Gerraren hasiera
-
Baserritarrek presoei jatekoa eramaten zieten
Angel Nabea Arriola (1930) Gernika-Lumo
Nazionalak Gernikan sartu zirenean, tankeak-eta Tilosetan izan zituzten. Presoak agustindarretan egon ziren, institutua dagoen lekuan, eta baserritarrek jatekoa eramaten zien. Baserritarrek heladeriara eramaten zuten esnea. Etxe askotan argoia egoten zen, astoa lotzeko uztaia. Umeak argoiekin jolasten aritzen ziren.
-
Bonbardaketa aurretik baserria jendez lepo
Hirune Etxebarria Bastegieta (1923) Gernika-Lumo
Foruko Jauregizar "Jauzar" baserrian bonbardaketa aurreko egunetan egon ziren. 8 gudari ere egon ziren bertan. Horrenbeste pertsona zeuden etxean, bazkaltzeko 3 mahai jarri behar izaten zituztela. Ostean, beste hiru lekutan egon ziren Foruan bertan, Gernikara bueltatu aurretik.
-
Gerrako lehen egunetako bizipenak
Sebastian Aranguren Ulazia (1922) Paulo Argibe Uraola (1922) Getaria
Gerra denborako bizipenak. Gerra hasi zen hasierako egunetan, une txarrak pasa zituzten. CNTkoek gasolinari su eman nahi zioten eta herriko batek geldiarazi zituen. Gero San Roke aldera joan eta kotxe bati su eman zioten gasolina potera tiro eginda.
-
Gerra hasierako bizipenak hotelean
Martina Olaizola Balerdi (1912) Getaria
Irail bukaeran baserrira itzuli zen hoteletik. Izeba bati umeak zaintzen laguntzera joan zen hilabete batzuetarako, eta josten ikasten ere ibili zen. Hurrengo apirilean, berriz hotelera. Gerra hasiera nola bizi izan zuten hotelean zeudela. Etxekoandreak eta familiak alde egin behar izan zuten eta eurak kamioian etxera bidali zituzten.
-
Herritarrak bonben biktima
Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar
Bonbardaketa baino lehenago, Otxandion giroa nahastuta zegoen. Dirudienez milizianoek dinamitaz betetako kamioi bat zuten eta alemanek bazuten horren berri. Bonbek milizianoak eta herriko jende asko hil zuten. Bere lehengusu batek gizona eta bost haur galdu zituen.
-
La vida imposible a la República
Juan De los Toyos Garay (1923) Eibar
Del año 34 al 36 la situación en España era imposible por los enemigos de la República. La vida política era imposible, había crisis y los militares ya estaban conspirando, hasta que estalló la guerra el 18 de julio de 1936.
-
La traición de Queipo de Llanos
Juan De los Toyos Garay (1923) Eibar
También hubo militares que apoyaban la república y estaban en contra del golpe de Estado. El general Queipo de Llanos, Unamuno y el alcalde Tellería habían jurado fidelidad a la bandera republicana en el balcón del ayuntamiento. Posteriormente, el general traicionó a la República.
-
Gerra zibila lehertu zenean, jendea Hondarribitik Hendaiara ihesi
Extefana Irastorza (1925) Hendaia
Hamaika urte zituen Extefanak Espainiako gerra zibila lehertu zenean. Kanetako portura joan zen Extefana, eskolara joan aitzin ohitura zuen gisan, eta hara non ikusi zuen Hondarribia sutan. Barku txikiak zebiltzan joan-etorrian, Hondarribitik Hendaiara jendea ekarriz. Negarra begian egon omen zen begira. Denbora airean joan zitzaion ordea, eta etxeratzean ahizpa haserre zuen zain, eskolara joateko garaia aspaldi pasa zela eta.
-
Hegoaldeko Gerra Zibileko errefuxiatuak Hendaian
Extefana Irastorza (1925) Hendaia
Hendaiarrek eta Hendaian lehendik ziren hegoaldekoek ere jendea hartu omen zuten haien etxeetan. Extefanaren etxean bi gazte hartu zituzten. Pilip eta Koxe. Koxe, Behobiakoa zen, errepublikarra, eta gogoan du Extefanak haren amorrua, eta nola egiten zien oihu "Viva la república!" pasatzen ziren hegazkinei.
-
Gerra etorri zenean, Askatxura
Lorentxo Lizeaga Aranburu (1932) Hernani
Etxea oso zaharra zen, erre zenean. "Kiskur zaharra", aitona, hila zen ordurako. Gerra etorri zenean, Askatxura joan ziren bizitzera.
-
Gerra denboran beldurrez
Telesforo Oiarbide Zabaleta (1923) Hernani
Gerrako lehen egunak. Onddi mendiko tiroak etxeraino heltzen zitzaizkien. Beldurra pasatu zuten, erreketeek jendea hil egiten zutela esaten zuten eta. Ugaldetxoko zubia bota egin zuten dinamitarekin.
-
Gerra hasi zenean
Juanita Izagirre Loiarte (1921) Hernani
Gauetik goizera jakin zuten gerra zetorrela. Aranotik tiroka hasi ziren. Gaua etxetik kanpo pasatu zuten.
-
Gerra hasiera eta fusilatuak
Ebaristo Genbelzu Sansinenea (1925) Hernani
Nafarroatik erreketeak eta falangistak sartu ziren. Hernanikoak denak ezagutu zituen. Fusilatutakoak Galarretan sartzen omen zituzten.
-
Gerraren hasiera amoarrainetan zebilela
Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani
Hogei urte betetzear zela hasi zen gerra. Gerra zer zen ere ez zekiten. Amoarrainak harrapatzeko sareari txinga esaten zaio. Txanelan joan eta txingak zabaldu zituen hurrengo goizean batzeko. Amoarrainak batzen ari zela, Donostiatik tiroak entzuten ziren, gerra hasi baitzen.
-
Erreketeak Hernanin
Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani
Irailean sartu ziren erreketeak Hernanira. Eulako semea hil zuten erreketeek, Loiolako kuarteletik zetorrela. Onddi menditik Hernanirako bidean etxe ondotik pasatzen ziren.
-
Herritarrak gerrazaleei aurre egiten
Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani
Herriko eta inguruko jendea zen Onddi mendian zegoena, gerrazaleei aurre egiteko. Berehala errenditu ziren.
-
Bueltan, nazionalak sartu zireneko giroa
Migel Imaz Arruabarrena (1927) Hondarribia
Bueltan, portuko elizako atean bi arrantzale zeuden, zaintzen. Autoak itsasora botatzen zituzten. Hotel batera joan zen bera; soldaduak zeuden han, eta dena hankaz gora. Taka-taka bat ikusi, eta hartu egin zuen. Nola elkartu zen familia guztia. Nazionalak herrira sartu ziren.
-
Hondarribia lehertzeko plana
Migel Imaz Arruabarrena (1927) Hondarribia
Hondarribia lehertzeko asmoa ei zuten batzuek, kable bidez bonbak botata: artzain bati esker ez zuen funtzionatu. Autoak zergatik botatzen zituzten itsasora. Tiragomak egiteko, kamioiei goma kentzen zieten mutikoek.
-
Nazionalen sarrera Hondarribian
Mertxe Sagarzazu Iriarte (1921) Hondarribia
Errepublika garaian, batzokia zegoen, baina ez zen inoiz joan. Tropak nola sartu ziren Hondarribira. Bonbak. Izebaren etxera joan ziren lotara. Guadalupeko gotorlekuan fusilatutakoak eraman zituzten kamioietan. Cervera itsasontzia. Elgorriaga lehengusuak.
-
Aita eramango ote zuten beldur ziren
Mertxe Sagarzazu Iriarte (1921) Hondarribia
Aitarekin beldurrez egon ziren, karlistentzako botoa biltzen ibilia zelako. Guadalupera eramango zutela uste zuten. Miramarren egoten ziren erreketeak. Jostun hasi zenean, lan asko izaten zuen; lutoa.