1931-1936: II. Errepublika
-
Alderdi politikoak errepublika garaian
Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar
Errepublika aurretik denak ondo eramaten ziren baina ondoren, arazoak sortu ziren. Bera sozialista zenez eta neska-laguna abertzalea, azken honek familiari ez zitzaien Jose gustatzen alabarentzat. Mutilak tabernan mozkortu egiten ziren baina formalak ziren.
-
1934ko urriko iraultza
Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar
1934ko urriko iraultzaren aurrekariak. Sozialistek, legetik kanpo zegoen bilera bat egin zuten eta iraultza hasi zen.
-
Politika errepublika garaian; sozialistak
Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar
Gil Robles-i buruzko azalpenak ematen ditu. “A por los 300! ” esaldi ospetsua. Orduan ezkerreko alderdiak elkartu egin ziren eta Frente Popularra osatu zuten. 1936an, José "Querido"k baldintzapeko askatasuna lortu zuen. Ezkertiarren artean banaketak jarraitzen zuen eta ez zuten gobernuan parte hartu.
-
Hauteskundeak Errepublika garaian
Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar
1931ko hauteskundeen inguruko hainbat azalpen ematen ditu. Sozialistak eta errepublikanoak bat eginda aurkeztu ziren eta emaitzen arabera sortu zen gobernua: Alcalá Zamora presidente, Azaña gobernu buru, Prieto… Sozialisten artean borrokak egon ziren: Largo Caballeron aldekuak, Besteiristak, Prietistak…
-
1934ko iraultzan hildakoak
Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar
1934ko iraultzan Carlos Larrañaga zelan eta nork hil zuen kontatzen du. Beste hildako batzuk ere egon ziran: Sebastian Landa, Vázquez, Gerrikabeitia. Kartzelako bizimodua. Toribio Etxeberria…
-
1934ko iraultzaren ondorioz espetxeratuak
Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar
1934ko iraultzaren ondorioz, 112 eibartar kartzelan elkarrekin egon ziren. Kartzelako bizimoduaz hitz egiten du. Kartzelan ondo jaten zuten. Tabakoa nola lortzen zuten.
-
Politikaz ez zuten hitz egiten
Justina Iparragirre Eizagirre (1913) Irun
Ez da Errepublikarekin asko gogoratzen. Maria Cristina erregina Miarritzera joaten zen jokatzera. Politikaz ez da sekula asko arduratu.
-
1934ko iraultza: etxeratze-agindua
Esteban Justo Larrañaga Argarate (1913) Eibar
Lehenengo irratia berriz, 1934ko urriko iraultzarekin batera jarri zuten etxean. 1934ko iraultza gogoratzen dute. "Oka Txiki" (Candido Eguren) poliziatik ihesi saltoka zebilela gogoratzen du Justoren emazteak. Etxeratze-agindua arratsaldeko 18.00etan zen. Justok anekdota bat kontatzen du.
-
Mitinean entzundakoa bete egin zen
Joxepa Aranberri Arostegi (1911) Agustina Arrizabalaga Eibar (1912) Elgoibar
Bi urtez egon ziren gerra hasteko zegoela mitinak ematen ziren. Berak 22 urte inguru zituela Bergarako nazionalista batek eman zuen mitina. Kanpokoak etorriko zirela eta haiei ez zitzaiela sartzen utzi behar esaten omen zuen. Gerra-ostean halaxe izan zen: kanpotarrak hasi ziren etortzen euren maletatxoekin.
-
50 hamarkada erresistentzia txikiko garaia
Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar
1950 hamarkadan oso erresistentzia txikia izan zen. 1960 inguruan hasi zen zer edo zer. Etsipen garai handia egon zen. Euskara aldetik ere, beherakada handia izan zen.. Transmisioa eten egin zen, baita familia abertzaleetan ere. Hori ere kritikatu egin behar da. Francok eta erregimenak kalte handiak egin zuen, baina etxe barruan ere erabilera eta transmisioa eten egin zen.
-
Errepublika sasoian eskola publikotik mojetara
Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar
Satur maistrarekin ibili zen lehenbizi eskolan. Ehun ume inguru ibiliko zirela dio. Eskola publikoan jarraitu zuen. Han izan zuen azken irakaslea Priscila Pinedo izan zen. 1931n, Errepublika aldarrikatu zenean, gurutzeak kendu zituzten eskoletatik eta amak ezin zuenez hori onartu, Ospitaleko mojengana eraman zuen. Garai hartan 14 urtera arte ikasten zen. 1935-1936 ikasturtea galdu egin zuten gerraren eraginez eta, horregatik, 15 urterekin beste urtebetez eskolak eman zizkieten. Amari eskola publikora itzuli nahi zuela esan zion eta Priscila Pinedo maistrarengana itzuli zen. Maistra oso ona zen. Bera ere ikasle ona zen.
-
1934an Errebalen zeuden denda eta tabernak
Pedro Arrizabalaga Iriondo (1906) Eibar
1934ko iraultza hasi zenean, Trinkete taberna dagoen lekuan bizi zen. Gertuko taberna eta dendak aipatzen ditu: Café Europeo, Trinkete, La Ondarresa oinetako-denda… Iraultzan hildakoak eta zaurituak egon ziren.
-
Euskarazko antzerkigintza Elgoibarren
Pello Arrieta Soraiz (1950) Elgoibar
"Frente de Juventudes" lokala Izetatarrena zen. Hor euskaltzale eta abertzaleak biltzen ziren. Pianoa zegoen eta Izeta anaiek jotzen zuten. Euskarazko antzerkigintzan ibili zirenen izenak ematen ditu. Gerra aurreko mugimenduaren lekukoa hartu zuten. "Aitona eta biloba" izan zen obrarik entzutetsuena.
-
Emakume Abertzale Batza Mutrikun: antzerkiak, bakarrizketak,
Enkarna Furundarena Goenaga (1919) Mutriku
II. Errepublika aldarrikatu zenean, batzokiak ireki ziren. Emakume Abertzale Batzan antzerkian ibili zen. Egin zuen lehenengo antzezlana bakarrizketa bat izan zen. Euskarazko emanaldiak ere egiten zituzten. Zehazki bat gogoratzen du.
-
1934ko iraultza Arrasaten eta Bergaran
Agustin Amasorrain Linazisoro (1950) Bergara
1934ko urriko iraultzan gertatutakoak kontatzen ditu. Marcelino Oreja eta beste bi gizonen bila joan ziren. Marcelino Oreja "Cerrajera"ko zuzendaria zen eta hil egin zuten; beste bat ere bai. Egun berean Camilo Basterretxea atxilotzera etorri ziren Bergarara; abisua jaso zuen eta sozialistak iritsi zirenerako, ez zegoen han.
-
"Guardia de Asalto" Bilbotik Bermeora
Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo
Gerra aurretik, Errepublika sasoian, Bilbotik edo, etortzen ziren"Guardia de Asalto"koak manifestazioak eta, egoten zirenean.
-
Pezeta eta Euskadiko dirua
Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo
Errepublika sasoian pezeta egon zen indarrean, baina gero, Euskadiko dirua; baina gero ez zuen balio handirik izan.
-
Errepublika garaia eta tropak sartu zirenekoa
Isabel Arana Barandiaran (1928) Jexuxa Barandiaran (1924) Ataun
Jexuxaren amak kontatzen zuen errepublika "altxatu" zenean, Ordiziko feriara joanak zirela eta Lazkaon etxapleguak bota zituztela. Gerra garaian, tropak sartu ziren eta herrian denbora asko egin zuten. Orduan ez zuten eskolarik izaten. Uztailaren 25ean sartu ziren tropak, Jexuxaren etxetik behera. Amarekin batera, baserri batera joan zen Ixabel.
-
1934ko iraultza Eibarren bizi izan zuen
Juanita Lejarreta Garro (1920) Berriz
13 urterekin Eibarrera plazara joaten hasi zen. 1934ko iraultza nola bizi izan zuen. Alfan pistolak banatu zituzten eta kalean pistolak eskaintzen etorri zitzaizkien. Berari ere eman zioten pistola, baina errekara bota zuen. Eibarko plaza nolakoa zen; taberna ere bazegoen. Erreka pasatzen zen azpitik. Goizean goiz hartzen zuen trena Zaldibarren, Eibarrera joateko.
-
1934ko iraultza; etxera itzultzeko lanak
Juanita Lejarreta Garro (1920) Berriz
1934ko iraultzak Eibarren harrapatu zuen. Etxera itzultzeko ez zuten trenik eta Ermurantz abiatu ziren, trena han hartzeko asmoz. Bidean "guardia de asalto"a zen lehengusu batekin topo egin zuen eta hark lagundu zien bide zati batean. Ermuan Eitzagara hartu zuten eta trenaren tuneletik pasata joan ziren etxeraino, oinez. Beste senide bat mikeletea zen eta Eibar eta Ermuko muga zaintzen egoten zen. Iraultza egunean bala asko ikusi zuten lurrean.