Gerraren hasiera

  • 1156 Gerra garaian Arangurentxotik alde egin behar

    Esteban Igartua Gabilondo (1929) Bergara

    Zazpi urte zituela, gerra hasi zen eta Arangurentxo baserritik alde egin behar izan zuten, frontea zutelako inguruan. Osaba-izebak Bergaran egon ziren eta bera Legazpin beste osaba batekin. Idiak ere berarekin batera Legazpira. Oinez joan ziren.

  • 1156 Gerra sasoiko oroitzapenak

    Esteban Igartua Gabilondo (1929) Bergara

    Gerra garaiko oroitzapenak. Alde egin zuten Arangurentxo baserritik eta ez zuen berak soldadu askorik ikusi. Gogoan du Kirueta mendi aldetik tiro batzuk nola bota zituzten.

  • Margari Garbizu Eskolan hegazkinen zarata entzutean, mahai azpira sartzen ziren

    Margari Garbizu Aranburu (1927) Lezo

    Errepublikako sinboloak erretzen ikusi zituen, udaletxetik kenduta. Osabak esaten zion: "besteek 'Viva España' esatean, zu ixilik".

  • Pepita Amiano2 Lau anaiak gerran

    Pepita Amiano Larrañaga (1921) Pasaia

    Bere lau anaiak gerran ibili ziren. Bi alde batean eta beste biak bestean.

  • Luzia Biain Gerra hasi zenean

    Luziana Biain Biain (1921) Oñati

    Gerra noiz hasi zen. Karobia erretzen zebiltzala sartu ziren erreketeak, bi aldetatik. Milizianorik ez zen egon, soldaduak bai. Oinez joaten ziren Bergararaino, dantza egiteagatik, Oñatin ez zegoelako. Arrasateko asko joan zen Oñatira bizitzera, ihesi.

  • Nafarrak herrian sartu zirenekoa

    Luisa Josefa Bordazar () Alegia

    Abuztuaren 7an sartu ziren nafarrak herrian. Kale bati egun hartako izena harri zioten. Apopilo zuten neska bat, eta morroi bat ere bai. Egun hartan janaria hartu eta etxetik alde egin zuten. Gauez etxera itzultzen ziren lotara.

  • Gerran izeba-osaben etxera

    Luisa Josefa Bordazar () Alegia

    Herria bonbardatu zutenean izeba-osaben baserrira abiatu ziren hamabost bat lagun, familiakoak eta bizilagunak. Beldurrak jota, baserria bano lehenago zegoen txabolatxo batean sartu ziren, bonben beldur.

  • Herrira nafarrak sartu, eta "bakea" nagusitu

    Luisa Josefa Bordazar () Alegia

    Nafarrak herrian sartu zirenean, jendeak hegazkinei tiro egiten ziela oroitzen du. Amak koltxoiak jartzen zituen leihoetan. Behin nafarrak herrian sartuta, "bakea" egonkortu zela zioten.

  • Pedro Madina Gerra hasiera Legazpin

    Pedro Madina Aiastui (1922) Legazpi

    Gerran, tropak Legazpin sartu zirenean, Pedro aitarekin zebilen ikatza egiten. Gerra hasieran, Legazpin guardiak non egiten ziren azaltzen du.

  • 561 Gerra zibila: I. Prietoren hitzak; kanpoko herrialdeen laguntza eza

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Gerra hasi zenean, jendeak laster amaituko zela pentsatu zuen. Indalecio Prietok lehenengo egunetan idatzitakoa irakurri zuenean (trankil hartzeko; beharbada nazioarteko gerra bat etorriko zela...) Candidok garbi zuen ez zela egun gutxiko kontua izango. Brigada Internazionalak. Kanpoko indarrak. Kanpotik ez zen beste laguntzarik etorri.

  • 561 Otxabiña teniente

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Otxabiña tenientea. Irun eta Donostia galdutakoan hasi ziren gudarostea osatzen. Aurretik, sakabanatutako taldeak besterik ez ziren. Eibarren Gonzalez izeneko batek taldea osatu zuen eta izendapenak egin zituen.

  • Lorentxo Lizeaga Gerra etorri zenean, Askatxura

    Lorentxo Lizeaga Aranburu (1932) Hernani

    Etxea oso zaharra zen, erre zenean. "Kiskur zaharra", aitona, hila zen ordurako. Gerra etorri zenean, Askatxura joan ziren bizitzera.

  • Jose Mari Kruzeta Gerra garaian Toledon

    Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

    Frente Popularrak hauteskundeak irabazi zituenean, Toledon ospakizun handia egin zen. Gerra hasi zenean, milizianoak Alcasarrean sartu ziren eta ondoren frankistak sartu ziren irailaren 28an. Oso gauza gogorrak ikusi zituen. Fusilamendu asko egin zituzten.

  • lucia farras Mutil errepublikanoa frankistek garbitu Angiozarren

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Mutil errepublikano bat harrapatu zuten ezustean frankistak Bergarara sartu zirenean, eta Angiozarren garbitu zuten. Luciaren amamak oso gogoan zuen gertakizun hura.

  • 561 Gerrak eztanda

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    Gerra hasi zenean, lehenengo egunetan armak banatu ziren udaletxean. Fabriketako material guztia banatu zuten. Guardia Zibilekin gertaturiko anekdota bat kontatzen du Candidok.

  • Begoña Zaldibar Uztailak 18, Santa Marina

    Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

    Otxandioko jaiak ziren eta amandrearen etxean zeuden gerra hasi zenean. Bilboko lagun bat ere beraiekin zegoen. Santa Marina egunean ama eta Bilboko laguna plazara joan ziren; Begoña, anaia txikia eta amandrea, berriz, etxean. Bonbardaketa hasi zenean, altzoan anaia hartu eta baratzak zeharkatuz beste baserri bateko kortan babestu ziren. Bitartean ama plazan, eta amandrea falta.

  • 561 Gerra zibilaren hasiera; milizianoen kemena

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    II Errepublikaren amaiera Gerra Zibilarekin batera etorri zen. Hasieran animo handiarekin irten ziren gerrara. Herri askotako jendea batu zen Untzagan frontera irten aurretik. "Gero izan ziran negarrak...".

  • Pello Iribar Perurena Soldaduak Villabonan sartu

    Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

    Pello Aiatik Villabonara bizitzera joan eta lau hilabetera hasi zen gerra. Gerraren hasierako oroitzapenak. Nafarrak Villabonan sartu bezperan, mikeleteak etxez etxe ibili ziren abisua ematen. Baziren herritik alde egin zutenak. Soldaduak iritsi zireneko oroitzapena. Soldaduei bidea oztopatzeko, Zubimusu zubian leherkariak jarri zituzten. Jendea arrosarioa errezatzeko elkartu.

  • Gerraren hasiera: gizonak itsasoan eta ama beldurtuta Lekeitiora

    Miren Zubikarai Larreategi (1933) Ondarroa

    Gerra Zibilaren hasiera nola bizi izan zuten. Estatu kolpea egon eta Errepublika kendu zutenean, nazionalek berehala hartu omen zuten Nafarroatik Donostia alderakoa. Herrian zabaldu zen Francorekin zebiltzan moroek euskarazko izenak zituzten umeei bularrak erretzen zizkietela. Ama bakarrik zegoen, aita aititarekin atunetara irtenda zegoelako, eta beldurtuta, amarengana Lekeitiora joateko poltsa prestatu zuen. Hiru egunerako joan zen, baina hilabete eta erdi egin zituen Lekeition, Ondarroan zerrenda beltzean zegoela jakin zuen eta. Bitartean, aita eta aitita Bilbora joan behar izan ziren arrainarekin, gerrako barkuek behartuta. Txaluparik itsasora irten ez zedin, piezak kentzen zizkieten. Halako batean itzuli ziren herrira.

  • Salvador Marzana Arrateko Ama Birjina santutegitik kanpora

    Salvador Marzana Amuategui (1918) Eibar

    Frontea Eibarrera iritsi zenean, erreketeak Hirukurutzetatik Arratera kanoikadak jaurtitzen hasi zirenez, Arrateko Ama Birjina Azitainera jaitsi zuten Amuategi batailoiko kideek, Salvador tartean zela. Horregatik dio Ama Birjina Sozialisten salbatu zutela. Ez daki zenbat urte pasa zituen Ama Birjinak Arratetik kanpora; 1929. urteko azaroaren 3ko koroatze ekitaldian, (hamaika urte zituen Salvadorrek) Ama Birjina Arraten zegon eta, 1954. urteko jardunaldi eukaristikoetarako Arratetik jaitsi zutela dago jasota baina tartean ere, Santutegitik kanpora eman zuen denbora bat, antza.