Borroka

• Eibarko bonbardaketa

  Asun Anguera Illarramendi (1928) Jose Sarasua Gorrochategui (1923) Eibar

  Gerra hasi zenean Asun oraindik Eibarren zegoen. Eibarko lehenengo bonbardaketako kanpaiak entzun zituztenean, ama eta anai-arrebak O’Donnell kaleko babeslekuan gorde ziren. Bonba gertu bota zuten eta beraiekin zeuden ama-alaba batzuk hil ziren. Getxora ihes egin zuten eta gero Matienara aldatu ziren. Soldaduekin bizi izandako anekdotak kontatzen ditu Asunek.

• Drogak gerran

  2018 Adineko Anoetarren testigantzak () Anoeta

  Gerra zibilean, frontean zazpi urtez egon zen bizilagun bati buruzko aipamena. frontera joaten ziren soldaduei drogaren bat ematen zietela aipatzen du Inaxio Garmendiak; droga haren eraginez, ezer inporta ez zitzaiela joaten omen ziren soldaduak borrokara.

• Gerra garaian soldadu, batetik bestera

  Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Gerra garaian, soldadu zegoela, nondik nora ibili zen: Santandertik Asturiasera, gero Levantera. Katalunian hiru hilabete pasa ostean, Toledora. Azkenik, Toledotik Alacantera. Ibilbide guztia oinez egin zuten.

• Gerra garaiko bizipenak

  Julian Unzueta Etxebarria (1929) Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Gerra iritsi zenean 19 urte zituen, eta orduantxe soldadu joateko zegoen. Nazionalekin ibili zen. Orduko bizipenak. Trenean sartu zituzten eta nora zihoazen ere ez zekiten. Italiarrekin harremana izan zuen.

• Behin frontean kanoikada jaso zuten

  Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Frontean bizi izandakoak. Behin bera, bi italiar eta Mirandako bat zeuden lekura kanoikada bat bota zieten. Italiarrei hankak moztu omen zitzaizkien. Berari eta Mirandakoari ez zitzaien ezer gertatu.

• Eskoriatzako mesedetako mojen eskola

  Karmen Zurbano Egaña (1923) Aramaio

  Hiru urte zituela hasi zen Eskoriatzako mesedetako mojen eskolan. 1937an, hegazkinek komentua apurtu egin zuten, eta mojak eskolak emateari utzi zioten.

• Gerra denboran, gorriak ikusitakoa

  Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. Frontea non egon zen azaltzen du. Aretxabaletatik gora "abanzada" egon zen. Auzoko bizilagun batzuei buruz hitz egiten du: ganaduak ezkutatzen ibili ziren, soldaduek eurekin eman nahi zuten beste bat....

• Aramaioko gainean gizonak "jausten" ikusi

  Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. Metrailadorera non zegoen. Aramaioko gainean, gizon asko "jausi" zen ; Azkoitia-Azpeitia aldeko soldadu asko hil omen ziren. Toki horretan, erreketeen aldeko soldadu ugari hil zen.

• Gurasoak zangan gorde

  Martina Altuna Eguren (1931) Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. Barajunera joateko bidegurutzean "retaguardia" (atzeguardia) egoten zen. Martinaren gurasoak goldaketan ari zirela zangan gordeta salbatu omen ziren. Bitartean, Martina eta anai-arrebak "iputixen" (korta ondoko gela) egon ziren gordeta. Abioiak eta tiro hotsak entzuten zituzten.

• "Abuelo" hegazkina

  Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. "Abuelo" milizianoen abioiari buruz hitz egiten du. Udalatx parean su hartu omen zuen hegazkin horrek, eta Elorrio aldera beherantz jaitsi zen ke arrastoa utziz. Krutzetan abioiak bota zituzten.

• Ehiza-hegazkinak

  Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. Ehiza-hegazkinei buruz hitz egiten du. Ortu barreneko horman gordeta, ehiza-hegazkinak behe-behetik pasatzen ikusi zituen. Auzoko bat zauritu zutela dio.

• Bi urte soldadu italiarrekin gerran

  Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Gerran soldadu nondik nora ibili zen aipatzen du: Faltzesen, San Martzialen... Urte bi eman zituen gerran, Francoren lurreko armadako italiar konpainia batean. Soldadu italiar gazteenak 31 urte zituen; gainerako guztiak zaharragoak ziren. Ezin ulertuak hizkuntzagatik. Soldadu italiarrekin ikasi zuen makarroiak jaten. Antonio artileriako konpainiako soldadua zen.

• Gerra bukatuta, etxera buelta

  Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

  Gerran, beti Euskal Herritik kanpora ibili zen Antonio. Bi urte egin zituen gerran. Gerra bukatu eta etxera bueltatu zen. Bere lagun gehienek 15 hilabete gehiago egin zituzten soldadu.

• Eibar bonbardatu zuten

  Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

  Eibar ere bonbardatu zuten. GAC lantegiak armak egiten zituen eta hura bonbardatzera joan ziren hegazkinak. Ondoko etxeko bateko alabak besoa galdu zuen. Untzaga ingurua beranduago bonbardatu zuten, ia gerra bukatzear zegoela. Ehunka eibartar hil zituzten. Kerizpe elkartea dagoen etxea egiten ari ziren, Untzaga plazan. Udaletxea ere bonbardatu zuten.

• Gerrako babeslekuak Eibarren

  Agustin Arana Barinaga (1913) Bartolo Arriola Garate (1912) Eibar

  Eibarko Udalak babesleku asko eraiki zituen herrian: Urkuzuko iturri atzekoa etxe azpian, Ibarkurutzen...

• Babeslekuak Eibarren

  Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

  Eibarren hainbat babesleku egin zituzten gerra hasi zenean. Gogoan dauka Gasparrek Debara joan era zakuak arearekin beteta ekartzen zituztela. Udaletxe azpian ezkutatzen ziren gehienak eta abisatzeko kanpaiez gain kotxe bat sirenarekin ere ibiltzen zen. Eibarren izandako kainoi bat nolakoa zen eta non zegoen azaltzen du.

• Gerran faxistekin bat egin behar

  Daniel Legorburu Uriarte (1914) Amorebieta-Etxano

  Soldadutza egitera Lizarrara joan zen, errepublikako soldadu bezala. Baina gerra hasi zenean, faxisten aldera joan behar izan zen. Gorrien aldeko asko ere hartu eta Francoren aldekoengana eroan zituzten.

• Gerrako lagun batzuk Zornotzan

  Daniel Legorburu Uriarte (1914) Amorebieta-Etxano

  Gerran Francoren aldeko tropekin borrokatu behar izan zuen. Beraien konpainiako batzuk Zornotzako txalet batean egon ziren egun batzuetan.

• Soldadutzan sukar paludikoak jota

  Daniel Legorburu Uriarte (1914) Amorebieta-Etxano

  Gerran Segoviako La Granja de San Ildefonson egon zen. Sukar paludikoak jota egon zen. Orduan bizitakoak kontatzen ditu.

• Gerran hiltzeko beldurrez

  Daniel Legorburu Uriarte (1914) Amorebieta-Etxano

  Gerran Segoviako La Granja de San Ildefonson gaixorik egon zen eta gero handik beste leku batera joan zen. Han txarto pasatu zuten, hiltzeko beldurra ere izan zuten.