatuak ikusi zituen. Cervera itsasontziak botatako bonbak zuloa egin zuen. Gerrako soinuak.

  • Mari Karmen Gerrikabeitia Gerran, Xemeingo eliza apurtu

    Mari Karmen Gerrikabeitia Garramiola (1929) Etxebarria

    Gerrako bonbardaketen ondorioz Xemeingo eliza, aldarea... erabat apurtuta gelditu zen.

  • 561 Eibarko beharginen ospe ona

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Candidoren anaiak lanpostu ona lortu zuen hasieratik. Cacho izeneko bat Cadizera joan zen eta ondoren, Gerrako ministerioan kargu garrantzitsua izan zuen. Eibarko beharginan eskatu zituen Indalecio Prietok hegazkinetarako. Ospe ona zeukaten Eibarko langileek.

  • Pepa Bikandi Lemoatxeko bataila

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Francoren tropak Bilbo hartu eta berehala bueltatu ziren Zornotzara, ganadu eta guzti. Etxean altzari batzuk aizkoraz apurtuta zeuden. "Peña Lemoa"ko batailan Zornotzako gudariak eta asturiarrak borrokatu ziren Francoren kontra.

  • Pepa Bikandi Lemoatxeko gorabeherak

    Pepa Bikandi Ibarretxebea (1922) Amorebieta-Etxano

    Gerra Zibilean, inguruetako bideak laster konpondu zituzten. Gudari asko hil omen ziren "Peña Lemoa"ko batailan. Hiru bider galdu eta berreskuratu omen zuten Lemoatxa. Bilbon sartzeko bide garrantzitsua zen Lemoatik zihoana.

  • Beatriz Agirregomezkorta Gerra hasi zenean, Mutrikura

    Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia

    Gerra hasi zenean 10 urte zituen. Getariara joan ziren itsasoz. Gero berriro joan ziren, baina Mutrikura. Izeba baten etxera. Nazionalen balek leihoan jotzen zuten.