Borroka

• Aitaren gerrateko bizipenak: Izar lantegian militarizatuta, bonbardaketak...

  Andoni Sagarna Izagirre (1947) Donostia

  Aitaren gerrateko bizipenak. Zornotzako bonbardaketa bizi izan zuen. EAJko Belaustegigoitia zen aitak lan egiten zuen Izar lantegiko nagusia; haren bitartez, langileak frontera joan beharrean, lantegian jarraitu zuten, militarizatuta. Belaustegigoitiak eta haren txoferra zen Joxe Domingo Idigorasek (Jon Idigorasen aitak) Durangoko bonbardaketan bizitakoa. Gose handia pasa zuten. Behin erdi usteldutako behia jan omen zuten. Ebakuatuta Bilbon lanean jardun zuteneko pasarteak. Gurasoek gerra sasoiko kontu asko kontatzen zituzten.

• Gerra hasierako oroitzapenak

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Aramaio

  Gerra hasiera gogoan du. Zazpi urte betetzen zituen eguna. Eztanda handi bat entzun zen, beheko zubia lehertu zuten bonbaz. Gero zurezko habeekin egin zuten zubi berria. Zubian egondako habe bat beren etxeko teilatuan jarri zuten, baina brintzatu egin zen eraz kontra ipintzeagatik.

• Gerra nola hasi zen Aramaio inguruan

  Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio

  Gerra hasi zenean, Valentin etxean zegoen. Uztailaren 18an Gasteiz aldetik etorritako abioi batek Otxandion botatako bonbek hiru lagun hil zituzten. Frankistek aurrera egin zutenean, Aramaio ere bonbardatu zuten. Valentinen anaia bat gerratik libratu zen, baina beste biek behartuta joan behar izan zuten. Gerra bukatu aurretxoan, laugarren anaia ere ia eraman zuten.

• Fronteko egun bat nolakoa zen

  Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

  Fronteko egun bat deskribatzen du. Jatorduak oso eskasak izaten ziren eta edateko urik ez zuten izaten. Erasoak nola antolatzen zituzten.

• Gerra hasi zenean, 15 urte

  Pili Jaio Saez (1921) Pasaia

  Eskolatik txangoak egiten zituzten. 15 urte zituen gerra hasi zenean. Anaia gerrara joan zen 17 urterekin. Batzuk hil ere egin ziren frontean. Anaia hildakoak biltzen egon zen.

• Aita gerraren eta errepresioaren ondorioz hil zen

  Migel Alkaraz Luzuriaga (1942) Pasaia

  Aita kartzelan egon eta gero hil zen; bi bala zituen gorputzean atera gabe. Miseria handia pasatu zutela dio; ez beraiek bakarrik, ia denek. Aitak frontean bi bala jaso zituen; Bilbon harrapatu zuten eta kartzelara eraman. Aske utzi zutenerako oso gaizki zegoen. Amak ez du gerrari buruz ezer hitz egin nahi izaten. Aita errepublikanoa zen, osaba EAJkoa eta beste osaba ANVkoa.

• Ahaztu ezineko gerrako oroitzapen

  Barbara Bengoa Argarate (1926) Eskoriatza

  Gerra Zibila. Barbarak 10 urte inguru zituen. Gauza asko ez ditu ondo gogoratzen, baina bonbardaketak ezin izan ditu ahaztu. Gordelekuak.

• Aretxabaletatik ihesi

  Barbara Bengoa Argarate (1926) Eskoriatza

  Barbararen aitak Nanclaresen 3 anaia zituen. Aretxabaletan ez zen gerrarik sumatzen; eskolara ere joaten ziren. "Abuelo" hegazkina. Bonbardaketak Aretxabaletan.

• Gerra hasi zenean, Marulandatik Gatzagara

  Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

  Gerra hasi zenean, Marulandan egon ziren. Beraien aita Gasteizera joan zen dirua zigilatzen, eta etxera etorri ezinik gelditu zen. Hala ere, gauetan aitak ogia pasatzea lortzen zuen. Gatzagan, lehenengo falangistak, gero erreketeak, eta azkenik soldaduak egon ziren. Aitak esan zien handik irten behar zutela, eta beraien bila etorri zen. Marulandatik Gatzagara basoz eta gauez joan ziren. Milizianoak etxe gainean zeuden; eta, beti tiroka zeudenez, beraiek etxetik irten ezinik.

• Gatzagatik Nanclares de Ganboara

  Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

  Gatzagan ez zuten ia ezer apurtu. Beraiek soto batera joaten ziren ezkutatzera abioiak agertzen zirenean. Bonba asko botatzen hasi zirenez, Arabara joan ziren Langara Ganboara (Nanclares de Ganboa).

• Gerra garaiko zenbait azalpen

  Andres Agiriano Zubia (1906) Eskoriatza

  Gerra Zibilaren inguruko zenbait gogoeta. Nondik nora ibili zen; zein izan zen bere eginkizun nagusia...

• Gerra Zibila Eskoriatzan

  Cipriano Zubizarreta Zubia (1918) Eskoriatza

  Gerra garaiko hainbat azalpen: tropak nondik sartu ziren, soldaduak non geratu ziren, Amaiur batailoia. Intxortako sarraskia.

• Gerrako kontuak; Amaiur batailoia

  Cipriano Zubizarreta Zubia (1918) Eskoriatza

  Amaiur batailoia. Cipriano Teruelgo frontean egon zen gerra garaian.

• Teruelgo ofentsiba

  Cipriano Zubizarreta Zubia (1918) Eskoriatza

  Gerrako kontuak; Guadalajaran egon zeneko zenbait pasadizo aipatzen ditu. Teruelgo frontean bizi izandakoak kontatzen ditu.

• Eskoriatzarako itzulera gerra ostean

  Cipriano Zubizarreta Zubia (1918) Eskoriatza

  Gerra zibila amaitu zenean, nondik nora ibili zen soldadu. Melillan 16 hilabete egin zituen. Eskoriatzara itzulera; herria nola aurkitu zuen.

• Otoio eta Kalbarioko banderak ikusterakoan ezkutatu

  Jesusa Akarregi Aboitiz (1920) Lekeitio

  Lekeitioko herriari eraso egin zioten hegazkinak itsaso aldetik sartu ziren. Otoion eta Kalbarion banderak altxatzen zirenean, jendea ezkutatzen hasten zen. Lekeitiora heldu zirenean, bertako askok txarto hartu zituzten.

• Durango suntsituta aurkitu zuten

  Martina Gallastegi Mendia (1921) Durango

  Durangoko etxe asko, Andra Mariko eliza eta Santa Susanako komentua apurtuta zeuden. Komentuan, bonbek moja asko hil zituzten, eta motorrez ihesi zihoan jendea abioietatik metrailatu zuten. Bideak beltzak ziren, kamioiak ibiltzeko modukoak.

• Frontearen erdian babesturik

  Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

  Bolbora lantegi zaharrean hartu zuten aterpe. Handik etxerako bidea hartu nahi izan zutenean, frentearen erdian egon behar izan zuten. Behiak ere geldi-geldi egon ziren.

• Gerratean putzu zikinetako ura edaten

  Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

  Gerra garaia txarra izan zen. Frontean ez zuten edateko urik izaten eta putzu zikinetatik hartzen zuten ura. Gero beherakoarekin ibili zen eta ondorioak ere izan zituen.

• Gerra sasoian Espainia osoan zehar

  Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

  Soldadutzan Gasteizera eraman zituzten lehenbizi eta hilabete baino lehenago Castelló-ko frontera. Espainian zehar ibili eta gero 4 hilabete pasa zituen Otsagin. Geroago Kanarietara bidali zuten eta bi urte pasa zituen han. Itsasontziz egin zuten bidaia. Urte batzuk geroago Kanarietara itzuli zen eta oso aldatuta ikusi zuen.