Gerraren hasiera

  • Markesak herriari eman zion laguntza

    Mari Tere Alberdi Olabegoia (1944) Antonio Barajuen Oregi (1942) Berriz

    Gerra zibila hasi zenean markesak Berrizen zeuden. Senarra Madrilerantzat abiatu zen zer gertatzen ote zen ikustera eta bidean hil egin zuten. Emazteak, kontra egin beharrean, jendeari laguntzea erabaki zuen. Mari Tereren osaba bati ere kartzelatik irteten lagundu zion. Herrian hainbat familiari laguntza ekonomikoa ere eman zien.

  • Rosario Felipe `Txarri´ren emaztea eta markesa gordeta

    Rosario Barrainkua (1925) Berriz

    Felipe `Txarri´ edo `Berdugoa´ esaten ziotenaren alabekin ibili zen eskolan bera. Gerra garaian, Feliperen emaztea eta markesa gordeta egon zirela dio.

  • Matilde Gereñu Elorza Gerra hasi zeneko gorabeherak

    Matilde Gereñu Elorza (1925) Segura

    Eskolan zebilen azken urteetan, gerra hasi zen. Anaia gerrara eraman zuten soldadu. Beraien baserritik norabait joan behar zuten bakoitzean, soldaduek galdetu egiten zieten ea nora zihoazen. Orduko bizipenak kontatzen ditu.

  • Itziar Andonegi CNT-koak indarrez komentura sartu nahian

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    CNT-koek Mutrikuko komentura sartu nahi izan zuten, lo egiteko. Mojak kanpaiak jotzen hasi ziren eta Joakin Txiki laguntzera joan zen, tornutik sartuta.

  • Itziar Andonegi Nazionalen tropak herrira sartzen

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Nazionalak oso prestatuak zeuden eta tropetan sartzen ziren, ilaretan, banderekin, musikarekin... Astebetez musika egon zen herrian eta garaileen papera hartu zuten. Haietako batek Itziarri dantza eskatu zioneko istorioa.

  • Itziar Andonegi Zabiel etxean, nazionalen intendentzia

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Mutrikura nazionalak sartu zirenean, astebetez egon ziren herrian. Zabiel etxean nazionalen intendentzia zegoen.

  • Pepita Larrañaga Ekonomatoan barra librea gerra hastean

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Gerra hasi zenean, gizonezko asko borrokara joan ziren. Gerora, herriak ere bidaltzen zituen eta orduan derrigorrez joan behar zuten. Esaten zen, marokotik soldaduak helduko zirela eta jendea hiltzen zutela. Ekonomatoan barra librea. Ametzanekuaren ondoan zer erosten zuten. Soldaduak dendetatik eta ekonomatotik botatzen zituzten herritarrak, haiek janaria hartzeko.

  • Rosario Arrizabalaga Tropa ezberdinak Mutrikun

    Rosario Arrizabalaga Esnaola (1924) Mutriku

    Nazionalak Mutrikun sartu aurretik, komentuko mojek kanpaiak jo zituzten, errepublikanoek bertan sartu nahi zutelako. Arratsaldean, nazionalak sartu ziren Irisarretik behera. Tropa ezberdinak egon ziren Mutrikun. Astigarraganeko etxean, soldadu nafarrak egon ziren. Erro-ri buruz hitz egiten du.

  • Itziar Andonegi Herria uztera behartuak

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Gerra garaian, hainbat ama eta seme-alaba frontea bukatzen zen lekura arte eramaten zituzten. Haietako batzuk gogoratzen ditu Itziarrek.

  • Itziar Andonegi Igandean sartu ziren nazionalak Mutrikun

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Nazionalak igandean sartu ziren Mutrikun, arratsaldeko zazpietan. Nondik sartu ziren. Goiko plazan bildu ziren, herriko argia moztu zuten, elizan abesten egon ziren... Ofizial baten aurrean "Viva España" esatera behartuta sentitu zen Itziar.

  • Pepita Larrañaga Gerra urruti ikusten zuten

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Azpeitian jaio zen Pepita, hango okindegi bateko kargua hartu zuelako aitak. Gerra hasi zenean 12 urte zituen eta Mutrikun Malenak ziren. Urruti ikusten zuten gerraren gaia.

  • Pepita Larrañaga Nazionalak sartu aurretik, mugimendu handia herrian

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Nazionalak herrian sartu aurretik, mugimendu handia eta tiroketak egon ziren Mutrikun. Tiroak ez sartzeko, leihoetan koltxoiak jartzen zituzten arren, batzuetan etxe barrura sartzen ziren.

  • Pepita Larrañaga Barrenkaletik sartu ziren nazionalak

    Pepita Larrañaga Mendizabal (1923) Mutriku

    Nazionalak sartu ziren eguneko anabasarekin, ekonomatoan eta Ametzanekua alboan zegoen dendetan sartu ziren, janaria hartzeko. Dena nahasita hartu zuten: arraina, azukrea, garbantzuak... Barrenkaletik sartu ziren nazionalak, tiroak botatzen.

  • Pistolak mendian probatzen

    Patxi Sorarrain Kortadi () Lasarte-Oria

    Garai batean borrokaren buru zirenek, dirua jartzen zuten armak lortzeko. Pistolak probatzera joaten ziren mendira. Oriako pertsona batzuk.

  • Gerrako presoak nesken eskolan

    Patxi Sorarrain Kortadi () Lasarte-Oria

    Gerra hasi zenean 12 urte zituen. Oriako asko Lasartera joan ziren. Nesken eskola kontzentrazio-esparru bezala erabili zen. Gauetan tiroak entzuten ziren.

  • Gerran, Orian oso familia gutxi geratu ziren

    Patxi Sorarrain Kortadi () Lasarte-Oria

    Orian oso familia gutxi geratu ziren gerra garaian. Umetan, ihes egindako familiek utzi zituzten txalupetan jolasean eta arrantzan ibiltzen ziren. Zer harrapatzen zuten.

  • Jesus Aranburu 'Euskadi Roja' astekaria

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Egunkaria egunero irakurtzen zuen Jesusek, eta Euskadi Roja astekaria, astero. Komunista gazteek argitaratzen omen zuten Euskadi Roja, eta bertan irakurri zuen erreketeak Nafarroan nola ari ziren altxamendu nazionalerako prestatzen. Jesusen ustez, Errepublikaren aldekoek gutxietsi egin zuten Gerra Zibila ekarriko zuen altxamendua.

  • Luzia Altonaga Ume kupel barruan

    Luzia Altonaga Zallo (1925) Bermeo

    Nazionalak herrira sartu zirenean, portuko haitzetara joan ziren hiru emakume umeekin ezkutatzera. Horietako batek umea kupel barruan sartu zuen tiro-hotsik entzun ez zezan.

  • Juana Zugasti Bilbao Aldatzeko mojak gerra garaian Elorriora ihesi

    Juana Zugasti Bilbao (1923) Eibar

    Gerra garaian Aldatzeko mojak Elorriora joan ziren. Eibarren moja bat bakarrik gelditu zen, Sor Matilde. Nagusiena zen eta etxea zaintzen gelditu zen. Aldatzeko jauregia koartel bihurtu zuten. Frentea Eibarren egon zen denboran, Kalamuan zeuden soldaduak (errepublikarrak) Aldatzera jaisten ziren. Sor Matildek kontatutako anekdota pare bat gogora ekartzen ditu. Aldatzen egon ziren batailoiak.

  • Karmen Riesgo Gerra hasi zenean, Mungiara alde egin behar

    Karmen Riesgo Oñederra (1924) Koro Riesgo Oñederra (1919) Deba

    Reiner lantegia erre zenean, Koro neskame egon zen Debako etxe batean. Gerora, gerra hasi zen. Eurak amarekin zeuden etxean, baina soldadu batzuek esan zieten alde egin behar zutela eta halaxe egin zuten. Anaia etorri zitzaien bila eta Mungiara eraman zituen. Gerra garaian jende asko etorri zen Donostia ingurutik Debara, gero Debatik Bizkaia aldera ihes egiteko.