Politika eta Franco

  • Rosario Txapel gorriak opari eskolan

    Rosario Barrainkua (1925) Berriz

    Eskolan instrukzioa eragiten zieten bere ahizpei. Eskoletan mutikoei txapel gorriak ematen zizkieten. Anaia txapel gorriarekin etorrita, anaia zaharragoak kendu egin zion eta lupetzan zapaldu.

  • Jabier Urkijo Don Justo irakaslearen kolpeak eta zigorrak

    Jabier Urkijo Juaristi (1932) Berriz

    Gerratik itzulita, Don Justo irakaslearekin ibili zen eta egurra ematen ziela dio, gogor jotzen zituela. Eskolan erdaraz egin beharra izaten zuten. Zigortu egiten zituen. Pasarte izugarriak kontatzen ditu.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Euskararekiko kontzientzia

    Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela

    Etxetik kanpo ez zuten euskararik egiten. Bitoriak ere mutil-lagunagaz gaztelaniaz egiten zuen eta semea jaio ostean hasi ziren beraien artean euskaraz egiten. Beraien lehen iloba, Ana Mariren semea, jaio zenean piztu zitzaien benetako kontzientzia.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Kalean erdara nagusi

    Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela

    Kalean ez zuten euskaraz egiten Sopelako jendeagaz, ingurukoekin egiten zuten batik bat euskaraz. Barrikan eta Urdulizen euskara hobeto mantendu zen.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Baserritarrei: "hablen en cristiano"

    Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela

    Bitoria 17 urtegaz hasi zen esne-saltzaile beharretan. Trenean esne-saltzaileak eta plazara zihoazen baserritarrak batzen ziren eta askotan entzun behar izan zuten "hablen en cristiano" esaldia.

  • Arantzazu Narbaiza Intxaurrondoko Gure Nahia ikastola

    Arantzazu Narbaiza Erdabide (1950) Bergara

    Ikasketak bukatuta, Arantzazuk zalantzak izan zituen oposaketak egin eta hezkuntza publikoan sartu edo ikastolan lan egin. Intxaurrondoko Gure Nahia ikastolan lanean hasi zen. Etxeazpi batean zegoen ikastola eta Arantzazu bertan emandako denboran, handitzen joan zen. Lan asko egin zuten gurasoek. Klandestinitatean nola lan egiten zuten azaltzen du.

  • Arantzazu Narbaiza Francoren heriotza ospatzen

    Arantzazu Narbaiza Erdabide (1950) Blanca Narbaiza Erdabide (1956) Bergara

    Francoren heriotzaz nola jakin zuten gogoratzen zuten. Dotore jantzi eta nahiz eta dolu-eguna izan, ikastolara joan ziren eta han, xanpainarekin ospatu zuten. Beldurrez, baina pozez.

  • Arantzazu Narbaiza Jaialdiek zentsura pasatu behar zuten

    Arantzazu Narbaiza Erdabide (1950) Bergara

    Pi de la Serra, Mikel Laboa eta Artze Anaien kontzertuak bertan behera utzi zituen guardia zibilak, jaialdiaren hasi baino piska bat lehenago. Jaialdiak antolatzen zirenean, zer abestuko zen bidali behar zitzaien zentsurakoei.

  • Arantzazu Oregi Radio Paris eta aldizkariak ezkutuan

    Arantzazu Oregi Goñi (1963) Bergara

    Etxean Paris irratia entzuten zuten, isil-isilik. Aldizkariak jasotzen zituzten. Dena ezkutuan izaten zen. Ama iparraldera sarri joaten zen. Aitak euskaraz argitaratzen zen guztia erosten zuen.

  • Arantzazu Oregi Don Miguel Altunaz

    Arantzazu Oregi Goñi (1963) Bergara

    Don Miguel Altuna Andoaingoa zen. Bere amak Andoaindik ezagutzen zuen eta aitak, klaseak ematen zituenez maisutza eskolan, handik ezagutzen zuen. Gerra sortu zenean, apaiztegian zegoen eta ondoren desterruan egon zen Don Miguel. Elementala eta maisutza eskola izan ziren bere proiektu nagusiak. Elementalean batzarrak egiten zituzten, Manolo atezainak atea irekita.

  • Agustin Amasorrain Venezuelako Euskadi Irratiarentzat finantziazioa

    Agustin Amasorrain Linazisoro (1950) Bergara

    EAJk Venezuelatik Euskadi Irratia igortzen zuenean, Iza izeneko bergarar bat etortzen zen finantziazio bila eta Joxu Oregik diruz laguntzen zuen. EAJkoek orduan espero zuten aliatuek Franco botatzen lagunduko zietela.

  • Eneko Oregi Bergarako Uriburu Batzarra gerraostean; Eusko Langileak

    Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

    1945ean, Bergarako abertzaleak berriz antolatzen hasi ziren eta Bergarako Uriburu Batzarra martxan jarri zen, "Kaxparrenian". Lehenengo bilera argi gabe egin zen, klandestinitatean mantentzeko. Eusko Langileak ere berriz martxan jarri ziren eta Eskola Elementalean biltzen ziren. Antolatu zituzten grebei buruz hitz egiten du Enekok. Aitak gerraostean ELAko sindikatuan hitzaldi bat eman zuen, euskara eta abertzaletasunari buruzkoa.

  • Eneko Oregi Bergarako gerraosteko mugimendu politikoak

    Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

    Gerraostean Bergaran bi mugimendu politiko nagusi zeuden: abertzaleak eta karlistak-frankistak. Errepublikanoak ere bazeuden, baina oso gutxi. Herriko pertsona garrantzitsuenak (medikua, abokatuak, epailea...) erregimenekoak izaten ziren. Lantegiak zituztenen artean, etxean euskaraz egitea ez zen ohikoa, baina Enekoren aitaren etxean horrela hitz egiten zen.

  • Eneko Oregi Klandestinitatea; Euzko Naia eta Noel-Bakerren bisita

    Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

    Klandestinitateari buruz hitz egiten du Enekok. Herri bakoitzak biltzeko modu ezberdinak zituen. Jeltzaleen Euzko Naia erakundeari buruz hitz egiten du. Francis Noel-Baker diputatu ingeles laboristaren bisita antolatu zuten. Bergarara iritsi zirenean, ingelesa nola agurtu zuten kontatzen du. Bisita horren helburua ingelesei abertzaleak ondo antolatuta zeudela erakustea izan zen.

  • Eneko Oregi Gerraostea: kultura, euskara, eliza...

    Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

    Gerraostean kulturgintza eta euskara baztertuta geratu ziren. Abadeak bi bandotan zeuden: errepresaliatuak eta erregimenekoak. Bergaran sozialistak eta komunistak ez, baina abertzale jeltzaleak asko ziren.

  • Eneko Oregi `Xabale´ren heriotza

    Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

    Agustin Unzurrunzaga `Xabale´ bergararraren atxiloketa eta heriotza kontatzen du Enekok. Bergarako herriarentzat kolpe handia izan zen.

  • Antton Valverde Musikariei zentsura

    Antton Valverde Lamsfus (1943) Donostia

    Kantari bakoitzak "Ministerio de Información y Turismo" izenekora bidali behar izaten zuen kanten zerrenda eta edukia. Batzuetan kontrolak izaten zituzten. Bizkaian Gobernadore Zibilaren gustukoak ez ziren bertsoak abestearren, hiru urtez Bizkaian kantatu gabe egon zen.

  • Miren Aranguren Mugimendu feministaren eztanda Hego Euskal Herrian I

    Miren Aranguren Etxarte (1981) Iruñea

    Basaurin 1976. urtean 11 emakume atxilotu zituzten abortatzeagatik eta horren aurrean, hegoaldeko mugimendu feminista antolatu eta artikulatu zen. Frantzian abiatutako hainbat kanpaina egiten hasi ziren hegoaldean ere.

  • Rosa Narbaiza Francoren heriotza ospatzen

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    Rosaren etxean Francoren heriotzaren berri nola jakin zuten kontatzen du. Ikastolan jai giro handia egon zen.

  • Rosa Narbaiza Ikurrinaren ilegalizazioaren bukaera

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    1977. urtean ikurrina legalizatu zen eta Bergaran ospakizun handiko eguna izan zen. Donostia ikurrinaz beteta zegoela kontatzen du Rosak. Lehenengo euskalduna Everestera heldu zenean, ikastolan ospatu zuten.