1931-1936: II. Errepublika
-
Kataluniako udaletxeetatik Zarautz aldera bisitan etorri zirenekoa
Mertxe Uria Aramendi (1920) Zarautz
Errepublikako garaian, Kataluniako hainbat udaletxetatik bisitan etorri ziren Zarauzko udaletxera. Zarautzen harrera ona egin zieten, baina Madrildik etorritako udatiarrak kexatu egin ziren; liskarrak egon ziren orduan. Ordutik udatiar haietako batzuk ez ziren gehiago etorri Zarautzera.
-
Alcalá Zamora Zarautzen
Mertxe Uria Aramendi (1920) Zarautz
Alcalá Zamora, Errepublikako presidente zela, Zarautzera etorri zen bisitan. Hari egin zioten harrerari buruz hitz egiten du.
-
Mitina debate bihurtzeko arazoak
Mertxe Uria Aramendi (1920) Zarautz
Errepublikak gutxi iraun zuen. Garai hartan greba ugari zegoen, mitinak izaten ziren. Behin mitin batean gizon batek hizlariaren kontra egin zuen, baina ez zioten utzi bere jarrera defendatzen.
-
Errepublika atera zeneko oroitzapenak
Enkarna Elosegi Benito (1922) Zarautz
Errepublika etorri zenean, lau senide zeuden amarekin, eta denak etxera joan ziren ziztu bizian. Lehengusu bat Errepublikako banderarekin zihoan, eta etxeko lotsa izan zen hura.
-
Aita CAFetik purpurina-fabrikara
Enkarna Elosegi Benito (1922) Zarautz
Beasainen jaio zen Enkarna, aitak CAFen egiten zuelako lan. 1931ko krisiarengatik, ordea, lan gutxi zegoen CAFen, eta aitak Zarautzera etorri behar izan zuen lanera, lehengusuak eskaini zion lanpostuan aritzera purpurina-fabrikan. Gerraostean jende askok, lan bila, alde egin zuen Espainiatik.
-
Errepublikako giroa eta gerra hasiera
Antonio Guridi Aierbe (1921) Zegama
Eskolara zihoanean, errepublika etorri zen. Garai hartan, debekatu egin zieten apaizei eskolara doktrina ematera joatea. Eskuinekoak armatu egin ziren eta Nafarroan altxamendua izan zen. Borrokak non izan ziren azaltzen du.
-
Euskaldunen eta katalanen arteko bilera Zumarragan
Migel Sasieta Irastorza (1922) Zumarraga
Errepublika garaian, parlamentari euskaldunek eta katalanek independentzia nahi zuten. Bi taldeen arteko bilera egin zuten Zumarragan, eta harrera ona egin zieten herritarrek. Baina "guardia de asaltok" ez zien utzi bilera hura egiten.
-
Errepublikan, Elizan egondako aldaketak
Migel Sasieta Irastorza (1922) Zumarraga
Errepublika garaian, eskolan ibili zen Migel: gurutzeak erretiratu behar izan zituzten, apaizek kale-jantzian joan behar izaten zuten... Behin milizianoak etorri ziren eskolara, zer liburu erabiltzen zituzten begiratzera.
-
Errepublika eta mitinak
Migel Sasieta Irastorza (1922) Zumarraga
Errepublika garaian, alkate nor zen aipatzen du. Mitinak egiten ziren orduan. Behin anarkisten mitin baten ostean, iskanbila egon zenekoa gogoan du Migelek.
-
Errepublika garaiko bizipenak
Irene Yeregi Salegi (1924) Zumaia
Errepublika garaiko kontuak. Berak zazpi urte zituela amak nazionalisten lazoa (ikurrinaren kolorekoa) jartzen zien berari eta ahizpari. Errepublikazaleen egoitzaren parean neskak banderekin kalejiran nola ateratzen ziren begira egon ziren. Errepublikanoak eta karlistak ere bazeuden, baina gehienak nazionalistak ziren orduan Zumaian.
-
UGTren greban pikete gisa aritzearren lau hilabete atxilotua
Akelino Elosua Zubimendi (1913) Zumaia
Errepublika garaian UGT-en sartu zen. Beste inor ez zegoen eta berak egiten zituen sindikatuko lan asko. 1934an eskuinak irabazi zuen eta UGT-k greba orokorra deitu zuen. Pikete gisa lantegiz lantegi ibili ziren. Aste osoan egon ziren lantegiak itxita. Horren ostean, lanean hasi eta segituan "Goardia de asalto"-ak joan zitzaizkion lanera bila eta atxilotu egin zuten. Donostiako Gobernu zibileko sotoan eduki zituzten lehenbizi, gero Guadalupeko fuertean eta azkenik Azpetiako kartzelan. Lau hilabeteren ostean libre utzi zituzten. Herrian ondo hartu zuten bera itzuli zenean.
-
Mitinak; errepublikak langileen inguruko legeak sortu zituen
Akelino Elosua Zubimendi (1913) Zumaia
Errepublika garaian, mitinak ematen ziren eta bera ere hitz eginda dago udaletxeko balkoitik 18 urte zituela. Artean ez zegoen langileen legerik, eta errepublikarekin lege asko sortu ziren: zortzi orduko lan-jarduna, oporrak, "ley de términos municipales", "ley de accidentes de trabajo" ... Metaleko hitzarmena egin zenean, bera ere ibili zen tarteko. Berak euskaraz ematen zituen mitinak. Noizbehinka ekartzen zuten kanpokoren bat mitina ematera. Herriko jende "ilustrea" (medikua, irakasleak...) ziklo batera gonbidatu zituzten, baina ez zuten denek onartu.