1931-1936: II. Errepublika

• Familiako giroa

  Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

  Etxean ez zitzaien gustatu Kontxak eskola utzi izana. Geroago, josten ikasi zuen Beasainen, eta ondo etorri izan zaio etxeko gauzak eramateko. Ikasten zuenean, Errepublika zegoen. Aita errepublikanoa zuen, eta hainbat aldizkari eta egunkari irakurtzen zituen. Baserritarra, baina jantzia zen.

• Gurutzea kendu eskolatik errepublika denboran

  Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

  Oso gogoan du Errepublika denboran gizon batzuk etorri zirela eskolara gurutzea kentzera. Maistra negarrez hasi zen eta eurek ez zekiten zergatik. Beste ezertan ez zen nabaritu errepublikaren eragina. "El temor de Dios es el principio de la sabiduría" letreroa egoten zen eskolan.

• 1931ko Errepublikako kanta ezaguna

  Mercedes Telleria Izaguirre (1913) Eibar

  1931ko Errepublikako “Floriente primavera” kanta abesten du eta bertan esaten denaren inguruan hitz egiten du.

• 1934ko urriko iraultza; diru-batzeak presoentzat

  Mercedes Telleria Izaguirre (1913) Eibar

  1934ko urriko iraultza. Gazte asko kartzelara eraman zituzten. Diru-batzeak egin izan omen ziren herrian presoentzat.

• 1934ko urriko iraultza; "Toque de queda"

  Mercedes Telleria Izaguirre (1913) Eibar

  1934ko urriko iraultza. Toribio Etxebarria bandera zuriarekin pasa zenean kalera irteten zirela kontatzen du Mercedesek. Asaltoko tropak. Hilabetetan zehar "Toque de queda" egon zen.

• Lan-baldintzak Errepublika garaian

  Gaspar Alvarez Lucio (1918) Eibar

  16 urterekin UGT sindikatuko kide zen. Lan-baldintzak asko hobetu ziren Errepublika garaian: 7 opor egun, asteko 44 lanordu, etab. Andrazkoen botoa emateko eskubidea ere Errepublika garaian lortu zen.

• Herritarren arteko giroa: jendea elkartuago zegoen

  Rafael Iturzaeta Martija (1928) Zarautz

  Errepublika garaiko aldaketa eskolan. Karabineroek eta denek euskaraz ikasi behar izaten zuten orduan. Ez zen arazorik jendearen artean, giro ona izaten zuten elkarrekin. Gerraostean ere orain baino elkartuago zeuden, eta nahiz eta dirurik ez izan, tabernetan kantari ibiltzen ziren.

• II. Errepublikaren aldarrikapena

  Bernabe Errasti Ibarzabal (1910) Eskoriatza

  II. Errepublikaren aldarrikapena. Berak 20 urte zituen, eta eguna nola gogoratzen duen kontatzen du.

• Eskolako bizipenak 34ko erreboluzioan

  Esperanza Uribarren Liziaga (1922) Eskoriatza

  Jolas-orduan ere neskak eta mutilak banatuta ibiltzen ziren, ordu desberdinetan irteten ziren eta. Eskola bukatutakoan elkartzen ziren soilik. 1934ko erreboluzioa irten zenean bera zigortuta zegoen; orduko bizipenak.

• Erlijioa errepublika garaian

  Kontxita Anduaga Lamariano (1923) Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Doktrina kontuak. Errepublika garaian eskolan ez zen doktrinarik ematen.

• Hezkuntza errepublika garaian

  Kontxita Anduaga Lamariano (1923) Luis Anduaga Lamariano (1922) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Hezkuntza errepublika garaian. Erlijio arrasto guztiak kendu ziren eskoletatik. Niceto Alcalá Zamora Antzuolatik pasatu zen.

• Doña Rufina

  Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

  Eskolako maistrak, doña Rufinak, egundoko pazientzia zuen; jo ere egiten zituen, baina asko ikasi zuten. Herrian botazioa egin zen behin, eta Mateo Mujika joan zen. "Estatuto sí o no" zen bozkatu beharrekoa. "Mateo Mujika es un cabrón" agertu zen boto-paperen artean, eta doña Rufinak desagerrarazi egin zuen papera, karlistak gaizki uzten zituelako horrek. Aizarnakoa zen doña Rufina, eta karlista zen. Gogorra zen, zorrotza, baina irakasle ona.

• Anaia, errepublika garaiko eskolan ibilia

  Joxepa Atxega Olasagasti (1932) Lizartza

  Anaia zaharrenarekin sei urteko aldea du Joxepak. Anaia errepublika garaiko eskolan ibili zen, eta euskaraz ikasi zuen.

• Batzokiak oparitutako jostailuak

  Enriketa Aranburu Garaiar (1926) Hernani

  Jostailuak: Batzokitik bidaltzen zituzten sasoi batean. Sukaldetxoa tokatu zitzaion berari. Batzokiko mitinak. Bere izena esan zuten, eta segi, oparia jasotzera. Beste ahizpei zer eman zieten kontatzen du.

• Eskola erdaraz eta doktrina euskaraz

  Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

  Lezoko eskolara joaten zen. Maistra ona zutela dio, baina bera ez zen asko joan. Osasun arazoengatik eta ilobak zaintzen zituelako. Asko gustatzen zitzaion irakurtzea. Marrazketan txarra. Dolores Lopez zen maistra. Ez zekien euskaraz, baina ez zien errieta egiten euskaraz egiteagatik. Doktrina euskaraz. Mutilek maisua zuten. Liburuak.

• Igandetan erosten zuten egunkaria: 'El Día'

  Maddi Garmendia Salaberria (1924) Lezo

  Ez du irratirik ezagutu etxean. Tabernetan egoten zen irratia. Igandetan egunkaria erosten zuten; El Día. Gero, bandoa ere jotzen zuten.

• Pospolinetan ibili zen dantzan, gerra aurrean

  Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

  Pospolinak zer ziren. Batzokian biltzen ziren; Donostiatik Barriola andereñoak joaten ziren dantza erakustera. Ezpata dantzariak ere bazeuden. Martin Lasarte Realeko entrenatzailearen familiaren kontuak.

• "Poxpolinak gera" eta "Gora Euzkadi" abestiak

  Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

  Pospolinen abestia: "Poxpolinak gera". "Gora Euzkadi" abestia ere kantatzen du.

• Batzokiko antzezlanak

  Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

  Antzerkia ere egiten zuten batzokian. Abesti bat kantatzen zutela du gogoan. Bederatzi neska ezkongai kantua kantatzen du. Antzezle moduan ez zen ibili. Orduko antzezlanak: Mendi-mendiyan.

• Andoainen denetik: karlistak, sozialistak, komunistak...

  Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

  'Círculo Carlista' ere bazen Andoainen. Non zegoen, batzokitik gertu. Errepublikazaleen zentroa ere bazegoen eta sozialistena. Komunistak lepo gorria lepoan ibiltzen ziren. Denetik zegoen, 4.000 biztanle baino gutxiago izan arren. Istilu handirik ez zen izan politikarien artean. Are gehiago: jauntxoek errepublikazaleei lagundu zieten gerra etortzean.