1931-1936: II. Errepublika
-
Eskola kontuak; hezkuntza errepublika garaian
Bernabe Errasti Ibarzabal (1910) Eskoriatza
Eskola kontuak. Klaseak erdaraz izaten ziren. Bera umea zenean, irakasle euskaldunik ez zegoen Eskoriatzan. Errepublika garaian maisu-etxeak egin ziren auzo gehienetan. Umeen artean eskolan erdaraz egin behar izaten zuten; diziplina handia. Errepublikaren ondorenean etorri zen askatasun pixka bat eskolan ere. Primo de Riveraren diktadura.
-
II. Errepublikaren aldarrikapena
Bernabe Errasti Ibarzabal (1910) Eskoriatza
II. Errepublikaren aldarrikapena. Berak 20 urte zituen, eta eguna nola gogoratzen duen kontatzen du.
-
Gasteizko seminario nagusia; II Errepublikaren aldarrikapena
Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza
Seminarioa nolakoa zen. Jantokia; kapila txiki bat; logelak... Beraiek Saturraranen zeudela, Gasteizko seminario nagusi berria amaitu zuten (1930). Inaugurazio ekitaldira Alfonso XIII joan zen. Urtebete beranduago Errepublika aldarrikatu eta erregea Espainiatik joan behar izan zen. Orduko gogoetak. Ikurrina.
-
Erlijioa eta politika seminarioan; abertzaletasuna
Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza
Ikasleen arteko giroa nolakoa zen. Errepublika garaian politika kontuak garrantzi gehiago hartzen hasi ziren eta abertzaletasuna nabarmentzen hasi zen poliki-poliki, batez ere Bizkaia eta Gipuzkoako abadegaien artean... Irakasleek politika kontuak ez zituzten aipatu ere egiten. Don Mateo Mujika.
-
II. Errepublikaren aldarrikapena; abertzaletasuna eta Aberri Eguna
Jose Azkarate Arejolaleiba (1915) Eskoriatza
II. Errepublika aldarrikatu zeneko kontuak. Bertsopaperak irten ziren gaiaren inguruan eta horietako bat gogoan du oraindik. Euzkadi aldizkaria. Primo de Riveraren diktadura. El Día aldizkaria. Lehenengo Aberri Eguna Saturraranen. Abertzaletasun sentimendua.
-
Eskola kontuak Errepublika garaian
Miren Zubia Zabala (1923) Eskoriatza
Eskola kontuak; 13 urte zituenean gerra zibila hasi zen eta eskola gabe gelditu ziren. Errepublika garaian ez zuten otoitz egiten eskolan. Maisuaren inguruko azalpen batzuk ematen ditu.
-
Errepublika garaia
Miren Zubia Zabala (1923) Eskoriatza
Eskola kontuak Errepublika garaian. Garai hartako zenbait gertakizun gogoan ditu oraindik.
-
Erlijioa Errepublika garaian
Cruz Abarrategi Leaniz-Barrutia (1917) Eskoriatza
Erlijioa Errepublika garaian. Giro politikoa nolakoa zen; ez zegoen elkartasunik partidu politikoen artean.
-
Gerra aurreko giro politikoa
Cipriano Zubizarreta Zubia (1918) Eskoriatza
Giro politikoa Eskoriatzan gerra aurreko urteetan. Errepublikanoak, karlistak...
-
Gerra nola hasi zen
Jose Pagalday Garro (1927) Eskoriatza
Etxearen aldamenean bonba bat erori zen, baina txikia; elizan beste bat. Gerra nola hasi zen. Aita saltzailea zen, eta ikusi zuen Madrilen komentuak erre eta apaizak hiltzen zituztela; zerbait gertatuko zela esaten zuen. Urriko matxinada eta hildakoak. Gerra aurreko egoera. Calvo Soteloren heriotzaren ondoren militarrak altxatu egin ziren.
-
1934ko grebaren inguruko oroitzapenak
Klaudio Belategi Pagaldai (1922) Eskoriatza
1934ko urriko iraultzako oroitzapenak. Bera esnea partitzera zihoala, Gasteiz aldetik autobusak ikusi zituen Arrasaterantz pasatzen. Greba egin zen, baina orduan lantegi oso gutxi zegoen: Arrasaten Elma eta Zerrajera; Aretxabaletan Beroa eta Zubia. Arrasaten bi pertsona hil zituzten, baina Eskoriatzan ez zen liskarrik izan.
-
II. Errepublika
Felix Igoa Garziandia (1916) Etxarri Aranatz
Errepublika etorri zenean, diferentzia handia gertatu zen, libertate gehiegi. Gainera jendeak ez zuen ahaztu (UGT, komunistak) eta Elizak ere arazo gehiago zituen.
-
Asturiasko Iraultza eta greba
Enrike Aranzabal Olaeta (1924) Gernika-Lumo
Errepublika sasoian Asturiasen iraultza egon zenean, greba handia egon zen. Ez zen ogirik egiten eta itsasoz eramaten zuten ogia Bermeotik bideetan konfiskatu egiten zuten eta.
-
Errepublika sasoian langileak ondo bizi ziren
Enrike Aranzabal Olaeta (1924) Gernika-Lumo
Errepublika sasoiko bizimodua normala zen, ondo bizi ziren, lan asko zegoen eta jendea langilea zela dio. Lizeo ondoan Iruña taberna zegoen eta langileek han "kafe konpletoa" hartzen zuen eta San Juan elizaren kontran zegoen 'Txinoana' deituriko tabernan jaten zuten. Astra arma-lantegian ondo irabazten zen, 8-10 pezeta eguneko. Taberna Vascan eta Txinoanean 2.5 pezetagatik hartzen zuten ostatu behargin askok. Makazagak ere San Juan Ibarran izan zuen ostatua. Soldata onak zeudenez gernikarrak ondo bizi ziren eta kalean igartzen zen. Eibar aldetik heldu ziren asko eta asko, Enriqueren aita ere horrela heldu zen.
-
Agirre Lehendakaria etorri zeneko istiluak
Enrike Aranzabal Olaeta (1924) Gernika-Lumo
Jose Antonio Agirre Lehendakaria juntetxera etorri zenekoa kontatzen du. BBK banketxea dagoen lekuan Norte taberna egon zen eta han aurrean egon ziren autobusak kanpotik etorritako jendearekin. Kaleak jendez lepo zeudela, juntetxean istiluak egon ziren eta "Guardia de asalto"ak agertu ziren. Gazteek korrika egin zuten baina nagusiagoak porraz jo zituzten.
-
Errepublika: "Sociedad guerniquesa de los carlistas" eta batzokia
Pilar Candina Elgezabal (1918) Gernika-Lumo
Errepublika sasoian "Sociedad guerniquesa de los carlistas" eta batzokia zeuden. Bera batzokian egoten zen, eta bonbardaketa ostean emakumeak aritu ziren elizak-eta garbitzen, baina bera Landaberden zegoenez libratu egin zen.
-
Askizuko eskolara egunero
Sebastian Aranguren Ulazia (1922) Paulo Argibe Uraola (1922) Getaria
Askizura joaten zen eskolara. Gurasoak hangoak zirenez, hara joaten zen eta eguraldi txarra zenean bertan lotan geratu. Eskolan doktrina eta gauza oinarrizkoak ikasi zituzten. Bere kontura askoz gauza gehiago ikasi dituela dio. Errepublika garaian eskolan zegoen gurutzea kendu omen zuten. Doña Maxima errioxarra zen Askizuko irakaslea. Ume-umetan Avelina getariarrarekin ibili zen eskolan. Beste irakasle batzuk.
-
1934ko Urriko Iraultzan osabak balkoitik tiroka.
Roberto Marcano Magunacelaya () Eibar
1934ko Urriko Iraultza. Eibarren ere istiluak egon ziren. Egun batean, Isasi kalean, behean, barrikada ipini zuten. Etxeko miradoretik, osabek, Armeria Eskolara tiro egin zuten, bertan baitzeuden Guardia Zibilak. Bitartean, Roberto, tina baten barruan ezkutatuta zuten. Gauez, Guardia Zibilak etxeko atea jo eta bi osabengatik galdetu zuten. Eusebiok lana ez galtzearren, bestea izan zela esan zuten eta Eduardo Iruñeako kartzelara eraman zuten.
-
Osabaren zaldiaren zain.
Roberto Marcano Magunacelaya () Eibar
Amarekin joaten zen osaba bisitatzera Iruñako kartzelara. Behin, osabak, zaldi bat hazten zegoela esan zion eta belarra jasotzea eskatu zion, zaldia etxera eramaten zuenerako. Gezurra esan zion eta 36ko hauteskundeetan Frente Popularrek irabazi eta preso guztiak askatu zituztenean eta osaba zaldi gabe etxera heldu zenean sekulako pena hartu zuen.
-
Jai giroa II Errepublikarekin
Juana Unzueta García (1924) Eibar
Bigarren Errepublika aldarrikatu zen egunean Eibarren zegoen Juanita. Izebak eraman zuen gertatzen zena ikustera baina ez du oroitzapen asko. Hala ere Eibar herri alaia zela dio eta gauza guztiak ospatzen zirela du gogoan.