Gerraren hasiera

  • Itziar Andonegi Zabiel etxean, nazionalen intendentzia

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Mutrikura nazionalak sartu zirenean, astebetez egon ziren herrian. Zabiel etxean nazionalen intendentzia zegoen.

  • Pepita Larrañaga Ekonomatoan barra librea gerra hastean

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Gerra hasi zenean, gizonezko asko borrokara joan ziren. Gerora, herriak ere bidaltzen zituen eta orduan derrigorrez joan behar zuten. Esaten zen, marokotik soldaduak helduko zirela eta jendea hiltzen zutela. Ekonomatoan barra librea. Ametzanekuaren ondoan zer erosten zuten. Soldaduak dendetatik eta ekonomatotik botatzen zituzten herritarrak, haiek janaria hartzeko.

  • Rosario Arrizabalaga Tropa ezberdinak Mutrikun

    Rosario Arrizabalaga Esnaola (1924) Mutriku

    Nazionalak Mutrikun sartu aurretik, komentuko mojek kanpaiak jo zituzten, errepublikanoek bertan sartu nahi zutelako. Arratsaldean, nazionalak sartu ziren Irisarretik behera. Tropa ezberdinak egon ziren Mutrikun. Astigarraganeko etxean, soldadu nafarrak egon ziren. Erro-ri buruz hitz egiten du.

  • Itziar Andonegi Herria uztera behartuak

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Gerra garaian, hainbat ama eta seme-alaba frontea bukatzen zen lekura arte eramaten zituzten. Haietako batzuk gogoratzen ditu Itziarrek.

  • Itziar Andonegi Igandean sartu ziren nazionalak Mutrikun

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Nazionalak igandean sartu ziren Mutrikun, arratsaldeko zazpietan. Nondik sartu ziren. Goiko plazan bildu ziren, herriko argia moztu zuten, elizan abesten egon ziren... Ofizial baten aurrean "Viva España" esatera behartuta sentitu zen Itziar.

  • Pepita Larrañaga Gerra urruti ikusten zuten

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Azpeitian jaio zen Pepita, hango okindegi bateko kargua hartu zuelako aitak. Gerra hasi zenean 12 urte zituen eta Mutrikun Malenak ziren. Urruti ikusten zuten gerraren gaia.

  • Pepita Larrañaga Nazionalak sartu aurretik, mugimendu handia herrian

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Nazionalak herrian sartu aurretik, mugimendu handia eta tiroketak egon ziren Mutrikun. Tiroak ez sartzeko, leihoetan koltxoiak jartzen zituzten arren, batzuetan etxe barrura sartzen ziren.

  • Pepita Larrañaga Barrenkaletik sartu ziren nazionalak

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Nazionalak sartu ziren eguneko anabasarekin, ekonomatoan eta Ametzanekua alboan zegoen dendetan sartu ziren, janaria hartzeko. Dena nahasita hartu zuten: arraina, azukrea, garbantzuak... Barrenkaletik sartu ziren nazionalak, tiroak botatzen.

  • Pistolak mendian probatzen

    Patxi Sorarrain Kortadi () Lasarte-Oria

    Garai batean borrokaren buru zirenek, dirua jartzen zuten armak lortzeko. Pistolak probatzera joaten ziren mendira. Oriako pertsona batzuk.

  • Gerrako presoak nesken eskolan

    Patxi Sorarrain Kortadi () Lasarte-Oria

    Gerra hasi zenean 12 urte zituen. Oriako asko Lasartera joan ziren. Nesken eskola kontzentrazio-esparru bezala erabili zen. Gauetan tiroak entzuten ziren.

  • Gerran, Orian oso familia gutxi geratu ziren

    Patxi Sorarrain Kortadi () Lasarte-Oria

    Orian oso familia gutxi geratu ziren gerra garaian. Umetan, ihes egindako familiek utzi zituzten txalupetan jolasean eta arrantzan ibiltzen ziren. Zer harrapatzen zuten.

  • Jesus Aranburu 'Euskadi Roja' astekaria

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Egunkaria egunero irakurtzen zuen Jesusek, eta Euskadi Roja astekaria, astero. Komunista gazteek argitaratzen omen zuten Euskadi Roja, eta bertan irakurri zuen erreketeak Nafarroan nola ari ziren altxamendu nazionalerako prestatzen. Jesusen ustez, Errepublikaren aldekoek gutxietsi egin zuten Gerra Zibila ekarriko zuen altxamendua.

  • Luzia Altonaga Ume kupel barruan

    Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo

    Nazionalak herrira sartu zirenean, portuko haitzetara joan ziren hiru emakume umeekin ezkutatzera. Horietako batek umea kupel barruan sartu zuen tiro-hotsik entzun ez zezan.

  • Juana Zugasti Bilbao Aldatzeko mojak gerra garaian Elorriora ihesi

    Juana Zugasti Bilbao (1923) Eibar

    Gerra garaian Aldatzeko mojak Elorriora joan ziren. Eibarren moja bat bakarrik gelditu zen, Sor Matilde. Nagusiena zen eta etxea zaintzen gelditu zen. Aldatzeko jauregia koartel bihurtu zuten. Frentea Eibarren egon zen denboran, Kalamuan zeuden soldaduak (errepublikarrak) Aldatzera jaisten ziren. Sor Matildek kontatutako anekdota pare bat gogora ekartzen ditu. Aldatzen egon ziren batailoiak.

  • Karmen Riesgo Gerra hasi zenean, Mungiara alde egin behar

    Karmen Riesgo Oñederra (1924) Koro Riesgo Oñederra (1919) Deba

    Reiner lantegia erre zenean, Koro neskame egon zen Debako etxe batean. Gerora, gerra hasi zen. Eurak amarekin zeuden etxean, baina soldadu batzuek esan zieten alde egin behar zutela eta halaxe egin zuten. Anaia etorri zitzaien bila eta Mungiara eraman zituen. Gerra garaian jende asko etorri zen Donostia ingurutik Debara, gero Debatik Bizkaia aldera ihes egiteko.

  • Joxe Mari Iraola Gerraren hasiera nola gogoratzen duen

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Gerra sasoian ez zen erraza lana aurkitzea, horregatik hasi zen Portu lantegian lanean. Nafarrak noiz sartu ziren Tolosara eta zubia noiz eraitsi zuten. Gerraren hasiera nola gogoratzen duen. Sasoiko mutilak gerrara eramaten zituztela eta bi anaia nagusiagoek alde egin zuten baserritik.

  • Joxe Mari Iraola Gerra sasoian Irurako okindegi batean lanean

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Gerra sasoian okindegi batean lanean jardun zuen Iruran, hango okinak gorriekin alde egin zuelako. Gauez ogia egin eta egunez partitu, Alkizan, Zizurkilen... Zaldiari otarrak erantsi eta han eramaten zuten ogia.

  • Joxe Mari Iraola Gidabaimena atera zuen, frontetik libratzearren

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Donostian atera zuen gidabaimena, soldadutzara joan aurretik, oso gazte. Gerra usaina zegoelako izango zela dio; frontera joan gabe libratzearren. Noiz hasi ziren entzuten gerra bazetorrela. Gau batez izugarrizko tiroketa egin zuten Tolosa aldean, jendea beldurtzearren.

  • Joxe Mari Iraola Nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron I

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Frankistak sartzear zeudela, nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron. Gogoan du euren etxe ondotik pasa zirela. Aizkora eskatu zieten haga luze bat egin eta ikurrina jartzeko. Fraisorotik Garmenditarren etxe aldera egin zuten tiro. Euren etxe ondoan hildakoak ere ikusi zituzten. Beldurra pasa zuten garai hartan.

  • Joxe Mari Iraola Nazionalistek kanoia jarri zuten Fraisoron II

    Joxe Mari Iraola Zabalo (1920) Anoeta

    Nazionalistek kanoia jarri zuten, baina ez omen zekiten erabiltzen. Geltokiko nagusiaren semea artillerian ibilia zen eta hura hartu zuten kanoia maneiatzeko. Fraisoro ingurua. Kanoia non jarri zuten eta tiroak nora egin zituzten.