1931-1936: II. Errepublika

  • Xalbadora Roldan Apaizen kontrako abestiak, Errepublika garaian

    Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

    Errepublikak ekarri zituen aldaketak. Hortik sortu zen gerra. Istiluak. Tabernan apaizen kontrako abestiak entzun, baina isildu egiten ziren. Abestu egiten du. Bera gutxi egoten zen tabernan, amak bigarren solairuko jostunarengana bidaltzen zuen.

  • inaki-gallastegi Ikastolara

    Iñaki Gallastegi Gorroño (1928) Elorrio

    Ikastolan ibili zen gerra aurrean. Arreba zen andereñoa. 150 bat ume ziren, herriko ume gehienak. Katona euskaraz ikasten zuten. Lurrean eseri eta dotrina ikasten jarduten zuten zarata baten. 8 urte handiagoak ere baziren eskolan.

  • Valentin Ibabe Primo de Riveraren eta Errepublikako eskolak

    Valentin Ibabe Zubizarreta (1918) Aramaio

    Eskolan justu-justu kontu batzuk egiten irakatsi zioten. Primo de Riverak auzo-eskolak itxi zituen, eta Errepublikak berriro ireki zituen. Etxaguen, Untzilla eta Uribarri auzoetan eskola berriak eraiki zituzten Errepublikan.

  • Lehen bilerak Primo de Riveraren diktadura bukatu ostean

    Alfontso Ibaibarriaga (1907) Antonio Zubillaga () Beasain

    Eusko Alderdi Jeltzalea noiz hasi zen antolatzen herrian. Lehenengo bilerak Primo de Riveraren diktadura bukatu zenean hasi omen ziren. Azaroan izan omen ziren lehen bilerak. Nortzuk elkartu ziren eta zertaz jardun zuten.

  • 1931tik aurrera mugimenduak politikan eta kulturan

    Alfontso Ibaibarriaga (1907) Antonio Zubillaga () Beasain

    1931tik aurrerako mugimenduak. Politika mailan, bilerak egiten jarraitu zuten. Bestela, Batzokian ekintzekin hasi ziren: antzerkia, dantza (bi talde handi zituzten).

  • Julen Madariaga Aitona, autonomia estatutuaren idazleetarikoa

    Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo

    Aitona, abokatua, Euzko Ikaskuntzakoa zen. Inork eskatu gabe hasi ziren euskal estatutu bat prestatzen 1928-29an. 1931an eskatu zieten autonomia estatutu bat idazteko. Lanak aurreratuta zituzten ordurako. Jose Antonio Agirreren eta haren familiaren lagunak ziren.

  • joxe Malbadi Olano Errepublika garaia Albizturren

    Joxe Malbadi Olano (1921) Albiztur

    Errepublika garaian batzuk nazionalistak eta besteak karlistak ziren. Karlistek Zirkulua zuten eta besteek batzokia. Sekretario zen karlista bat hil egin zuten eta gizon bat preso sartu zuten.

  • Xalbadora Roldan Errepublika garaiko grebak eta istiluak

    Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

    Errepublikako grebekin akordatzen da. Aitak taberna itxi zuen, istiluen beldurrez. Leihora atera zen. Asaltoko guardiak agertu ziren, zaldi gainean, Donostiatik etorrita. Zaldiak lurrera erori ziren, norbaitek barraskiloak bota zizkielako ganbaratik. Kasualitatea, beraiek ere bazituzten karakolak ganbaran; miaketak. Etxetik bertan tranbia zuten, eta bertako langileak kalean zebiltzan, greba egiten.

  • Xalbadora Roldan Mojek alde egin zuten Errepublika etortzean

    Xalbadora Roldan Iturrioz (1922) Andoain

    Bere ikastetxeko mojak gordeta egon ziren, eta gero ihes egin zuten Baionara; bera Tolosara joan zen eskolara. Etxeko lanak egiten ikasi zuen, josten, sukaldean...

  • Santos Irazustabarrena Ermina Errepublika garaia

    Santos Irazustabarrena Ermina (1928) Alegia

    Círculo Carlista, Centro Republicano eta batzokia zeuden Alegian. Batzokian teatroak eta egiten zituzten gerra aurretik. Gerra hasi zenean, batzokia eta Centro Republicano desagertu egin ziren. Banderaren koloreen gerrikoa erabiltzen zuten eta berari oparitutako gerriko nazionalista bota egin omen zuen, errepublikazalea zelako. Nazionalistek eta karlistek ere bere koloreak eramaten zituzten. Centro Republicanoan ministroen izenak esaten zituen sei urte zituela eta denak "¡viva!" erantzuten omen zuten. Errepublikako lehen presidentea Alcalá Zamora izan zela gogoratzen du eta haren ondoren Azaña. Largo Caballero sozialista, Indalecio Prieto eta beste zenbaiten izenak gogoan ditu.

  • Basilio Urbistondo Gerra aurreko eta ondorengo krisia

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Gerra hasi zenean, 18 urte zituen. Gerra aurretik krisia bazegoen; baina gerra ostean, are handiagoa, eta lana bilatzeko pasatakoak kontatzen ditu.

  • begona-monasterio Komunistak eta nazionalistak baino ez

    Begoña Monasterio Zubillaga (1916) Bermeo

    Komunistak eta nazionalistak baino ez zeunden lehen. Gerra aurretik, monarkiaren aurkako grebak egon zirela gogoratzen du.

  • Gurutz Ganzarain Errepublika garaian Andoaindik bidali zituzten mojak

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Gerra hasi aurretik, eskolan gutxi ibili zen Gurutz. Garai hartan, moja frantsesak zeuden Andoainen, eta errepublikan bidali egin zituzten Frantziara. Gerora, Gurutz Frantziara joan zen gurasoekin moja haiek bisitatzera. Ama mojekin ikasten ibilia zen.

  • begona-ponziano Politikagatik haserretu jendea Bermeon

    Begoña Ponziano Angel (1920) Bermeo

    Antzina denak lagun ei ziren Bermeon, baina gero politika sartu zenean, batzuek errepublikazaleak, beste batzuk nazionalistak... haserreak sortu ziren. Kofradian ere teilaz hormatxo bat egin ei zuten etxe barruan.

  • begona-ponziano Begoñak Errepublikako bandera jaso zuenekoa

    Begoña Ponziano Angel (1920) Bermeo

    Begoña maisu baten etxean egon zen umetan errekaduak egiten. Maisua errepublika zalea zen. Errepublika aldarrikatu zen egunean Begoñak jaso zuen bandera maisuaren etxean. Lehengokoa baino politagoa iruditu zitzaion.

  • begona-ponziano Errepublika denborako antzerkia

    Begoña Ponziano Angel (1920) Bermeo

    Antzerkia egiten zuten gazteek errepublika denboran. Antzerki baten gaia kontatzen du zehatz-mehatz. "!Que viva el rey!" esaten zen lekuan, "!Que viva el sultán!"esatera pasatu ziren Errepublika etorri zenean. Eurek ez zuten politikaz ulertzen.

  • Kontxi Barturen Errepublikan erlijioa eskolatik kanpo

    Kontxi Barturen Uriarte (1921) Bakio

    Errepublika garaian, erlijioagaz lotutako dena kendu zuten eskolatik: gurutzeak, dotrina, errezoak. Ordutik aurrera dotrina jasotzeko elizara joan behar izaten zuten.

  • Luis Asla Arrietan maistra euskaldunak baino ez

    Luis Asla Altonaga (1925) Arrieta

    Errepublika garaian orduko bandera altxatzen zuten eskolan euskarazko abesti bat abesten zuten bitartean. Maistra Orozkoko alaba zen, Mari Karmen Ibarrondo; dena egiten zuten euskaraz, ez zuten galarazita izan. Hurrengo maistra be euskalduna izan zen, sekula ez zuten hizkuntza zela-eta arazorik izan. Oinarrizko kontzeptuak baino ez zituzten ikasi. Berak 11 urte zituen gerra hasi zenean. Sasoi hartan ez zen eskolarik izan.

  • Luis Asla Dena egin behar: eskola, dotrina eta baserriko lanak

    Luis Asla Altonaga (1925) Arrieta

    1931an irten zen Errepublika eta orduko bandera izan zuten eskolan. Gerraostean, ostera, nazionala. Eskolan ikuskaritzak izaten zituzten lantzean behin. Liburu bat edo bi izaten zituzten. Eguerdian, bazkalaurretik, dotrinara joaten ziren eta arratsaldean baserriko lanetan aritzen ziren.

  • Loren Navarro Piano ikasketak eta Notre Dameko mojak

    Loren Navarro Hombrados (1924) Andoain

    Pianoa ikasten organistarenean ibili zen; Notre Damekoak alde eginda zeuden ordurako, Errepublika garaian, beldurrez. Juanita Alkain urnietarrak ikastola ireki zuen.