Politika eta Franco

  • 906 ETAko kide egin zen

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    1950. hamarkada amaieran ikastaroak ematen ibili zen klandestinitatean; ikastaro politikoak. Hitzaldien ostean, fitxajeak egiteko ordua heltzen zen, konpromisoa eskatzekoa: ETA barruan sartu eta Euskal Herriaren alde zerbait egitekoa. Garai hartan Zabalkunde adarraren arduradun jarri zuten (propaganda kontuak); berak nahiago zuen kultura alorreko lana. Donostian paperak jaso eta Eibar inguruan banatzen zuen.

  • 906 Euskaltzaindiaren biltzarra Eibarren

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    1959. urtean Euskal Kongresua egin zen Eibarren. Oso ekitaldi ederra izan zen, euskara kalera ateratzeko urrats handia izan zelako: antzerkiak, olerkiak,... Udaletxean Euskaltzaindiaren biltzarra egin zen eta San Martinek ponentzia bat aurkeztu zuen Juan Antonio Mogelen inguruan. Laspiur, San Martin, Zubiaurre eta Basauri izan ziren ekitaldia antolatzen ibili zirenak, beste lagun batzuekin batera. Udalaren jarrera ere ona izan zen. Esteban Eguren zen alkate eta euskaraz egin zuen hitzaldia. Aurreko alkateak baino askoz herrikoiagoa eta euskaldunagoa zen. Gipuzkoako bertsolari txapelketa ere antolatu zen, Manuel Olaizola Uztapidek irabazi zuena. Francoren sasoian horrelako ekitaldi bat antolatzea sekulako arrakasta izan zen eta mugarri izan zen Eibarko eta Euskal Herriko mugimendu euskaltzalean.

  • 906 ETA 60ko hamarkadan

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    1960. urtean ezkondu egin zen, eta urtebete geroago kartzelan sartu zuten. 1961eko uztailaren 18an ekitaldi handia antolatu zuten agintariek altxamenduaren 25. urteurrena ospatzeko. ETAk erabaki zuen ekintzaren bat egin behar zuela Donostian: banderak erretzea eta Donostiara zihoan tren berezi bat (falangistekin) bere bidetik ateratzea. Horren erantzun modura, ETAko kide mordoa atxilotu zituzten. Serafinek alde egin zuen Logroñora emaztearekin batera (haurdun zegoela), baina hantxe harrapatu zuten. Martutenera eraman zuten. Martutenen irudi gogorrak ikusi zituen, batez ere Imanol Laspiur jipoituta eraman zutenean. Ondoren Carabanchelera eraman zuten, sei hilabetez. Kartzelan zegoela jaio zen bere lehenengo semea. ETAko kide gehienak zeuden bertan: Madariaga, Iriarte, Albizu... Kartzelatik irten eta ALFAra itzuli zen lanera, arazorik gabe.

  • 906 60ko hamarkada itxaropen garaia

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    1962. urtetik aurrera itxaropenerako tarte bat sortzen hasten da. La era de Trujillo liburuak ere eragin handia izan zuen garai batean (Galindezek idatzitakoa). Euskal arazoa mundu mailan ezagutzen hasi zela konturatu ziren. Aita Santu berriak ere mundua beste begi batzuekin ikusteko aukera ireki zuen (Eliza Katolikoa berriztu zuen). Hortik aurrera, 1960ko hamarkada guztian, itxaropena eta mundua aldatzeko gogoa nagusitu zen guztien artean.

  • 906 Lehenengo Euskal Jaiak

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    1960. hamarkadan Euskal Jaiak ere hasi ziren. Oso egun ederrak izaten ziren, emozioz betetako egunak: euskal mundua eta euskara kalera ateratzeko aukera zen. Eibarko euskal jaiak Kulturalak antolatu zuen: Julio Sarasua, Garate "Koronel Txikixa", Luis Alberto Aranberri "Amatiño"... Ezkertiarren aldetik kritika egin zitzaion (folklore hutsa zela), baina oso ederrak izan ziren, batez ere euskal mundua kalera ateratzeko. Herri guztietako jendea biltzen zen; ehunka dantzari etortzen ziren Eibarrera. Serafin bera ez zen ibili antolatzaileen artean.

  • 906 Radio Paris eta Radio Mosku entzuten zituzten

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Etxean politikaz libre hitz egiten zen. Radio Paris eta Radio Mosku entzuten zituzten. Etxean beti euskaldunak izan dira.

  • Iñaki Gorostiza Maisuaren zigorra, kalean euskaraz eginez gero

    Iñaki Gorostiza Etxaniz (1932) Elgoibar

    Etxean inork ez zuen gaztelaniaz hitz egiten. Kalean ere euskaraz egiten zuten. Baina maisuak hori jakiten bazuen, gero eskolan zigortu egiten zituen. Lurrean belauniko jartzen zituen, eskuak zabalduta, eta liburuak jartzen zizkien gainean. Jo ere egiten zuen maisuak, baina bera ez omen zuen inoiz ukitu. `Cara al sol´ abestu behar izaten zuten eskolara sartzean eta irtetean. Eskola publikoan ibili zen, fraideetara joateko ordaindu egin behar zen eta.

  • J A Billar Disko klandestinoak grabatzen

    Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

    Euskarazko bi diska ere atera zituzten, klandestinoki grabatuak, ez zutelako zentsura pasa. Grabazioa nola izan zen kontatzen du. Radio Paris-en entzuten zen haien musika.

  • Markos Gabilondo Eskolan "Cara al Sol"

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Eskolara sartu aurretik egunero bandera igo eta "Cara al Sol" abesten zuten. Maisuekin gaztelaniaz egin behar zuten baina ikasleen artean batzuetan euskaraz ere. Eskolatik kanpo ia beti euskaraz.

  • Markos Gabilondo Asanblada klandestinoak mendian

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Soldaduskan zegoela hasi zen klandestinitatean orriak idazten. Gero herrian kopiak egiten zituzten eta kaletik botatzen zituzten. Lan eta gizarte-baldintzak salatzen zituzten gehienbat baina bazeuden beste talde batzuk ere. Asanbladak mendian egiten zituzten.

  • Markos Gabilondo Iparraldetik ezkutuan liburuak, diskoak, ikurriña... ekartzen

    Markos Gabilondo Irala (1942) Bergara

    Juventudes-etik Iparraldera irteerak egiten zituzten eta handik diskoak, liburuak eta behar zutena ekartzen zuten, autobusean ezkutatuta. Guardia Zibila autobusera igotzen zenean, gauzak aurkituz gero errekisatu egiten zituen.

  • Karmentxu Zelaia Klandestiniatean bilerak egiten

    Karmentxu Zelaia Etxeberria (1952) Bergara

    Juventudes utzi zutenean, politika munduan sartu zen Karmentxu. Comisiones Obreras. Klandestiniatean biltzen ziren, mendian.

  • Resu Aizkorreta Eskolan "Viva España" kantatu behar

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    Etxean dena euskaraz egiten zuten. Kalean erdaraz. Ikasi nahi zuten. Irakasleak oso zorrotzak ziren. "Viva España" kantatu behar zuten. Oholtzara ateratzen zuten marraztera. Enziklopedia bakarra zuten guztientzat eta mutilen gelara eramateak lotsa ematen zion.

  • Edurne Lasa Gerra ostean, beldur handia

    Edurne Lasa Amorebieta () Elgoibar

    Mojetan euskaraz ezin zutela egin argi zeukaten. Beldur handia ezagutu du etxean. Aita kartzelan egon zen heriotza zigorrarekin.

  • 1114 Klandestinitatea bizi

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Klandestinitatea hurretik ezagutu zuten, bai kultura eta bai politikari dagokionez. Azalpenak ematen ditu.

  • 1114 Anaiaren ihesa, ETAn sartzeko gonbidapena eta beste

    Luis Alberto Aranberri Mendizabal (1945) Eibar

    Anaiak ihes egin zuen hemezortzi urterekin, 1965ean, eta tarteka agertu egiten zen. Normaltasunez bizi zuen egoera hori. ETAn sartzeko gonbidapena jaso zuenekoa kontatzen du. Burgosko epaiketaren harira, telegrama bidali zion Francori indultua eskatuz, beste askok bezala.

  • Mirentxu Agote Polizia aitaren bila sarri

    Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

    Bere aita abertzalea zen eta askotan joan izan zen Francoren polizia aitaren bila. Franco Donostiara etortzen zen bakoitzean, beraien aita kartzelara eramaten zuten. Beraien etxea miatu eta nahi zuten guztia ere eramaten zuten.

  • Mirentxu Agote Mirentxutik Maritxura

    Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

    Euskaraz egitea debekatuta zuten. Mirentxu kalean 'Maritxu' zen.

  • Maritxu Loiola Auzora bertsolariak ekartzeko egin beharrekoak

    Maritxu Loiola Ugarteburu (1948) Elgoibar

    Aitak San Pedro auzoko jaietara bertsolariak ekartzen zituen. Kuartelean baimena eskatu behar izaten zuen. Guardia Zibilak gerturatzen ziren zer kantatzen zuten entzutera. Beste auzoetan antzera ibiliko zirela uste du.

  • Jesus bilbao Poliziak apaiz jantziarekin Arantzazuko ibilaldian

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Agustin Ibarrolak Manolo Zabalarekin batera egin zuen soldadutza eta gogoan du haren etxera joan zela behin, gero Arantzazuko ibilaldia egiteko. Abuztuko azkenengo larunbatean egiten zen Arantzazura ibilaldia. Oñatitik oinez igotzen zen jendea, gauez. Deunoro Oliden atxilotu zuten urtean Jose Luis Belloso apaizak abisatu zien, poliziak zebiltzala apaiz jantzita eta kontuz ibiltzeko.