Gerraren hasiera

  • Felix Bilbao Umeak ez ziren gerrako arriskuaz jabetzen

    Felix Bilbao (1932) Morga

    Gerra Zibila hasi zenean, bost urte zituen. 1932. urtean jaio zen, zezeilaren (otsaila) 29an, bisurtea zen eta umorez dioen moduan, lau urterik behin baino ez ditu betetzen urteak. Gerran etxe atzean zuten putzu batean ostendi (babesleku) bat egitea otu zitzaien gurasoei. Arrosarioa errezatzen egoten ziren bertan eta umeak ez ziren arriskuaz jabetzen, pozik begiratzen zien aireplanoei.

  • Eusebio Salegi Legionarioen atzetik heldu zen frontea Mutrikura

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Laranga Handi baserrian bizi izan da beti. Gerra hasi zenean zortzi urte zituen eta zeozer helduko zela entzuten bazuten ere, ez zekiten gerra zer zenik. Legionarioak agertu ziren baserrietan zegoena eramaten (oiloak, animaliak...) eta mehatxuka.

  • Eusebio Salegi Baserriko ganbarako lasto artean ezkutatuta

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Legionarioak agertu zirenean gerra hastean, bizilagun askok ihes egin zuten eta mendian ezkutatuta egon ziren egunetan. Baserrian norbait ezkutatuta izan zuten lasto artean. Soldaduak bertara igo ziren eta nahiz eta bilatu ez zituzten aurkitu.

  • Eusebio Salegi Frontearen lerroa baserri ondoan I

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Baserri ondoan zulo bat egin zuten eta egunez bertara joaten ziren ezkutatzera. Soldaduak egunez baserri barruan egoten ziren eta gauean mendira igotzen ziren. Frontea baserri ondoan zegoen. Animaliak gabez atera egiten zituzten ere.

  • Eusebio Salegi Itziar aldetik sartu zen gerra

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Hamar egunez Debako mutil bat izan zuten ganbaran ezkutatuta. Soldaduak pasatuta, Debara itzuli zen. Itziarretik tiro ugari entzun zituzten eta hurrengo egunean gerra sartu zen Mutrikun.

  • Eusebio Salegi Frenteko zuloak eta lubakiak

    Eusebio Salegi Osa (1928) Mutriku

    Egun batetik bestera sartu zen gerra eta jende askok ihes egin zuen. Gerra hasi baino egun batzuk lehenago, pagadian soldadu batzuk egon ziren eta gerra hasi zenean alde egin zuten. Ondoren, beste batzuk etorri ziren eta zuloak eta lubakiak egin zituzten. Bertan jaten zuten soldaduek. Santa Kutz aldera mugitu zen gero frontea. Tiroak nondik nora joaten ziren.

  • Manuel Goenaga Aita karlista, gerra hasieran Donostiara

    Manuel Goenaga Osa (1923) Mutriku

    Lehengusu bat zirkulu karlistako kidea zen eta haren bidez Manuelen aita ere sartu zen. Gerra hasita zegoela, hauteskundeak egin ziren eta 33 karlista Mutrikuko kartzelan egon ziren preso. 1936ko irailean nazionalak herrian sartu zirenean, herriko karlistak Donostiara eraman zituzten, tartean Manuelen aita.

  • Manuel Goenaga Tropak Mutrikun sartu zirenean

    Manuel Goenaga Osa (1923) Mutriku

    Gerran, Mutrikun tropak nondik eta nola sartu ziren. Nahiz eta ezkutatuta egon, istiluak ikusi zituzten.

  • Manuel Goenaga Nazionalak sartzean, itsasotik ihes egiten

    Manuel Goenaga Osa (1923) Mutriku

    Gerra hasi zenean, Mutrikuar askok moilatik ihes egin zuten itsasontzietan. Normalean gauetan ateratzen ziren. Kofradiako kontuak. Soldadu eta milizianoak ere ibiltzen ziren moilan batzuetan. Nazionalak Mutrikura sartu zirenean jende askok alde egin zuen.

  • Rosario Mendibe Gerra zelan hasi zen eta Martxoaren 31ko bonbardaketa

    Rosario Mendibe Atxurra (1928) Durango

  • Elias Euba Gerrako lehen egunak

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Gerrak irten zuenean, Zornotzan jaiak ziren. Lehenengo aldiz neska batekin dantza egin zuen. Hala zeudela, milizianoak fusilekin iritsi ziren kamioeitan eta dantzaldia bukatu behar izan zuten. Bonbardaketak gertatu zirenean, Lezamara joan zen ganaduak hartuta. Handik Argentalesera joan zen eta nazionalak sartu zirenez, etxera bueltatu zen. Zornotza guztia erreta topatu zuen.

  • 672 Gerraren etorrerako bizipenak

    Mariano Elustondo Aizpiri (1912) Elgoibar

    Maiatzean hauteskundeak egin, eta uztailean gerra hasi zen. Nola bizi izan zuten gerraren etorrera. Irailean sartu ziren Elgoibarrera eta berari ere gerrarako deitu zioten. Gerrako bizipenak. Milizianoei jatekoa eman zietela gogoratzen du.

  • Miren Vallejo Arriaga Soldadu frankistak herrira sartu zireneko bizipenak

    Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

    Gerraren hasiera nola bizi izan zuten kontatzen du Mirenek. Soldaduak sartzen ikusi zituzten. Aitak balkoira irten eta "Gora Euskadi askatuta!" oihukatu zuen; barrutik atera zitzaion, abertzale sutsua zen eta. Parean karlistak bizi ziren. ANVkoa zen aita.

  • Itziar Ajuria Garate Gerra Zibileko bizipenak

    Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

    Gerra zibila hasi zenean aita Batzokiko lehendakaria zen eta horregatik zalantzan egon zen ihes egin ala ez. Orduko bizipenak. Soldaduak etxean hartu behar izaten zituzten. Hasieran bi errekete etorri zitzaizkien etxera eta herria "kristautzera" zetozela esan zieten. Bere ama asko haserretu zen, oso kristaua zen eta. Beste behin soldaduek esan zieten bi espia harrapatu zituztela. Berehala hil zituzten.

  • Iñaki Gorostiza Aitak egunkarietan idazten zuen; gerra sasoian ihesi

    Iñaki Gorostiza Etxaniz (1932) Elgoibar

    Etxean ez zuen ezagutu euskarazko aldizkaririk, gerraostean debekatuta zeuden eta. Aitak hiru egunkaritan idazten zuen, herriko kontuen berri emateko. Gerra sasoian ihes egiteko abisatu zioten eta Deustura alde egin zuen. Ama zortzi seme-alabarekin bakarrik geratu zen. Ordurako anaia nagusiena "pintxe" moduan lanean hasita zegoen.

  • Gerran, itsasontziak armamentua eta pertsonak garraiatzeko

    Jesus Arrizabalaga () Mutriku

    Gerra hasi zenean, arrantzara atera ziren. Bueltan, itsasontzia konfiskatu zieten armamentua Bilbora garraiatzeko.

  • Gerran preso; Langile batailoiak

    Patxi Lizardi San Sebastian (1914) Mutriku

    Gerra hasi zenean mendira ihes egin zuen. Harrapatu egin zuten Bilboko Arriaga antzokian, Gasteizen eta Logroño zezen-plazan egon zen preso. Handik langile batailoietara bidali zuten Teruelera, Castellonera, Murtziara... Bilbo erori eta gutxira hasi zen langile batailoian eta bi urte inguruz ibili zen bertan.

  • Jose Luis Arakistain Mutrikun nazionalak sartu zirenean

    Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

    Mutrikun nazionalak sartu ziren eguna nola izan zen. Bonbardaketak. Hegazkinak.

  • Jose Luis Arakistain Soldadu nazionalak baserrian lotan

    Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Mutriku

    Jose Luis-en baserrian ehun eta piku soldadu nazionalek lo egiten zuten.

  • Gerra garaiko kontuak Mutrikun

    Enkarna Furundarena Goenaga (1919) Mutriku

    Bittor Berasaluzeri buruz. Erreketeak.