1931-1936: II. Errepublika

• Errepublika aldarrikatu zen eguna: "¡Abajo el clero!"

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

• Elorrion zeuden alderdiak eta euren egoitzak

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

• Alderdi ezberdinetako jendea

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

• 1936ko hauteskundeetan birritan bozkatu gura izan zuen emakumea

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

• Errepublika garaia eta galtzearen arrazoia

  Migel Zubiaur Ayo () Erandio

  Errepublika proklamatu zutenekoa kontatzen du. Errepublika elizarekin sartu zelako galdu zela pentsatzen du. Politikariei eta Francoren garaipenari buruzko iritzia ematen du.

• Karlistak, bizkaitarrak eta errepublikanoak

  Maria Bengoetxea Isasi-Isasmendi (1906) Ermua

  Karlistak eta bizkaitarrak (nazionalistak) zeuden Ermuan, eta beti borrokan, nahiz eta gero elkarrekin dantzan egin. Eibarren baino lehenago Ermuan ipini ei zen bandera errepublikazalea. Droget izena zuenak jarri ei zuen. Estik kontatzen du bezperan joan zirela Ermutik Eibarrera esanez Madrilen errepublika aldarrikatu zutela.

• Errepublikako lehen udal hauteskundeak

  Tomas Izagirre Garate (1918) Ermua

  Sei botogatik irabazi zituzten nazionalistek udal hauteskundeak. Hautestontziak zaintzen egon behar izan zuten piketeek. Egun horretako gorabeherak.

• Errepublikaren aldarrikapena Ermuan

  Pedro Zubizarreta Garro (1925) Ermua

  Gogoan du eskolara zihoala nola ikusi zuen Droget udaletxeko balkoitik txapligua botatzen errepublika aldarrikatu zen egunean. 1933an eman zieten andrazkoei boto eskubidea. Ermuko emakume baten adierazpenak.

• Droget. "Si supieran los curas y frailes..."

  Pedro Zubizarreta Garro (1925) Ermua

  Droget errepublikanoa zen. Gizon handia eta sendoa. Maiatzaren 1eko anekdota: errepublikazaleak "Si supieran los curas y frailes..." kantatzen entzun zituen eurak dotrinara zihoazenean.

• Harremanak nola aldatu diren; txistulariak

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Lehen oso gutxi zirenez, zuzeneko harremana zegoen. Orain taldeak egiten dira: ikastolakoak, elizkoiak... Nork bere elkarteak eta ospakizunak. Txistulariek bere kasa jotzen zuten gerra aurretik. Urtebetetzetan ere jotzen zuten.

• Gerra aurretik Errenterian egondako iskanbila handia

  Inaxito Albisu Mendarte (1924) Errenteria

  Errenterian gerra aurretik iskanbila handia egon zen Espainiako hegoaldetik etorritako jendearen eta Errenteriako abertzaleen artean; abertzale haietako bat Inaxitoren ama zen. Celestino Goenaga Inaxitoren laguna zen eta haren ama defendatzera joan zen; hilzorian egon zen jaso zuen jipoiarengatik.

• 1936ko greba lan-baldintza hobeak eskatzeko

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  "Real Compañía Asturianan" lanean hasi zenean, sindikatu ugari zeuden. Langileak afiliatu egiten ziren haietan. Lehen grebak egitea egun batetik bestera erabakitzen zen. 1936ko maiatzean greba egin zuten, lan-baldintza hobeak eskatzeko.

• Errepublika aldarrikatu zeneko ospakizunak Errenterian

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Errenterian errepublikazaleek beren lokalak zeuzkaten. Errepublika aldarrikatu zen egunean, jendeak asko ospatu zuen Errenterian. Orduan abestutako kantak aipatzen ditu.

• Errepublika garaiko alkateari gerra ostean emandako babesa

  Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

  Errenterian errepublikak iraun zuen bost urteetan Paulino Garcia errepublikanoa izan zen alkate. Denbora batez kanpoan egon bazen ere, laster itzuli zen herrira eta bere jostundegiarekin jarraitu zuen normal-normal. Garciak babes handia izan zuen herrian gerra ostean.

• Primo de Rivera eta Alcalá-Zamora Errenterian

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Jesusek Primo de Riveraren diktadura ezagutu zuen, nahiz eta garai hartako oroitzapen gutxi izan, umea baitzen orduan. Hala ere, diktadorea behinola Errenterian izan zela oroitzen du. Niceto Alcalá-Zamora, Espainiako Bigarren Errepublikako lehen presidentea ere, Errenteriara etorri zela du gogoan, eta zergatia argi ez duen arren, esaten du Errenterian garai hartan zegoen fabrika pilagatik izango zela; hainbeste, ze "Manchester City" izendatu zuten batzuek.

• "Irakasleak baino gose gehiago pasa"

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Bigarren Errepublika garaian, 1931 eta 1936 urte bitartean, alderdi politiko eta sindikatuak legeztatzearekin batera, Jesusek bereziki gogoan du irakasleen baldintzak hobetu egin zirela. Denbora gutxirako, ordea. Bost urteren buruan Espainiako Gerra Zibila piztuko baitzen.

• Errenteriako alderdi politiko eta sindikatuak Espainiako Bigarren Errepublika garaian

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Jesusek aipatzen dituen alderdi politiko eta sindikatuek presentzia zuten Errenterian, Bigarren Errepublika garaian: Izquierda Republicanak, Euskadiko Partidu Komunistak, Partidu Sozialistak... Sindikatuek ere, UGTk, CNTk edo Solidaridad de Obreros Vascosek (Eusko Langileen Alkartasuna). Jesus Solidaridad de Obreros Vascos sindikatuko afiliatua zen.

• Fronte Popularra

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  1936ko hauteskundeetarako ezkerreko hainbat formazioz osatutako koalizioa nola osatuta zegoen ongi gogoan du Jesusek.

• Biteri eskola publikoak

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  Biteri eskola publikoan ikasi zuen Jesusek. Gogoan du nola Bigarren Errepublika garaian irakaslea etorri eta gelan sartu orduko horman zintzilik zegoen gurutzea kendu zuen. Jesusen esanetan horrek ez zuen errenteriarren artera istilurik ekarri.

• Eskola publikotik mojetara

  Maritxu Goitia Zuloaga (1923) Errenteria

  Umetan fede kristauan hezitakoa da Maritxu eta sinismen berei eusten die gaur egun ere. Txikitan eskola publikoan ibili zen arren, errepublika garaian eskola kristaura aldatu zuen amak, ez zuelako nahi alaba hezterik gurutzea ukatzen zuen eskola batean. Mojen eskolan josten, brodatzen, kantuan eta errezoan trebatzen zituzten haurrak. Neskak eta mutilak bereizi egiten zituzten, garai batean gizonak eta emakumeak elizan bezalaxe.