Gerraren hasiera

  • Begoña Zaldibar Uztailak 18, Santa Marina

    Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

    Otxandioko jaiak ziren eta amandrearen etxean zeuden gerra hasi zenean. Bilboko lagun bat ere beraiekin zegoen. Santa Marina egunean ama eta Bilboko laguna plazara joan ziren; Begoña, anaia txikia eta amandrea, berriz, etxean. Bonbardaketa hasi zenean, altzoan anaia hartu eta baratzak zeharkatuz beste baserri bateko kortan babestu ziren. Bitartean ama plazan, eta amandrea falta.

  • 561 Gerra zibilaren hasiera; milizianoen kemena

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    II Errepublikaren amaiera Gerra Zibilarekin batera etorri zen. Hasieran animo handiarekin irten ziren gerrara. Herri askotako jendea batu zen Untzagan frontera irten aurretik. "Gero izan ziran negarrak...".

  • Pello Iribar Perurena Soldaduak Villabonan sartu

    Pello Iribar Perurena (1924) Amasa-Villabona

    Pello Aiatik Villabonara bizitzera joan eta lau hilabetera hasi zen gerra. Gerraren hasierako oroitzapenak. Nafarrak Villabonan sartu bezperan, mikeleteak etxez etxe ibili ziren abisua ematen. Baziren herritik alde egin zutenak. Soldaduak iritsi zireneko oroitzapena. Soldaduei bidea oztopatzeko, Zubimusu zubian leherkariak jarri zituzten. Jendea arrosarioa errezatzeko elkartu.

  • Gerraren hasiera: gizonak itsasoan eta ama beldurtuta Lekeitiora

    Miren Zubikarai Larreategi (1933) Ondarroa

    Gerra Zibilaren hasiera nola bizi izan zuten. Estatu kolpea egon eta Errepublika kendu zutenean, nazionalek berehala hartu omen zuten Nafarroatik Donostia alderakoa. Herrian zabaldu zen Francorekin zebiltzan moroek euskarazko izenak zituzten umeei bularrak erretzen zizkietela. Ama bakarrik zegoen, aita aititarekin atunetara irtenda zegoelako, eta beldurtuta, amarengana Lekeitiora joateko poltsa prestatu zuen. Hiru egunerako joan zen, baina hilabete eta erdi egin zituen Lekeition, Ondarroan zerrenda beltzean zegoela jakin zuen eta. Bitartean, aita eta aitita Bilbora joan behar izan ziren arrainarekin, gerrako barkuek behartuta. Txaluparik itsasora irten ez zedin, piezak kentzen zizkieten. Halako batean itzuli ziren herrira.

  • Salvador Marzana Arrateko Ama Birjina santutegitik kanpora

    Salvador Marzana Amuategui (1918) Eibar

    Frontea Eibarrera iritsi zenean, erreketeak Hirukurutzetatik Arratera kanoikadak jaurtitzen hasi zirenez, Arrateko Ama Birjina Azitainera jaitsi zuten Amuategi batailoiko kideek, Salvador tartean zela. Horregatik dio Ama Birjina Sozialisten salbatu zutela. Ez daki zenbat urte pasa zituen Ama Birjinak Arratetik kanpora; 1929. urteko azaroaren 3ko koroatze ekitaldian, (hamaika urte zituen Salvadorrek) Ama Birjina Arraten zegon eta, 1954. urteko jardunaldi eukaristikoetarako Arratetik jaitsi zutela dago jasota baina tartean ere, Santutegitik kanpora eman zuen denbora bat, antza.

  • M Pilar Galparsoro Gerra hasieran, mikeleteak Donostiara

    Maria Pilar Galparsoro Andueza (1921) Legazpi

    Gerra hasi zenekoa gogoan du: Urretxun zegoen, kamioi bat pasa zen mikeleteak Donostiara eramateko... Aitari tokatu zitzaion zeregina aipatzen du. Behin hari bisitan joan behar zutela, Pilarri eta bere amari gertatutakoa kontatzen du.

  • "Nazionalak" nola sartzen ziren begira

    Agustina Aierbe Goikoetxea (1923) Idiazabal

    Gerrarekin dena nahastu zen. Anaia gerran hil zen. Gogoan du nola sartu ziren "nazionalak" Santiago egun batez, isil-isilik Etxegaratetik behera Beasain aldera. Tristura ematen omen zuen.

  • Antonia Mujika Francoren soldaduen sarrera Donostian

    Antonia Mujika Urrestarazu (1916) Idiazabal

    Irizar jatetxetik Hotel Aranara joan zen. Gerra garaian, hoteleko zerbitzari askok Bilbo aldera ihes egin zuen. Arriskutsua zen Donostia. Kalean hildakoa ikusi izan du. Soldadu frankistak ikusi zituen postontzietako bandera errepublikanoak ezabatzen.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Gerran, baserria erre zieten

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    Sei urtetik hamabira arte ibili zen eskolan, eta gero lanean hasi zen. Gerra hasi zenean, Gasteiz ondoan dagoen Monasterioguren herrira joan ziren babes bila. Aita EAJko buruzagia zen, eta kostata egin zuen ihes. Soldaduek etxeari su eman zioten, eta nola garretatik ihes egin zuten azaltzen du Imanolek.

  • Kandido Aizpeolea Gerrara soldadu eraman zutenekoa

    Kandido Aizpeolea Muñoa (1920) Zerain

    Gerra hasi aurretik, ez ziren konturatzen egoeraz, gazteen kontuak baitzituzten buruan oraindik. Soldadu eraman zituzten mutil batzuk, eta gosea pasa zuten han. Frontera joan behar ez zutenean, kuartelean egiten zuten jan eta lo. Euskaldunak izateagatik ez zituzten desberdin tratatzen.

  • Juana Elorza Beitia Etxeko asko gerrak Bilbon harrapatu

    Juana Elorza Beitia (1924) Legutio

    Neba bat, amama eta ahizpa bi Bilbon zeuden gerra garaian: neba ikasten eta ahizpak amamagaz neskame lanetan joandakoak. Amamaren etxeko nagusia oso aberatsa ei zen eta asko lagundu zien. Gerrak han harrapatu zituen.

  • Patxi Mendizabal Gerra hasiera Herrera inguruan

    Patxi Mendizabal Yarzabal (1927) Donostia

    Espainiako Gerra Zibilean, nafarrak Oiartzun aldetik, Altzibartik, hasi ziren tiroka. Hiru hilabetean bertan egon zen frontea. Herrerako jende askok alde gin zuen beraien jatorritako tokietara, batez ere Goierri aldera.

  • karmele esnal Gerran Orioko zubia bota

    Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

    Zubia lehertu zuten gerra hasi zenean, eta eztandatik ateratako kristalak zauria egin zion hankean Karmeleri. Aginagara joan ziren oinez gauean eta bertan gelditu ziren nazionalak herrian sartu ziren arte. Orduan Oriora itzuli ziren.

  • Teodoro Mujika Gerra hasi zen eguna

    Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

    Teodorok hamaika urte zituela hasi zen gerra. Opor garaia zen, eta arrantzatik bueltan zirela herriko apaizak gerra hasi zelaren berria eman zien.

  • 1360 Gerra (I): aurreneko tropak azaldu zirenekoa

    Juan Larrañaga Alberdi (1921) Zestoa

    Aurreneko tropak azaldu ziren. Elizako dorrera igo zen kanpaia jotzera jendea enteratzeko.

  • 1082 Gerra, Tornolan

    Frantxiska Pagadizabal Artola (1931) Oiartzun

    Sei urte zituela etorri zen gerra. Auzoko batek eman zuen abisua tropak zetozela. Erlaitzetik botatako lehergaiak Tornolara iristen ziren. "Meta tartin ta komei". "Zizpa eerra bai". "Ttintta miño bai ona". Hark. Hika.

  • Balentina Zabala Soldauen kamioiean eraman zuten bataiatzera

    Balentina Zabala Etxeberria (1936) Errenteria

    1936. urteko uztailak 25ean jaio zen. Soldadu kamioi batean eraman omen zuten Lezoko elizara bataiatzera. Izan ere, Errenteriako eliza, gerrarako munizioz beteta zegoen eta bertan ezin zitekeen elizkizunik ospatu. Anaia eta ahizpa zaharrena izan ziren aita-ama pontekoak. Hurrengo haurraren erditzean hil zen bere ama. Orduan ere, soldaduen kamioia erabili zuten gorpuak garraiatzeko.

  • Joxe Antonio Ollokiegi Gerra hasi zenean, pilotan jokatzen

    Joxe Antonio Ollokiegi Otaegi (1924) Astigarraga

    Gerra hasiera gogoan du: uztailaren 18an hasi zen, eta pilota-partidua jokatu zuen, gerra hasi zeneko abisua ematera etorri baino lehen. Lehen, jende asko joaten zen pilota-partiduetara; Alberto Gurutzeagak antolatzen zituen txapelketak.

  • Antonio Berasategi Gerra hasi zela konturatu zenekoa

    Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

    Amak egunkaria ekartzen zuen Donostiatik egunero-egunero, eta gerra giroaren berri horrela jakin zuten, Euskal Herritik kanpo lehenengo, eta Euskal Herrian ondoren.

  • Enrike Lujanbio Gerra Zibila Astigarragan

    Enrike Lujanbio Tajdus (1930) Astigarraga

    Hegazkin bat pasatzen zen Parisetik zetorrena, eta denak beldurrez egoten ziren herrian. Santiomendin trintxerak egon zirela oroitzen du Enrikek, eta inguruko abere guztiak Enrikeren etxera eraman zituzten.