Gerraren hasiera

  • Felipe Legarra Saizar Kintak deitu zituzten gerra hasieran

    Felipe Legarra Saizar (1917) Alkiza

    Gerra hasi zenean, beldurra zuten. Gauza asko ahaztu ditu. Kintako zortzi joan ziren Donostiara.

  • Inaxio Zabala Goikoetxea Gerra zer zen ez zekitenekoa

    Inaxio Zabala Goikoetxea (1921) Altzo

    Gerra hasi zela esan zietenean, gerraz entzun zituztenak Mussolinik eta Hitlerrek egindako kontuak ziren. Gerrari buruz eman zioten azalpena aipatzen du. Garai hartan, Inaxiori ez zitzaion buruan sartzen gizonek gizonak hil zitzaketenik.

  • Elias Euba Gerrako lehen egunak

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Gerrak irten zuenean, Zornotzan jaiak ziren. Lehenengo aldiz neska batekin dantza egin zuen. Hala zeudela, milizianoak fusilekin iritsi ziren kamioeitan eta dantzaldia bukatu behar izan zuten. Bonbardaketak gertatu zirenean, Lezamara joan zen ganaduak hartuta. Handik Argentalesera joan zen eta nazionalak sartu zirenez, etxera bueltatu zen. Zornotza guztia erreta topatu zuen.

  • Teresa Aresti Milizianoek etxetik atera eta ganaduak ostu

    Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerratik itzuli zirenean, etxea apurtuta eta hutsik topatu zuten. Milizianoak izan ziren etxetik atera zituztenak. Agertu ziren egunean, ahuntzak zaintzen egon zen Teresa eta ahuntzak hil zizkiotela gogoratzen du. Etxeko ganaduak ere kendu zizkieten.

  • Florencio Ugalde Gerra hasi: bonbardaketak eta ebakuazioa

    Florencio Ugalde Agirre (1929) Amorebieta-Etxano

  • Juan Bautista Arruti Soldaduak Goiburun sartu

    Juan Bautista Arruti Iturriotz (1925) Andoain

    Amabirgin Egunako arratsaldean sartu ziren nafarrak Goiburun. Juan Bautista auzoko bati udareak ematera joana zen. Nazionalistek meza egin zuten ermitan. Halako batean, soldaduak fusilekin agertu ziren goiko menditik. Eliz atarian zegoen jendea goitik behera korrika hasi zen, baita Juan Bautista ere. Aitak maindire zuri bat sarde baten gainean jarri eta baserriko teilatuan jarri zuen: "bakea eskatzen omen du horrek". Ilundu arte tiroak izan ziren auzoko baserri batetik bestera: alde batetik nafarrak eta bestetik gorriak. Frontea Buruntza mendira mugitu zen gero. Juan Bautistak 11 urte zituen orduan.

  • Juan Bautista Arruti 1936ko ekaineko bertso txapelketa

    Juan Bautista Arruti Iturriotz (1925) Andoain

    Gerra aurreko giroa du hizpide. 1936ko garagarrilaren (ekainaren) 5ean bertso txapelketa bat ospatu zen, eta abuztuaren 15ean sartu ziren soldaduak Goiburun. Gerora, urte askoan egon ziren bertso txapelketak galaraziak. Kartzelan egondako hainbat bertsolari izendatzen ditu.

  • Gurutz Ganzarain Euskaldunek adarrak omen zituzten

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Nazionalak altxa zirenean, arma gutxi zeuzkaten herrian, ezustean harrapatu zituen gerrak. Apaiz batzuek pistolarekin ematen zuten meza. Nafarrek euskaldunei buruzko uste okerra zuten gerra hastean: mutil nafar batek euskaldunen aurka egiteari buruz amari esandakoa kontatzen du.

  • Gurutz Ganzarain Trenbideko gertaera gerra hasieran

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Erreketeak Andoaina Belabietatik barrena eta tren txikian etorri ziren. Tropa trenean zetorrela, trenbideko erraila kendu egin zuten eta gizon batek abisua eman zien trenekoei, makinista laguna baitzuen. Gerora, portaera ona eduki izanaren agiria eman zioten gizon hari.

  • Migel Ansa Soldaduek etxea miatu

    Migel Ansa Goenaga (1937) Andoain

    Gerra hasierako kontuak. Frontea Buruntzan egon zeneko azalpenak. Bonbardeo edo tiroak sumatzen zituztenean, etxeko sagardotegian gordetzen ziren. Soldadu batek etxea miatu zuenekoa kontatzen du. Idiekin bi bandoetako soldaduentzako materiala garraiatzen ibili zen Migelen osaba bat.

  • Antonio Sarasola Imaz Erreketeak Anoetan gerra hasieran

    Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

    Gerra hasi zen egunean, Anoetako mezara joan zen aita eta amarekin. Bueltatzerakoan, tiroka zabiltzala jakin zuten. Anoetako plazan erreketeak ibili ziren ardoa edaten eta sardinak jaten.

  • Jose Agustin Amonarriz Bederatzi urte zituela gerra hasi

    Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

    Bederatzi urte zituela hasi zen Gerra Zibila. Agustinen aita politika kontuetan ibiltzen zen. Orduko oroitzapenei buruz hitz egiten du. Nafarroako borrokaldia, Uzturretik behera soldaduak eta iheslariak sartu zirela... aipatzen du. Tiruak entzuten zituztenean, lurrean etzateko agindua zuten etxean.

  • Paula Gerraren hasierako hitzak

    Paula Iturralde Ormaetxea (1926) Anoeta

    Paulak sei urte zituen gerra denboran. Gogoan du Melillan gerran ibilitako gizon batek gerraren hasieran esan zituen hitzak.

  • Gregori Gerra hasiera; gero, gosea

    Gregori Agirrezabala Iturbe () Anoeta

    Gregorik sei urte eta erdi zituen gerra hasi zenean. Orduko oroitzapenak. Zer esaten zen gerra hasieran. Gosea; ogia falta.

  • Gregori Gerra garaiko bizipenak

    Gregori Agirrezabala Iturbe () Paula Iturralde Ormaetxea (1926) Anoeta

    Gregoriren anaia nagusia istripuz hil zen eta ahizpa zaharrena moja joan zen. Umeak bakarrik geratu ziren etxean eta, beraz, gerra garaian, frontera joateko moduko inor ez zuten etxean. Hala ere, aita, badaezpada, ezkutuan egon zen. Frontean hil edo zauritu ziren ezagunak aipatzen dituzte. Hauteskundeak.

  • Joxe Mari Iraola Gerraren hasiera nola gogoratzen duen

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Gerra sasoian ez zen erraza lana aurkitzea, horregatik hasi zen Portu lantegian lanean. Nafarrak noiz sartu ziren Tolosara eta zubia noiz eraitsi zuten. Gerraren hasiera nola gogoratzen duen. Sasoiko mutilak gerrara eramaten zituztela eta bi anaia nagusiagoek alde egin zuten baserritik.

  • Joxe Mari Iraola Gerra sasoian Irurako okindegi batean lanean

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Gerra sasoian okindegi batean lanean jardun zuen Iruran, hango okinak gorriekin alde egin zuelako. Gauez ogia egin eta egunez partitu, Alkizan, Zizurkilen... Zaldiari otarrak erantsi eta han eramaten zuten ogia.

  • Joxe Mari Iraola Gidabaimena atera zuen, frontetik libratzearren

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Donostian atera zuen gidabaimena, soldadutzara joan aurretik, oso gazte. Gerra usaina zegoelako izango zela dio; frontera joan gabe libratzearren. Noiz hasi ziren entzuten gerra bazetorrela. Gau batez izugarrizko tiroketa egin zuten Tolosa aldean, jendea beldurtzearren.

  • Joxe Mari Iraola Nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron I

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Frankistak sartzear zeudela, nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron. Gogoan du euren etxe ondotik pasa zirela. Aizkora eskatu zieten haga luze bat egin eta ikurrina jartzeko. Fraisorotik Garmenditarren etxe aldera egin zuten tiro. Euren etxe ondoan hildakoak ere ikusi zituzten. Beldurra pasa zuten garai hartan.

  • Joxe Mari Iraola Nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron II

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Nazionalistek kanoia jarri zuten, baina ez omen zekiten erabiltzen. Geltokiko nagusiaren semea artillerian ibilia zen eta hura hartu zuten kanoia maneiatzeko. Fraisoro ingurua. Kanoia non jarri zuten eta tiroak nora egin zituzten.