1931-1936: II. Errepublika
-
1934ko iraultzako tiroketak
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Candidok uste du zorokeria izan zela 1934ko iraultza, ez zutela ondo prestatu. Tiroketa gogorra izan zen udaletxean ere. Calbeton kalean ere tiroketa gertatu zen.
-
1934ko iraultzako borrokak eta heriotza zigorrak
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Eibartik Iruñeara preso zeramatela, Asturiasen egon ziren bi lagunekin topo egin zuen eta bizipenak trukatu zituzten. Guardia Zibilek beren kuartel pareko Txantoi lantegia hartu zutenez, zaildu egin zen egoera iraultzaileentzat. Armeria Eskolakoa izan zen borroka gogor bakarra; Marcano eta Arozena zauritu egin zituzten. Haren ondorioz, hiru heriotza zigor ezarri zizkieten Prietori, Intxaurragari eta Ibarrari.
-
Candidoren egonaldia kartzelan eta akusazio faltsua
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Caballero gobernadorearekin gertatu zitzaiona kontatzen du. Candido kartzelan zegoela, arreba Caballerorengana joan zen eta kartzelara bisita egin zion. 1934ko iraultzan zer egin zuen galdetu zion. Candidoren kontrako akusazioa faltsua zen.
-
1934ko iraultzako errendizioa
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
1934ko iraultzako errendizioa zela izan zen kontatzen du. Bakoitzak bere armak bere etxean edo lanlekuan gordeta zituen, baina jende askok ez zeukan armarik. Anekdota bat kontatzen du.
-
Iraultza galduta, Errusiaraino joateko gogoz
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
1934ko iraultzan egin zuen ibilbidea zehazten du. Iluntzean Bergaretxe aldean batu ziren berrogei lagun inguru gaua pasatzeko. Galduz gero, Errusiaraino ihesi joango zirela aipatu zuten.
-
1934ko iraultzan mendira ihesi
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Martin Queridok aipatu zien bere anai batekin bilera egin behar zutela eta lehenengo harekin aipatu beharra zeukatela. Hark eman zien egoeraren berri. Asturiasen iraultzarekin jarraitzen zutenez, haiei lagundu behar zietela erabaki zuten. Mendian ihesi ibili ziren, zakur zaunken arabera batera edo bestera joanez. Koinatu baten etxean gordeta egon zen hilabetez. Bera nola entregatu zen kontatzen du.
-
Iraultzaren ondoren ihesi joandakoak
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Arangurenek Errusiara alde egin zuen eta Toyos Frantziara joan zen. Beste asko harrapatu egin zituzten etxera agertu orduko.
-
Guardia zibilen tenienteari gertatutakoa
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Guardia Zibilen tenienteak errepublikaren alde egin zuen, nahiz eta ideologiaz faxisten aldekoa izan. Preso hartu zuten Beasainen eta fusilatu egin zuten.
-
Egia iraultzako arduradun
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
1934ko iraultzako arduradunetako bat Egia zen eta Eibarko Guardia Zibilen kapitainari deitu zion, Madrilen zegoela esanez. Iruñeako epaiketara eraman zuten eta Toribio akusatu zuen. Traidoretzat hartu zuten ingurukoek; Candidok makalaldi moduan ikusi zuen haren jarrera. Ondoren, faxistekin batera atxilotu eta preso hartu zuten. Candido protestan joan zenean, berari mehatxu egin zioten. Candidoren aldeko hitzak esan zituela epaiketan uste du.
-
Iraultzaren ondoriozko presoak
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Eibartik zuzenean Iruñeara eraman zituzten preso. Presoen alde dirua batzeagatik preso hartu zituzten eibartar batzuk eta Hondarribira eraman zituzten. Lehenengo presoak kamioietan eraman zituzten eta Candido trenez. Eibarko kuartelean kolpatu egin zuten.
-
Kartzelako bizimodua
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Iruñeako kartzelako bizimoduaren berri ematen du. Otordua zelakoa zen kontatzen du. Arropak etxera bidaltzen zituzten garbitzeko eta jatekoa ere ekartzen zieten. Hamabi-hamalau lagun ziren zeldan eta jasotako janaria elkarbanatu egiten zuten.
-
Kartzelako bizimodua eta zigorrak
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Kartzelan hiru aldiz egon zen Candido: Primo de Riveraren garaian, Errepublika garaian eta frankismoan. Kartzelako zaindariek ondo hartzen zituzten baina akatsen bat eginez gero, zigortu egiten zituzten. Kantatzea debekatuta zegoen eta abesteagatik zigorra jaso zuen. Ofizial batek adarra jo zionekoa kontatzen du.
-
Kartzelako zigorrak eta Toribioren kontakizuna
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Greba eginez gero, jo egingo zituztela uste zuen. Berak ez zuen zaindariekin bizipen txarrik izan baina badaki beste batzuei gertatu zaiela. Ariztimuñorena kontatzen du. Lehenengo joandakoan, bakartuta egoten ziren. Toribiok kontatu zuen zigor-zeldako bizipenen berri baina Candidok dio ez zituztela zeldan zigortzen. Toribiok zelda batean bakarrik egotea eskatu zuen eta onartu egin zioten.
-
Presoen aldeko batzordea
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Barrios izeneko eibartar batek kartzelara enkarguak eramaten zizkien. Hari buruzko zehaztasunak kontatzen ditu. 1934ko presoen alde batzordea sortu zen eta hango kide zen Barrios. 1934koa oso gogorra izan zen Eibarko herriarentzat.
-
Hauteskundeak irabazi eta libre
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
1936ko hauteskundeak irabazi eta Eibarko preso asko egunean bertan askatu zituzten. Ezustean hartu zuten erabakia. Informazio asko izaten zuten kartzelan.
-
Kartzelatik etxera
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Kartzelatik irtendakoan, herrian harrera ikaragarria egin zietela gogoan du Candidok. Zehaztasunak kontatzen ditu. Amak errieta egin zion etxeratutakoan, kartzelan oso ondo zegoela idazten ziolako beti Candidok. Debekatu egin zien etxekoei bisita egitea. Hurrengo egunean mendi ibilaldia egin zuen eta indartsu zegoela frogatu zien.
-
Kartzelatik idatzitakoak
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Gerra garaian ere argaldu egin zen Candido eta pasarte barregarri bat kontatzen du. Kartzelan zegoela etxera idazteko baimena izaten zuen baina ezkutuan bidaltzen zituzten hainbat albiste eta kontu. Francoren garaian kartzelan zegoenean, ipuin txikiak idazten zizkien ilobei. Zuzendariak gorrotoa hartu zion horregatik.
-
Kartzelako zuzendariarekin harremana
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Preso zegoela, kartzelako zuzendariak ez zuela begiko esan zioten. Bulegoan diruzain hartu zuten. Zuzendariaren seme-alaben lagun egin zen. Zuzendariak berak aitortu zion ondoren, gutunak irakurri ostean, inpresio txarra eman ziola Candidok, ez zuelako ulertzen zergatik ez zegoen izorratuta eta gaizki kartzelan. Candidok ez zuen nahi etxekoek bere egoera txarraren berri jakiterik, senideak sufrimendutik libratzeko.
-
Ihes egitea amets
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
Kartzelan ihes egiten zuela amesten zuen. Santanderren atxilotu zutenean, ihes egin nahi izan zuen baina ez zuen lortu; egurtu eta iraindu egin zuten.
-
Preso egon ostean, lanera
Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar
1934ko iraultzatik bueltan, lana berreskuratu zuen. Bazeukan, hala ere, alternatiba pentsatuta. Lana berreskuratu ez zuen bakarra du gogoan, alemaniarren gidaria zena, Ibañez. Matxarian biltegi handia zeukaten.