Gerraren hasiera

• Gerra Azpeitira iritsi zeneko eguna

  Juan Oiarzabal Abalia (1929) Azpeitia

  Gogoan du Azpeitian gerra hasi zen eguna, eta han ikusi eta bizitakoa kontatzen du.

• Gerra hasieran mojetan josten ikasten

  Jesusa Aranguren Olazabal (1910) Azpeitia

  Gerra hasi zen uda hartan, bera jesuitinetan zebilen josten ikasten. Gerra hasierako egunetako giroa nolakoa izan zen eta zer-nolako beldurra pasa zuen kontatzen du.

• Gerra aurretik amari boto eskean

  Maritxu Arzuaga (1925) Azpeitia

  Gogoan du militarrak Landetatik sartu eta nazionalistak herritik joan zirela. Auzokoak Maritxuren amarengana boto eskean joan ziren; gerra aurretik egin ziren azken hauteskundeak izan ziren horiek.

• Gerra aurreko giroa eta joera politikoak

  Julian Arruti Ezenarro (1926) Azpeitia

  Gerra aurreko giroa Azpeitian. Berdura plazan hitzaldi politikoak izan ziren. Nazionalisten, karlisten eta sozialisten arteko giroa eta harremanak nolakoak ziren aipatzen du.

• Gerra hasiera

  Demetrio Garmendia Sarasola (1919) Baliarrain

  Gerra hasi zenean, 16 urte zituen. Ikaztegietako zubia bota zutela gogoan du. Nafarrak etorri ziren, eta horrela enteratu ziren gerra hasi zela. Orduan zazpi eguneko kontua zela esaten zuten. Nafarroatik Mola zetorrela esaten zuten. Francok Molari hegazkinean tranpa jarri ziola esaten zuten.

• Osaba Teruelen hil zen frontean

  Maria Iztueta Altuna (1931) Baliarrain

  Gerra hasi zenean, bost urte zeuzkan. Hegazkinak ikusi zituztela dio. Osaba Teruelen hil zen frontean eta gogoan du kaxa zuri batean ekarri zutela eta udaletxera joan zela amonarekin hura ikustera.

• Baliarrainen frontea sartu zenekoa

  Bittori Zubeldia Garmendia (1926) Baliarrain

  Baliarrainen frontea sartu zenean Ordiziara egin zuten ihes. Aita geratu zen Baliarrainen eta gorriek gurutzea bota zutela kontatzen ziela dauka gogoan.

• Garinen igaro zuten gerra

  Mari Carmen Lasa Odriozola (1929) Beasain

  Gerra Zibilak iraun zuen bitartean Garinen egon ziren. Ez zuten inora alde egin. Mandubitik botatzen zituzten kanoikadak gogoan ditu.

• Hildako ugari eragin zituen Gerra Zibilak Beasainen

  Paulino Aranburu Mendizabal (1929) Beasain

  Tropak Beasainera sartu ziren lehen eguneko tiroak gogoan ditu. Goizeko zazpietan hasi eta arratsaldeko zazpiak bitartean tiroka jardun omen zuten. Ordizian ez bezala, hildako asko egon zen Beasainen.

• Gerra garaian Arangurentxotik alde egin behar

  Esteban Igartua Gabilondo (1929) Bergara

  Zazpi urte zituela, gerra hasi zen eta Arangurentxo baserritik alde egin behar izan zuten, frontea zutelako inguruan. Osaba-izebak Bergaran egon ziren eta bera Legazpin beste osaba batekin. Idiak ere berarekin batera Legazpira. Oinez joan ziren.

• Gerra sasoiko oroitzapenak

  Esteban Igartua Gabilondo (1929) Bergara

  Gerra garaiko oroitzapenak. Alde egin zuten Arangurentxo baserritik eta ez zuen berak soldadu askorik ikusi. Gogoan du Kirueta mendi aldetik tiro batzuk nola bota zituzten.

• Gerra sartu zenekoa eta batailoiak

  Luis Aranzabal Gabilondo (1922) Bergara

  Gerra nondik sartu zen azaltzen du. Gerra sartu zenean, ardiak segituan ekarri zituzten menditik; baina hori oso arriskutsua zen. Bergaran egondako batailoiei buruz hitz egiten du.

• Anaia eta osaba frontera derrigortuta

  Begoña Zubizarreta Mujika (1922) Bergara

  Gerra zibila hasi zenean, Begoñaren anaia militarizatuta zegoen Soraluzeko kainoi fabrikan hasi zen lanean, pentsaturik ez zutela frontera eramango. Baina hala ere eraman egin zuten. Osaba bat ere "kamillero" moduan eraman zuten frontera, bost ume txiki etxean lagata. Asko sufritu zutela dio.

• Gerraren hasieraren berri Orion

  Edurne Laborda Astiazaran (1923) Bergara

  Gerraren hasieraren berri nola izan zuten. San Juan batzuetan txarto egon zen sudurreko hemorragia baten ondorioz. Don Roman medikuak lekuz aldatzea komeni zitzaiola esan zion eta Oriora joan ziren trenez, amandrearengana. Hara iristean osabak esan zien gerra hasia zela Donostian. Ama berarekin geratu behar izan zen Orion egun batzuetan.

• Gerra hasieran oihalgintzako lantegi guztiak martxan

  Markos Kortabarria Lete (1917) Bergara

  Gerra sasoian ahal ziren oihal-lantegi guztiak martxan ipini zituzten, armadarako oihalak behar zituzten eta. Hasieran gudarientzako oihalak egin zituzten eta gero nazionalentzat.

• Gerra garaian Bergaran geratu ziren

  Inazio Madinabeitia Irizar (1922) Bergara

  Eskola bukatu ostean gerra hasi zen. Solfeora joaten zen; saxofoiarekin ibiltzen zen bera. Gerrarekin utzi egin behar izan zuen. Etxean egon ziren. Osabaren etxera joaten ziren. Basalgoko Izarralde baserria.

• Antzuolako sakristaua hil zuten Bergaran

  Migel Okina Salsamendi (1924) Bergara

  Gerrako oroitzapenak. Tropak sartu zirenean, kasinoa sakeatu zuten, eta gauzak plazan erre zituzten. Milizianoek Antzuolako sakristaua kartzelatik atera eta hil egin zuten; asturiarrak izan ote ziren. Labaderoan bota zuten gorpua, eta mutikoak ikustera joan ziren.

• Gerraren hasiera; miliziano jantzitako emakume taldea

  Maria Luisa Arabiourrutia Gorroño (1927) Bergara

  Gerraren hasiera oso ondo gogoratzen du. Santa Marina jaiak ospatzen ziren. Emakume talde bat ikusi zuten miliziano jantzita "Viva Rusia" oihukatzen.

• Gerrateko bizipen gogorrak; aita ihesi

  Flora Gauba Lete (1922) Bergara

  Gerra hasi zenean, ama lau seme-alabak hartuta bere jaiotetxera abiatu zen eta milizianoekin topo egin zuten bidean. Ordurako aita ihes eginda zegoen. Itzuli zenean, etxean kartzelan bezala egon zen denbora batez eta lanik ere ezin zuen egin. Sasoi gogorrak bizi izan zituzten. Militarrek ahizpa zaharragoa dantzaldietara joatea nahi izaten zuten, baina amak gogor egin zien.

• Santa Marina egunez hasi zen gerra

  Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

  Gerraren hasiera kontatzen du. Santa marina eguna zen, festan zeuden. Berria jakin zutenean etxera etorri ziren arin. Aita, errepublikanoen buruzagia, berehala hasi zen mugitzen. San Antonion "kontrol" berezia jarri zuten.