Gerraren hasiera

  • Felix Eskisabel Zurutuza Gerra hasierako nahaspila

    Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

    Gerra hasiera gogoan du: bezperak ziren, nafarrak Lizarrustin sartu ziren, errepublikano eta komunisten bila ibili ziren, tiroa bota, batak bestea zauritu zuen... Ataungo emakume nazionalista bati ilea moztu zioten. Erreketeen buruzagia Bilbon bizi zen; eta hari buruz zabaldutako esanak gogoan ditu.

  • Maria Rosario Agirre Karlista baten etxean ezkutatu gerra denboran

    Maria Rosario Agirre Egaña (1942) Ataun

    Rosarioren aita boletan omen zebilen lagunekin gerra hasi zenean, eta bikarioak ezkutatzeko esan zien. Karlista baten etxean egiten omen zuten lo.

  • Gerraren hasiera eta errazionamendu sasoia

    Rufina Zugasti Tejeria (1912) Anoeta

    Gerraren hasierako oroitzapenak. Falangistak Tolosatik sartu ziren. Goizean goiz gosaria prest edukitzeko esan zieten. Gero, etxeko elikagai guztiak eraman zizkieten, baita gari guztia ere. Errazionamenduan ematen zituzten elikagaiak. Etxean hazitako txerriak ere deklaratu egin behar izaten ziren eta gehienak kendu egiten zizkieten.

  • Falangistak Tolosara sartu zireneko kontuak

    Rufina Zugasti Tejeria (1912) Anoeta

    Gerra garaian egun ederrak ere izan zituztela azaltzen du: etxean zuten guztia kendu egiten zutela eta dena jan zuten. Frontea. Tiroketak. Falangistak Tolosara sartu zireneko kontuak eta Irungo bi makinistekin egin zuten harremana.

  • Sabino Auzmendi Arratibel Gerra hasiera eta orduan etorritako zorigaiztoak

    Sabino Auzmendi Arratibel (1926) Ataun

    Hamar urte zituela hasi zen gerra. Gogoan du hasiera nola izan zen: pulpitutik eman zuten nafarren etorreraren berri. Orduko ihesaldiari, tiroei, zaurituei... buruz hitz egiten du. Belaunaldi gazteenetako mutilak gerrara eraman zituzten. Hainbat gaztek denbora luzea eman zuten militar gisa.

  • Benardo Irastorza Gerra hasi aurreko giroa

    Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

    Gerra hasi zenean, Beñardok 7 urte zituen; gogoan ditu orduan bizitakoak. Trenbidean dinamita jarri zuten, eta handik gutxira hasi zen gerra; denak armak biltzen hasi ziren orduan.

  • Luzia Arrizabalaga Soldaduak taloa jatera etxera

    Luzia Arrizabalaga Irasuegi (1923) Aramaio

    Gerra hasiera Santa Marina egunez. Tristura handia sartu zen. Krutzetatik aurrera ezin zen pasatu. Soldaduak Luziaren etxera etortzen ziren taloa jatera.

  • Julian Unzueta Etxeberria Gerra hasierako oroitzapenak

    Julian Unzueta Etxebarria (1929) Aramaio

    Gerra hasiera gogoan du. Zazpi urte betetzen zituen eguna. Eztanda handi bat entzun zen, beheko zubia lehertu zuten bonbaz. Gero zurezko habeekin egin zuten zubi berria. Zubian egondako habe bat beren etxeko teilatuan jarri zuten, baina brintzatu egin zen eraz kontra ipintzeagatik.

  • Valentin Ibabe Gerra nola hasi zen Aramaio inguruan

    Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio

    Gerra hasi zenean, Valentin etxean zegoen. Uztailaren 18an Gasteiz aldetik etorritako abioi batek Otxandion botatako bonbek hiru lagun hil zituzten. Frankistek aurrera egin zutenean, Aramaio ere bonbardatu zuten. Valentinen anaia bat gerratik libratu zen, baina beste biek behartuta joan behar izan zuten. Gerra bukatu aurretxoan, laugarren anaia ere ia eraman zuten.

  • Domingo Iriarte Astola "Ni gerrara boluntario inora ere ez!"

    Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio

    Errepublika garaian, Txominen anaia bat Katalunian egon zen soldadu. Gerra etorri aurreko egunetan, etxean zela, anaiaren kinto bat ihes egiten saiatu zen. "Ni gerrara boluntario inora ere ez! Deitzen digutenean, joan egin behar" esan omen zion anaiak kintoari. Txominen anaia miliziano egon zen; gero, "trabajadoretan".

  • Julio Aspe Beitia Otxandio bonbardeatu zutenekoa

    Julio Aspe Beitia (1928) Aramaio

    Gerra denborako oroitzapenak. Gerra hasi zenean, Juliok zortzi urte zituen. 1936ko Santamaña jaietan, Legutioko soinujole eta jazbana ziren herrian; gerra zetorrela eta, soinua auzoko etxe batean lagata joan omen zen soinujolea Legutiora. Handik egun batzuetara, Otxandio bonbardatu zuten. Baserritik abioiak ikusten zituzten.

  • Bittori Zubeldia Garmendia Baliarrainen frontea sartu zenekoa

    Bittori Zubeldia Garmendia (1926) Baliarrain

    Baliarrainen frontea sartu zenean Ordiziara egin zuten ihes. Aita geratu zen Baliarrainen eta gorriek gurutzea bota zutela kontatzen ziela dauka gogoan.

  • Pili Jaio Ama alarguna sareak egiten

    Pili Jaio Saez (1921) Pasaia

    Anai bat gudari eta besteak txikiak ziren gerra etorri zenean. Ama gazte alargundu zen. Ama eta Piliren bi ahizpa saragile ibiltzen ziren, PYSBErako.

  • Maria Iztueta Altuna Osaba Teruelen hil zen frontean

    Maria Iztueta Altuna (1931) Baliarrain

    Gerra hasi zenean, bost urte zeuzkan. Hegazkinak ikusi zituztela dio. Osaba Teruelen hil zen frontean eta gogoan du kaxa zuri batean ekarri zutela eta udaletxera joan zela amonarekin hura ikustera.

  • Margari Garbizu Gerra zibilean gaizki pasa zuten, baina goserik ez

    Margari Garbizu Aranburu (1927) Lezo

    Jendea marmitarekin eltzekoaren bila joaten zela gogoratzen du eta baratzean zegoela aza ostoak nola eskatzen zizkioten ere bai. 13 urterekin sagardotegira neskame joan behar izan zuen San Pedrora.

  • Pepe Barandiaran Gerra hasi aurreko eta gerrako lehenengo egunak

    Pepe Barandiaran Zaldibar (1924) Eskoriatza

    Gerra hasi zenean, mendian zebiltzan eta kalera etorritakoan jakin zuten Otxandio bonbardatu zutela. Gerra hasi aurretik, karlista batzuk preso eraman zituzten. Gerra hasitakoan, nazionalistak sartu zituzten preso. Soldaduak, falangistak, erreketeak eta legionarioak egon zirela kontatzen du, eta bakoitzak egoitza non ezarri zuen ere bai. Elizpean arrantxoa egiten zuten baba gorriekin edo.

  • Milagros Ugalde Lezeta Apotzagako bidea erakusteko eskatu zioten soldaduek aitari

    Milagros Ugalde Lezeta (1920) Eskoriatza

    Gerra hasi zeneko oroitzapenak. Soldaduak joan zitzaizkien etxera. Berak negar egiten zuen, beldurtuta. Aitari Apotzagarako bidea erakusteko eskatu zioten eta beraiekin eraman zuten. Bera kezkatuta egon zen, aitari zerbait egingo ote zioten. Ez zuten izan arazorik soldaduekin. Batzuetan bala galduak iristen ziren euren etxera.

  • Antonio Sarasola Imaz Erreketeak Anoetan gerra hasieran

    Antonio Sarasola Imaz (1929) Anoeta

    Gerra hasi zen egunean, Anoetako mezara joan zen aita eta amarekin. Bueltatzerakoan, tiroka zabiltzala jakin zuten. Anoetako plazan erreketeak ibili ziren ardoa edaten eta sardinak jaten.

  • Jose Agustin Amonarriz Bederatzi urte zituela gerra hasi

    Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

    Bederatzi urte zituela hasi zen Gerra Zibila. Agustinen aita politika kontuetan ibiltzen zen. Orduko oroitzapenei buruz hitz egiten du. Nafarroako borrokaldia, Uzturretik behera soldaduak eta iheslariak sartu zirela... aipatzen du. Tiruak entzuten zituztenean, lurrean etzateko agindua zuten etxean.

  • Julian Unzueta Etxeberria Gerra garaiko bizipenak

    Julian Unzueta Etxebarria (1929) Antonio Uribarreniturrieta Bengoa (1917) Aramaio

    Gerra iritsi zenean 19 urte zituen, eta orduantxe soldadu joateko zegoen. Nazionalekin ibili zen. Orduko bizipenak. Trenean sartu zituzten eta nora zihoazen ere ez zekiten. Italiarrekin harremana izan zuen.