Gerraren hasiera
-
Mutil errepublikanoa frankistek garbitu Angiozarren
Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara
Mutil errepublikano bat harrapatu zuten ezustean frankistak Bergarara sartu zirenean, eta Angiozarren garbitu zuten. Luciaren amamak oso gogoan zuen gertakizun hura.
-
Angiozarren zegoen gerra hasi zenean
Asuntxi Uribesalgo Bengoa (1928) Bergara
Gerra garaian ez ziren kanpora joan. Angiozarren zegoen, amaren baserrian, gerra hasi zenean. Tiro hotsak entzuten zituzten. Gogoan du soldaduak ate joka joan zirela.
-
Ezin Bermeotik irten
Rikardo Garcia Benguria (1919) Bermeo
Bilbora heldu eta gerra hasi zela jakin zutenean, Bermeora etorri ziren. Portuan zain zeudenak arduratuta zeuden, ez baitzekiten ezer haiei buruz. Atzera itsasora ez irteteko agindua izan zuten, baina beraiek lan egin beharra zuten.
-
ELAko karneta erre faxistak sartu zirenean
Justo Astui Imatz (1922) Bermeo
Errepublika denboran sarri izaten ziren mitinak. "Guardia asaltoak" etortzen ziren halakoetan; behin neska bat zauritu zuten tiroz. Manifestazioak ere ugari, sindikatuenak eta, UGTkoak esaterako. Kanpoko jendea gehienbat. CNT ere bazen. ELA ere bai. Justok sindikatu honen karneta zuen 14 urterekin. Faxistak sartu zirenean erre egin zuen. Ez zuen kuotarik pagatzen.
-
Gerra Bermeora heldu zen eguna
Anita Larrauri Anasagasti (1931) Bermeo
Gogoan du gerra Bermeora heldu zenean zelan pasatu ziren soldaduen artetik etxera bidean. Aita soldadu eraman zuten. Uholde handia izan zenekoa ere gogoan du, zelan urak ekarri zituen hildako abereak Almika aldetik.
-
Ume kupel barruan
Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo
Nazionalak herrira sartu zirenean, portuko haitzetara joan ziren hiru emakume umeekin ezkutatzera. Horietako batek umea kupel barruan sartu zuen tiro-hotsik entzun ez zezan.
-
Gerrako lehenengo eguna
Lucio Lizartza Esnaola (1932) Berastegi
Gerra hasi zeneko eguna kontatzen du. Gorriak iritsi, eta denak etxean ezkutatu ziren. Aita etxetik irten zen orduan. Aitaren gerrako oroitzapenak
-
Herriko eskolara joaten zen
Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz
Ume gehienak komentuko eskolara joaten ziren, baina bera herriko eskolara joaten zen, aita errepublikanoa zelako. Maistrak jo egiten zituen, baina ezin izaten zen etxean ezer esan. Gerra hasi zenean, eskolak itxi egin zituzten.
-
Francoren tropen etorrera
Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz
Gerra hasi zenean, umea zen artean, baina ondo gogoan omen du. Aitak ihes egin zuen. Francoren soldaduak mendi gainean egon ziren. Nafarrak ziren, euskaldunak. Mairuak etorriko zirela eta neska gazteei beldurra sartzen zieten. Egun baten behera etorri eta jatekoa eta edatekoa eman zieten, baina Julianaren ama ez zen fidatzen. Julianaren anaia gazteagoa soldaduengana joanda egon zen trintxeretan eta beraiek ez zekiten umea non zegoen.
-
Gerra hasi zenean, Bilbon neskame
Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz
Gerra hasi zenean, albistea jaso zuten neba etxera etortzekoa zela, baina ezin izan zuen etorri. Bilbon neskame zegoen eta etxera joan zen.
-
Karlistak lasai gerra hasitakoan
Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz
Karlistek ez zuten alde egin herritik. Urtiaga alkate egon zen garaian, ez zieten ezer egin. Alkateak jende asko batu zuen komitean.
-
Gerra hasierako oroitzapenak
Juanita Lejarreta Garro (1920) Berriz
Gerra zibila hasi zeneko oroitzapenak kontatzen dituzte Juanitak eta Pilarrek. Lehenengo milizianoak etorri ziren eta gero nazionalistak. Kanoiak jarri zizkieten baserri inguruan. Gerra sasoiko kanta abesten du Juanitak: "Los rojos corren como conejos caminito a Santander".
-
Gerraren hasieran soldaduak herrian
Iñaki Gorritxategi Alberdi (1931) Berriz
Hegazkina jausi zenean, ikusi egin zuen berak ere. Gogoan du nazionalek lurralderen bat hartzen zutenean, kanpaiak jotzen zituztela. Gerra hasi zenean, berehala herritar batzuk soldaduz janzten hasi zirela dio. Hasierako kontuak aipatzen ditu. Amabirjina bat margotu egin zuten.
-
Felipe `Txarri´ren emaztea eta markesa gordeta
Rosario Barrainkua (1925) Berriz
Felipe `Txarri´ edo `Berdugoa´ esaten ziotenaren alabekin ibili zen eskolan bera. Gerra garaian, Feliperen emaztea eta markesa gordeta egon zirela dio.
-
Gerra hasi eta Primo Bastida Garitagoitia hil
Juanita Bastida Bildosola () Berriz
-
Felipe Urtiaga: Berrizko alkate
Maria Ines Etxebarria Urtiaga () Berriz
-
Gerra hasi zela milizianoen etorrerarekin jakin
Rikardo Lejarreta Arginzoniz (1927) Berriz
-
Juanita: 1936an Eibarren pistola eman
Juanita Lejarreta Garro (1920) Berriz
-
Gerra zibilaren hasiera
Gloria Ansuategi Aldekoa (1918) Berriz
Gerra hasi bezperan, neskame zegoen etxeko nagusiaren sendiak Gernikara ihes egin zuenean, etxera itzuli zen Gloria. Gipuzkoatik zetozen iheslariz bete zen Berriz lehen egunetan. Nazionalak sartu ostean jarri omen zuten babeslekua mojetan, ez aurretik. Markesen etxean kuartela egon zen, bere ustez, alemanena.
-
Soldadu zauritu eta hildakoak gurdietan eramate zituzten
Gloria Ansuategi Aldekoa (1918) Berriz
Berrizera tropak nondik sartu ziren eta etxe ondotik pasatu ziren. Soldadu euskaldun batzuk izan zituzten etxean. Zaurituak komentura nola eramaten zituzten gogoratzen da. Peña Lemona.