Gerraren hasiera

  • Elbira Berriotxoa Munoa Nazionalak Krutzetxikin behera

    Elbira Berriotxoa Muñoa (1925) Arrasate

    Nazionalak Arrasaten sartu zirenean, Elbira "Arrixan" baserrian zegoen aita eta anai-arreba txikienekin; iluntzean, kalera jaisten ziren. Ama eta ahizpa zaharrenak, berriz, kale-baserria zaintzen geratu ziren. Krutzetxiki mendian behera joaten ikusi zituzten nazionalen tropak. Jendeak beldur handia zuen.

  • Sabino Auzmendi Arratibel Gerra hasiera eta orduan etorritako zorigaiztoak

    Sabino Auzmendi Arratibel (1926) Ataun

    Hamar urte zituela hasi zen gerra. Gogoan du hasiera nola izan zen: pulpitutik eman zuten nafarren etorreraren berri. Orduko ihesaldiari, tiroei, zaurituei... buruz hitz egiten du. Belaunaldi gazteenetako mutilak gerrara eraman zituzten. Hainbat gaztek denbora luzea eman zuten militar gisa.

  • Felix Eskisabel Zurutuza Gerra hasierako nahaspila

    Felix Eskisabel Zurutuza (1929) Ataun

    Gerra hasiera gogoan du: bezperak ziren, nafarrak Lizarrustin sartu ziren, errepublikano eta komunisten bila ibili ziren, tiroa bota, batak bestea zauritu zuen... Ataungo emakume nazionalista bati ilea moztu zioten. Erreketeen buruzagia Bilbon bizi zen; eta hari buruz zabaldutako esanak gogoan ditu.

  • Maria Rosario Agirre Karlista baten etxean ezkutatu gerra denboran

    Maria Rosario Agirre Egaña (1942) Ataun

    Rosarioren aita boletan omen zebilen lagunekin gerra hasi zenean, eta bikarioak ezkutatzeko esan zien. Karlista baten etxean egiten omen zuten lo.

  • Inaxi Urruzola Erreketearen burua eskopetan

    Iñaxi Urruzola Aranburu (1925) Astigarraga

    Bizilagunaren senarrak errekete bat hil eta Hernani osoan zehar ibili zuen erreketearen burua bere eskopetako muturrean sartuta, erakutsiz. Ondoren, erreketeek Hernani hartu zutenean, susmagarri guztiak kartzelan sartu zituzten. Hauetako asko mozkortu egin zituzten, eta Urbasa aldean bota egin zituzten kamiotik.

  • Inaxi Urruzola Sirenadun hotela

    Iñaxi Urruzola Aranburu (1925) Astigarraga

    Iñaxiren amak Astigarragako hotel batera ekarri zituen Iñaxi eta bere anai-arrebak. Hotel honek sirena bat zuen, arriskua zenean martxan jartzen zena. Sirenak jotzen zuenean, korrika joaten ziren biltegian ezkutatzera. Geletako leihoak koltxoiz tapatuta egoten ziren.

  • Xanti Lujanbio Santiomendiko trintxerak

    Xanti Lujanbio Lasa (1922) Astigarraga

    Gerra hasi zen eguna gogoan du Xantik, belarra banatzen ari baitzen Donostian. Santiomendin trintxerak zeuden, eta bertara joaten zen Xanti edaria ematera.

  • Xanti Lujanbio Anaia gerran galdu

    Xanti Lujanbio Lasa (1922) Astigarraga

    Gerra garaian anaia fusilatu egin zuten erreketeek. Ama eta Xanti anaiaren bila ibili ziren, baina ez zuten auritu. Azkenean, herriko Guardia Zibilak esan zien gertatutakoa.

  • Xanti Lujanbio Txapela gorria jartzera behartuta

    Xanti Lujanbio Lasa (1922) Astigarraga

    Erreketeek Xanti txapela gorria jartzera behartu zuten. Guadalupe eta San Markos aldean lurra erabat zulaturik zegoen, bertara gorputzak botatzeko.

  • Xanti Lujanbio Hiru fusilamendu ikusi

    Xanti Lujanbio Lasa (1922) Astigarraga

    Arrebarengana Hernanira zihoala, hiru gizon nola hiltzen zituzten ikusi zuen Xantik.

  • Xanti Lujanbio Komuneko leihotik ihes

    Xanti Lujanbio Lasa (1922) Astigarraga

    Taberna bateko komuneko leihotik alde egin zuen Xantik batean, tabernako jabea kartzelara eraman baitzuten.

  • Enrike Lujanbio Gerra Zibila Astigarragan

    Enrike Lujanbio Tajdus (1930) Astigarraga

    Hegazkin bat pasatzen zen Parisetik zetorrena, eta denak beldurrez egoten ziren herrian. Santiomendin trintxerak egon zirela oroitzen du Enrikek, eta inguruko abere guztiak Enrikeren etxera eraman zituzten.

  • Enrike Lujanbio Tiroengandik ihesi

    Enrike Lujanbio Tajdus (1930) Astigarraga

    Karlistak herrian sartu zirenean oso ohikoak ziren tiroak. Behin, baserri baten azpian ezkutatu behar izan zuten Enrikek eta lagunek, tiroz bota ez zitzaten.

  • Salbador Arana Erreketeak sartu zirenekoa

    Salbador Arana Agirre (1928) Astigarraga

    Tiroak entzun zituztenean, ama beraien bila joan zen tabernara. Hurrengo egunean erreketeak ikusi zituen. Herriren bat hartzen zutenean, Astigarragan desfilea egiten zuten falangistek eta. Alemaniar batek antolatzen zuen.

  • Inaxio Aramendi Gerra hasi zen eguna

    Inaxio Aramendi Telletxea (1928) Astigarraga

    Gerra hasi eta soldaduak Astigarragan sartu ziren eguna oroitzen du Inaxiok. Larunbata zen, eta eskolara bidean zihoala, balen hotsa entzun zuen. Etxera abiatu zen berriro.

  • Joxe Antonio Ollokiegi Gerra hasi zenean, pilotan jokatzen

    Joxe Antonio Ollokiegi Otaegi (1924) Astigarraga

    Gerra hasiera gogoan du: uztailaren 18an hasi zen, eta pilota-partidua jokatu zuen, gerra hasi zeneko abisua ematera etorri baino lehen. Lehen, jende asko joaten zen pilota-partiduetara; Alberto Gurutzeagak antolatzen zituen txapelketak.

  • Antonio Berasategi Gerra hasi zela konturatu zenekoa

    Antonio Berasategi Mintegi (1923) Astigarraga

    Amak egunkaria ekartzen zuen Donostiatik egunero-egunero, eta gerra giroaren berri horrela jakin zuten, Euskal Herritik kanpo lehenengo, eta Euskal Herrian ondoren.

  • Domingo Bernas Gerrak urten eta milizianoak etxean

    Domingo Bernas Eguren (1922) Atxondo

  • Felix Zengotitabengoa Nazionalak Anbotoko puntan

    Felix Zengotitabengoa Gorrotxategi (1921) Atxondo

  • 1225 Soldadutzatik bueltan, gerra hasiera

    Jose Ignacio Agirrezabal Epelde (1914) Azkoitia

    Soldadutzatik etxera baimenarekin bueltatu zenean, bezperan gerra aterata zegoen eta anaiak eman zion horren berri. Herriko jauntxoek udaletxera aurkezteko eskatu zieten soldadutzatik herrira bueltatuta zeudela, eta orduan gertatutako pasadizoa kontatzen du.