1931-1936: II. Errepublika

  • Migel Sasieta Irastorza Euskaldunen eta katalanen arteko bilera Zumarragan

    Migel Sasieta Irastorza (1922) Zumarraga

    Errepublika garaian, parlamentari euskaldunek eta katalanek independentzia nahi zuten. Bi taldeen arteko bilera egin zuten Zumarragan, eta harrera ona egin zieten herritarrek. Baina "guardia de asaltok" ez zien utzi bilera hura egiten.

  • Migel Sasieta Irastorza Errepublikan, Elizan egondako aldaketak

    Migel Sasieta Irastorza (1922) Zumarraga

    Errepublika garaian, eskolan ibili zen Migel: gurutzeak erretiratu behar izan zituzten, apaizek kale-jantzian joan behar izaten zuten... Behin milizianoak etorri ziren eskolara, zer liburu erabiltzen zituzten begiratzera.

  • Migel Sasieta Irastorza Errepublika eta mitinak

    Migel Sasieta Irastorza (1922) Zumarraga

    Errepublika garaian, alkate nor zen aipatzen du. Mitinak egiten ziren orduan. Behin anarkisten mitin baten ostean, iskanbila egon zenekoa gogoan du Migelek.

  • Felix Olasagasti Gerra aurreko ezinikusiak Usurbilen

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Gerra aurretik Usurbilen baziren ezinikusiak. 1933an Usurbilen uholdeak izan ziren eta beren baserriko pareta bota egin zuen urak. Orduan etxea bota eta berria egin zuten: 12 lagun etorri ziren laguntzera, 6 PNVkoak eta 6 errepublikanoak; ez zioten hitzik egiten elkarri.

  • Felix Olasagasti Etxea erosteko diru bila

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Uholdea izan ostean, etxea egin behar izan zuten berriro. Etxea ez zen Felixen familiarena, baina orduan saltzera atera zen. Hura erosteko dirua handik eta hemendik bilatu zuten eta azkenean gizon batek utzi zien.

  • Felix Olasagasti Gerra aurreko giroa Usurbilen

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Errepublikanoak lanera pistolarekin joaten ziren gerra hasi aurretik. Errepublikanoek PNVko gizon bat egurtu zuten gerra aurretik. Gerra aurreko egoera eta giro politikoaz hitz egiten du: tentsioa zegoen Usurbilen.

  • Felix Olasagasti Gerra hasi aurreko urteetako hondamendiak

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    1933ko uholdeen ostean, obra egin zuten etxean. Handik urtebetera ekaitza izan zen, harria egin zuen eta obrako uralita zulatu zuen. Hurrengo urtean gerra hasi zen.

  • Felix Olasagasti Usurbilgo mitinetan entzundakoak

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Usurbilen mitinak izaten ziren. Behin Urraca Pastora karlista etorri zen mitina ematera eta hark esandakoa oraindik gogoan du Felixek.

  • Teodoro Aranburu Hauteskundeetan botoa sekretua eta pertsonala?

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Gerra aurrean, hauteskundeak zirenean, ika-mikak egoten ziren. Garai hartan, nagusiak agintzen zion etxeko maizterrari nori eman behar zion botoa; bestela, etxetik kanpo bidaltzen zituen.

  • Manuel Maiz Gerra aurreko egoera

    Manuel Maiz Labaka (1924) Usurbil

    Gerra hasi baino lehenago, dena aukeran zegoen, oparotasuna zegoen. Bere komunioko jantzia gogoan du. Gerra aurretik mitinak izaten ziren.

  • Manuel Maiz Gerra aurreko giroa eta Dantzari Txikiak

    Manuel Maiz Labaka (1924) Usurbil

    Gerra aurretik lapurretak egon ziren, komentuak erre zituzten, Calvo Sotelo hil zuten... Dantzari Txikietan ibiltzen zen Manuel bera, baina gerrarekin dena bertan behera gelditu zen. Dantzari Txikietan euskal dantza dantzatzen zuten. Miserikordian elkartzen ziren dantzak ikasteko. Donostiatik etortzen ziren Alkortatarrak dantza erakustera.

  • Benito Aranburu Gerra aurreko giro nahasia

    Benito Aranburu Gaztañaga (1923) Usurbil

    Gerra aurrean giroa nahasia zen: grebak zeuden, mitinak ematera etortzen ziren... Alderdien artean liskarrak zeuden orduan. Apaiza hil nahi zutenekoa kontatzen du.

  • Juanita Zelaia Errepublika garaian eskolan

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Errepublika garaian ibili zen eskolan. Politikaz ez zekiten ezer ere. Errepublikako bandera jarri zuten eskolan ere. Gerra hasi zenean, CNTkoen eta komunisten beldur izaten ziren.

  • Jose Andres Azpiri Bi soldadutza aldi: Errepublikan eta frankismoan

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Primo de Riveraren diktaduraren ostean Errepublika etorri zen. Sasoi hartan, 1932. urtean, joan zen soldadutzara. 1936an berriro joan behar izan zen Francoren aginduz.

  • Pilar Goiburu Beloki Lehengusu errepulikanoaren gorabeherak

    Pilar Garaiburu Beloki (1914) Amasa-Villabona

    Errepublika aldarrikatu zen garaian Villabonako bizilagun gehienak kontra zeudela kontatzen du. Etxean hartu zuten lehengusu umezurtzak ordea, errepublikaren aldekoa izanik, alde egin beharra izan zuela dio. Haren bizipenak kontatzen ditu.

  • Jesus Barandika eta Feli Goikoetxea Errepublikan ama arduratuta

    Jesus Barandika Berrojalbiz (1921) Muxika

    Errepublikan, erregea kendu zutenean, bere amak negar egin zuen. Eskoletatik gurutzeak kendu zituzten eta horrek arduratzen zuen, dotrinarik jasoko ez zutelakoan. Baziren errepublikazale batzuk herrian, horietako batzuk aipatzen ditu. Errepublikazaleak izan arren, mezara joaten ziren. Karlisten eta abertzaleen mitinak egoten ziren.

  • Mari Etxeandia Etxeandia Eskolan banderari musu eman behar

    Mari Etxeandia Etxeandia (1926) Amaia Isasi Amuriza (1930) Muxika

    Ez dute errepublika garaiko akordu askorik. Mariren aitita Gorozikako batzokiko nagusietako bat zen. Eskolan banderari musu eman behar izan zion eta eskuari eman zion Marik. Ez dute gogoan gurutzeak kendu zituztenik errezoak beti egiten zituzten-eta. Francoren argazkiak horman zutela, sarreran eskua altxatu eta abestu egin behar izaten zuten. Elizara sartu orduko ere elizpean abestu egin behar izaten zuten.

  • Jesusa Anitua Maisu eta kanta errepublikazalea

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Domeka arratsaldetan dotrinara joan beharra izaten zuten, Xemeinera. Euskaraz ikasi zuten. Eskolan, ostera, gaztelaniaz ikasi zuten. Jose Marik maisu erdaldunarekin ikasitako errepublikako abestia kantatzen du: "Si supieran los curas y frailes...".

  • Fernando Alegria 1923koak erregistratu gabekoak

    Fernando Alegria Goiri (1923) Muxika

    Errepublika garaian mitinak egiten ziren, baina bera gaztea zen eta ez du askorik gogoratzen. 1923an jaiotako 25 egon ziren Muxikan eta sasoi hartan Primo de Rivera zegoen agintean. Udaletxeko idazkaria alper hutsa zen eta beraien izenak ez ziren azaltzen erregistroan. Baldomero abadeak datuak eskatu ostean, Frantziara egin behar izan zuen alde idazkari horrek.

  • Maria Luisa Agirre Azurmendi Diru-laguntzak emateko irizpide "garbiak"

    Maria Luisa Agirre Azurmendi (1919) Tolosa

    12 urte inguru zituztela, Errepublika garaia zen, eta eskolako andereñoak neska batzuei lagundu zien goi-mailako ikasketak egiteko diru-laguntzak lortzen. Diru-laguntzak ematean, baina, tranpak egon ziren eta arrazoi politikoengatik eman edo ukatu zituzten.