1931-1936: II. Errepublika

  • Maria Izagirre Aizpuru Errepublikan "Historia sagrada" eta gurutzea kendu

    Maria Izagirre Aizpuru (1924) Lekeitio

    Eskolan denetariko gaiak zituen entziklopedia zuten. Errepublika garaian, "Historia sagrada" atala artaziekin ebaki zieten eta hormako gurutzea ere kendu egin zuten. Errepublikako kafetegian bandera eta Galán eta Garciaren argazkiak eskegi zituzten.

  • Katalin Atxurra eta Teresa Erkiaga Santa Katalinako bidea Errepublikan egin zuten

    Katalin Atxurra Alegria (1926) Teresa Erkiaga Korta (1927) Lekeitio

    Santa Katalinako bidea Errepublika garaian egin ei zuten. Teresak etxekoei entzun zien esaten Errepublikak jarraitu izan balu denentzako lana egongo zela

  • Bitoriana Artola Eskola erdaraz eta doktrina euskaraz

    Bitoriana Artola Agirre (1918) Lezo

    Lezoko eskolara joaten zen. Maistra ona zutela dio, baina bera ez zen asko joan. Osasun arazoengatik eta ilobak zaintzen zituelako. Asko gustatzen zitzaion irakurtzea. Marrazketan txarra. Dolores Lopez zen maistra. Ez zekien euskaraz, baina ez zien errieta egiten euskaraz egiteagatik. Doktrina euskaraz. Mutilek maisua zuten. Liburuak.

  • Maddi Garmendia Salaberria Igandetan erosten zuten egunkaria: 'El Día'

    Maddi Garmendia Salaberria (1924) Lezo

    Ez du irratirik ezagutu etxean. Tabernetan egoten zen irratia. Igandetan egunkaria erosten zuten; El Día. Gero, bandoa ere jotzen zuten.

  • Patri Urkizu Sarasua Errepublika garaian antzerkia eta Maria Dolores Agirre

    Patri Urkizu Sarasua (1946) Lezo

    Errepublika garaian, euskal antzerkiaren loraldia gertatu zen, asko eta asko idatzi baitzen. 1932an, zehazki, azterketa gogor batzuk gainditu eta Maria Dolores Agirrek Euskal Iztundeko zuzendari postua eskuratu zuen. Lan asko euskaratu zituen, baita erdarara itzuli ere. Euskara irakasle gisa ere jardun zuen.

  • Patri Urkizu Sarasua Errepublikaren eragina antzerkigintzan

    Patri Urkizu Sarasua (1946) Lezo

    Errepublika garaian abertzaletasunak indarra hartu zuen eta antzerkigintzan islatu zen aldaketa hori. Antzerkigintzan jorratutako gaietako bat kostumbrismoa izan zen, senar-emazteen arteko liskarrak, eta abar. Bestetik, abertaletasunaren gorakadarekin, kostumbrismotik antzerkigintza politiko-sinbolikora egin zen jauzi, non Manu Sota eta Lauaxeta gailendu ziren. Manu Sotak antzerki japonesa ingelesera itzuli zuen, eta gero gaztelaniara. Lauaxetak euskarara itzuli zuen gero. Aberriaren eta hizkuntzaren sinbolismoa jorratzen da bertan.

  • M Pilar Galparsoro Umetan, goseari zion beldurra

    Maria Pilar Galparsoro Andueza (1921) Legazpi

    Umetan, beraien etxea nolakoa zen azaltzen du. 3 urte zituela, Azpeitiko eskolan ikasi zuen; eta orduan, errepublikaren alde egindako aipamenak gogoan ditu.

  • Santos Esnaola Politikarekiko jarrera ingurukoen artean

    Santos Esnaola Esnaola (1930) Legorreta

    Santosen familian ez ziren politikan asko nahasten. Inguruko jendearen artean, denetariko iritziak zueden.

  • Maria Josefa Atxega Anaia, errepublika garaiko eskolan ibilia

    Joxepa Atxega Olasagasti (1932) Lizartza

    Anaia zaharrenarekin sei urteko aldea du Joxepak. Anaia errepublika garaiko eskolan ibili zen, eta euskaraz ikasi zuen.

  • Luzia Inzunza Eskolan gerra aurretik euskaraz

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Eskolan gerra aurretik euskaraz egiten zuten, nahiz eta liburuak erdarazkoak izan. "Bobo y tonto" izenburuko liburu bat gogoratzen du. Arbelari "tablerua" esaten zioten. Errepublika garaian, ikasgelan gurutzea zegoela gogoan du.

  • Daniela, Lourdes eta Anastasio Erregea kendu eta presidentea jarri

    Lourdes Bernaola Agirre (1932) Anastasio Urizar Belakortu (1923) Mañaria

    Errepublika etorri zenean, Mañariko eskolan Alfonso XIII. erregearen argazkia kendu eta Alcalá Zamorarena jarri zuten. Lourdesek dio Herriko Etxean argazkia aitzurrarekin kendu eta teilatu gainera bota zutela.

  • Daniela, Lourdes eta Anastasio Gerra aurretik erdara gutxi egiten zen

    Daniela Bernaola Agirre (1938) Lourdes Bernaola Agirre (1932) Anastasio Urizar Belakortu (1923) Mañaria

    Erregearen argazkia bai, baina gurutzea ez zuten kendu Anastasioren eskolan. Gerra aurretik, euskarazko irakurketa lehiaketa egon zen elizpean. Rosario Unzaluk irabazi omen zuen lehiaketa hori. Garai hartan, erdara zer zen ere ez zekiten baserrietan.

  • Juanita Zelaia Errepublika garaian eskolan

    Juanita Zelaia Balenziaga (1918) Markina-Xemein

    Errepublika garaian ibili zen eskolan. Politikaz ez zekiten ezer ere. Errepublikako bandera jarri zuten eskolan ere. Gerra hasi zenean, CNTkoen eta komunisten beldur izaten ziren.

  • Jesusa Anitua Maisu eta kanta errepublikazalea

    Jesusa Anitua Lejardi (1926) Jose Mari Anitua Lejardi (1924) Markina-Xemein

    Domeka arratsaldetan dotrinara joan beharra izaten zuten, Xemeinera. Euskaraz ikasi zuten. Eskolan, ostera, gaztelaniaz ikasi zuten. Jose Marik maisu erdaldunarekin ikasitako errepublikako abestia kantatzen du: "Si supieran los curas y frailes...".

  • Xemein tertulia Errepublika garaiko aldaketak eta gerra hasiera

    Mahai-ingurua Xemeinen () Markina-Xemein

    Errepublika garaian eskolan gurutzeak kendu eta Errepublikako bandera jarri zuten. Juanita Asterrikan bizi zen eta Gerra Zibilean gertu izan zuen frontea.

  • Jose Andres Azpiri Bi soldadutza aldi: Errepublikan eta frankismoan

    Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

    Primo de Riveraren diktaduraren ostean Errepublika etorri zen. Sasoi hartan, 1932. urtean, joan zen soldadutzara. 1936an berriro joan behar izan zen Francoren aginduz.

  • Isidro Mandiola Errepublika hasi zenean eskolako bandera aldatu

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Errepublika ezarri zutenean, Isidrok zazpi urte zituen. Orduan eskolan egon zen eta gogoan dauka maistrak bandera aldatu behar zutela esan ziela. Errepublika sasoian Asturiaseko meategietako langileak altxatu egin ziren eta Eibarren ere grebak antolatu zituzten langileek. Harik eta Gerra Zibila hasi arte iraun zuen errepublikak.

  • Isidro Mandiola Gerra aurreko hauteskundeak

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Etxebarrian ere errepublikanoak egon ziren. 1933ko haustekundeetan, gainera, bertako errepublikano batek irabazi zituen gehiengo osoarekin. Markinan, ostera, "centro derecha" izeneko alderdiak boto asko lortu zituen, burua Gaitan de Ayala baitzen, baserri askoren jabea.

  • Isidro Mandiola Errepublika sasoiko liskarrak

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    1934an Asturiaseko meategietako langileak altxatu egin ziren estatuaren kontra. Armada eraman behar izan zuten Asturiasera. Eibarren ere tiroketak egon ziren. Errepublika sasoian, Polizia Nazionala egon barik Guardia de Asalto delakoa egon zen. Markinan Guardia Zibila baino ez zen egon.

  • Isidro Mandiola Botoak erosi

    Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

    Gerra aurrean botoak erosi egiten zituzten zenbaitek. Isidrok gogoan dauka Eibarko sozialistak etortzen zirela baserrietara hamar ogerlekoren truke botoa erostera. Orduan ez zegoen NAN-ik gaurko moduan. Kartila moduko bat erabiltzen zuten, 'Celula personal', eta oso erraza zen beste baten kartila erabiltzea botoa emateko.