Politika eta Franco
-
Francoren heriotza ospatzen
Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara
Rosaren etxean Francoren heriotzaren berri nola jakin zuten kontatzen du. Ikastolan jai giro handia egon zen.
-
Ikurrinaren ilegalizazioaren bukaera
Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara
1977. urtean ikurrina legalizatu zen eta Bergaran ospakizun handiko eguna izan zen. Donostia ikurrinaz beteta zegoela kontatzen du Rosak. Lehenengo euskalduna Everestera heldu zenean, ikastolan ospatu zuten.
-
Bergarako Uriburu Batzarra gerraostean; Eusko Langileak
Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara
1945ean, Bergarako abertzaleak berriz antolatzen hasi ziren eta Bergarako Uriburu Batzarra martxan jarri zen, "Kaxparrenian". Lehenengo bilera argi gabe egin zen, klandestinitatean mantentzeko. Eusko Langileak ere berriz martxan jarri ziren eta Eskola Elementalean biltzen ziren. Antolatu zituzten grebei buruz hitz egiten du Enekok. Aitak gerraostean ELAko sindikatuan hitzaldi bat eman zuen, euskara eta abertzaletasunari buruzkoa.
-
Bergarako gerraosteko mugimendu politikoak
Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara
Gerraostean Bergaran bi mugimendu politiko nagusi zeuden: abertzaleak eta karlistak-frankistak. Errepublikanoak ere bazeuden, baina oso gutxi. Herriko pertsona garrantzitsuenak (medikua, abokatuak, epailea...) erregimenekoak izaten ziren. Lantegiak zituztenen artean, etxean euskaraz egitea ez zen ohikoa, baina Enekoren aitaren etxean horrela hitz egiten zen.
-
Klandestinitatea; Euzko Naia eta Noel-Bakerren bisita
Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara
Klandestinitateari buruz hitz egiten du Enekok. Herri bakoitzak biltzeko modu ezberdinak zituen. Jeltzaleen Euzko Naia erakundeari buruz hitz egiten du. Francis Noel-Baker diputatu ingeles laboristaren bisita antolatu zuten. Bergarara iritsi zirenean, ingelesa nola agurtu zuten kontatzen du. Bisita horren helburua ingelesei abertzaleak ondo antolatuta zeudela erakustea izan zen.
-
Gerraostea: kultura, euskara, eliza...
Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara
Gerraostean kulturgintza eta euskara baztertuta geratu ziren. Abadeak bi bandotan zeuden: errepresaliatuak eta erregimenekoak. Bergaran sozialistak eta komunistak ez, baina abertzale jeltzaleak asko ziren.
-
`Xabale´ren heriotza
Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara
Agustin Unzurrunzaga `Xabale´ bergararraren atxiloketa eta heriotza kontatzen du Enekok. Bergarako herriarentzat kolpe handia izan zen.
-
1965eko Bergarako Aberri Eguna eta ordura arteko ezjakintasuna
Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara
15 urtera arte ikurrina bat zer zen ere ez zekien. Aita karlista zen eta gai horiek tabua ziren etxean. 1965ean Bergaran egin zen Aberri egunarekin hasi zitzaion kontzientzia politikoa pizten. Garai horretan Xabier Azurmendi poeta zegoen abade Uberan eta gogoan du nola mezatan esan zuen Aberri eguna zela. Elizatik irtendakoan basotik behera jendea ikusi zuten, kaikuekin jantzita, Aberri Egunera joateko asmoan. Guardia zibilek kontrolak jarri zituzten bideetan. Orduko bizipenak.
-
Francoren heriotzaren berri, soldadu zegoela
Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara
1975-1976an soldadutza. Politikoki urte nahasiak izan ziren. Loiolako garita batean guardia egiten zegoela jakin zuen Franco hil zela. Pozik hartu zuen albistea.
-
Intxaurrondoko Gure Nahia ikastola
Arantzazu Narbaiza Erdabide (1950) Bergara
Ikasketak bukatuta, Arantzazuk zalantzak izan zituen oposaketak egin eta hezkuntza publikoan sartu edo ikastolan lan egin. Intxaurrondoko Gure Nahia ikastolan lanean hasi zen. Etxeazpi batean zegoen ikastola eta Arantzazu bertan emandako denboran, handitzen joan zen. Lan asko egin zuten gurasoek. Klandestinitatean nola lan egiten zuten azaltzen du.
-
Francoren heriotza ospatzen
Arantzazu Narbaiza Erdabide (1950) Blanca Narbaiza Erdabide (1956) Bergara
Francoren heriotzaz nola jakin zuten gogoratzen zuten. Dotore jantzi eta nahiz eta dolu-eguna izan, ikastolara joan ziren eta han, xanpainarekin ospatu zuten. Beldurrez, baina pozez.
-
Jaialdiek zentsura pasatu behar zuten
Arantzazu Narbaiza Erdabide (1950) Bergara
Pi de la Serra, Mikel Laboa eta Artze Anaien kontzertuak bertan behera utzi zituen guardia zibilak, jaialdiaren hasi baino piska bat lehenago. Jaialdiak antolatzen zirenean, zer abestuko zen bidali behar zitzaien zentsurakoei.
-
Radio Paris eta aldizkariak ezkutuan
Arantzazu Oregi Goñi (1963) Bergara
Etxean Paris irratia entzuten zuten, isil-isilik. Aldizkariak jasotzen zituzten. Dena ezkutuan izaten zen. Ama iparraldera sarri joaten zen. Aitak euskaraz argitaratzen zen guztia erosten zuen.
-
Don Miguel Altunaz
Arantzazu Oregi Goñi (1963) Bergara
Don Miguel Altuna Andoaingoa zen. Bere amak Andoaindik ezagutzen zuen eta aitak, klaseak ematen zituenez maisutza eskolan, handik ezagutzen zuen. Gerra sortu zenean, apaiztegian zegoen eta ondoren desterruan egon zen Don Miguel. Elementala eta maisutza eskola izan ziren bere proiektu nagusiak. Elementalean batzarrak egiten zituzten, Manolo atezainak atea irekita.
-
Venezuelako Euskadi Irratiarentzat finantziazioa
Agustin Amasorrain Linazisoro (1950) Bergara
EAJk Venezuelatik Euskadi Irratia igortzen zuenean, Iza izeneko bergarar bat etortzen zen finantziazio bila eta Joxu Oregik diruz laguntzen zuen. EAJkoek orduan espero zuten aliatuek Franco botatzen lagunduko zietela.
-
Frankismoaren kontzientzia gutxi
Joxe Mari Elortza Gabilondo (1950) Bergara
Frankismo garaian 25 urtez bizi izan arren, ez zuen izan horren kontzientziarik. Ez zuen errepresiorik jaso eta debekurik ez zitzaiola iristen dio. Valladoliden entzun zituen lehen aldiz kontu horiek, ikaskide batek Burgosko prozesuaren inguruan hitz egin zuenean. Manifestazioetara joan izan zen arren, sekula ez zuen arazorik izan. Valladolideko protestek beste konnotazio bat zuten. 1975ean, ezkon-bidaiatik itzuli zirenean, hasi zen jabetzen Euskal Herrian zegoen gatazka politikoaz.
-
Franco hil zenean frai Jazinto antxilotu zuten
Joxe Mari Elortza Gabilondo (1950) Bergara
1975ean Franco hil zenean Bergarako ikastolan zebilen lanean. Gogoan du frai Jazinto atxilotu egin zutela. Hura zen ikastolako kopiagailuaren arduraduna eta itxuraz norbaitek kopiagailua erabili zuen panfletoren batzuk ateratzeko.
-
Eskolan dena gaztelaniaz; neskak eta mutilak aparte
Joxe Mari Elortza Gabilondo (1950) Bergara
Herriko eskola nazionalean ikasi zuen lehenbizi eta gero Eibarko La Sallen. Umetan Marisol Peña izan zuen irakasle. Berdura plazako azken solairuan zeukaten ikasgela eta 70 mutiko inguru elkartzen ziren. Neskak frontoiko eskolara edo "Compañía de María"ra joaten ziren. Auzo-eskolak beharbada mistoak izango zirela dio, baina herrigunekoetan neskak eta mutilak aparte. Dena gaztelaniaz. Amari entzundako Uzarragako eskolako kontuak. Eskolan `Cara al sol´ eta `Por Dios, por la Patria y el Rey´ abesten zituzten.
-
Klandestiniatean bilerak egiten
Karmentxu Zelaia Etxeberria (1952) Bergara
Juventudes utzi zutenean, politika munduan sartu zen Karmentxu. Comisiones Obreras. Klandestiniatean biltzen ziren, mendian.
-
Eskolan "Cara al Sol"
Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara
Eskolara sartu aurretik egunero bandera igo eta "Cara al Sol" abesten zuten. Maisuekin gaztelaniaz egin behar zuten baina ikasleen artean batzuetan euskaraz ere. Eskolatik kanpo ia beti euskaraz.