Politika eta Franco

  • 561 Frantzian Eibarko berri

    Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

    50eko hamarkadan Frantzian zegoen Candido eta izaten zuen Eibarko lan gorakadaren berri. Anekdota batzuk kontatzen ditu.

  • Pablo Irazabal Bertsotarako debekuak

    Pablo Irazabal Ertzilla (1930) Muxika

    Francoren sasoian bertsotan egitea galarazi egiten zuten sarritan. Hala ere, zer edo zelan beti lortzen zuten aurrera egitea.

  • Pablo Irazabal "Por Dios por la pata y el buey"

    Pablo Irazabal Ertzilla (1930) Muxika

    Eskolan oinarrizko gauzak ikasten zituzten. Falangearen kanta goizero abestu behar izaten zuten. "Por Dios por la Patria y el Rey" esan beharrean, "Por Dios por la pata y el buey" entzun zion ondokoari Pablok eta sarritan zigortzen zuten.

  • Trini Orue-Etxebarria Francoren heriotza

    Trini Orue-Etxebarria Elorrieta (1943) Derio

    Franco hil zenean, bere aitaginarrebak ardo botila bat atera zuen, gordeta zuen erreserbakoa. Ireki eta garraztuta zegoenez, bota egin zuen: "hemos esperado tanto a que se muera...". Derion ez zen asko ospatu: jendea beldur zen, frankista asko zegoen. Gainera, baserritarrak ez ziren arduratzen politikaz.

  • Ines Olaizola Francoren irudia ikasgelan

    Ines Olaizola Mitxelena (1949) Lezo

    Lezoko eskolan ibili zen. Irakurtzea eta idaztea gustatzen zitzaion gehien. Francoren irudia horman ikusi izanak arreta eman zion.

  • Isabel Arana Barandiaran/Jexuxa Barandiaran "Cara al Sol" eta "Bienvenida sea usted" eskolan

    Isabel Arana Barandiaran (1928) Jexuxa Barandiaran (1924) Ataun

    "Cara al Sol" abestu beharra izaten zuten eskolan, beso altxatuta, egunero. Norbait sartzen bazen, "bienvenida sea usted" abesten zuten. Maistrak atzamarka egiten zien.

  • 906 Tertulia politikoak etxean

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Eskolan gazteleraz egin behar zuten, baina lagun artean dena euskaraz. Haien etxean, Prietotarrak bizi ziren eta politikako tertuliak egiten zituzten. Behin, salaketa bat jaso zuten eta Jose alguazila joan zitzaien.

  • 906 60. hamarkada arte, frankismoaren kontrako mugimendurik ez

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    60. hamarkadan, frankismoaren kontrako mugimendua piztu zen, baina aurretik, jendeak nahikoa zuen bizirautearekin.

  • 906 ETA-ren sorrera; helburu nagusia

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    ETA-ren sorrera, garaiko errepresioaren ondorioz sortu zen. Jende gaztea eta ekintzailea. Hasieran Eusko Gaztedi sortu zen, baina banatu eta ETA sortu zen. Helburua batez ere, astintze-kulturala bultzatzea zen. Herriz-herri ibiltzen zen formakuntza politikoa ematen.

  • 906 Frankismo garaian debekatutako liburuak

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Frankismo garaian debekatuta zeuden liburuak lortzea nahiko erreza zen. Iparraldean liburuak lortzea errezagoa zen.

  • 906 Frankismoaren amaieran zabalkunde bat egon zen

    Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

    Frankismoaren azkenengo urteetan, gauzak nahiko libreki egiten ziren.

  • Tere Eizagirre Euskal erbesteratuei laguntzen Jaénen

    Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa

    Jaéngo eskolako zuzendaria apaiz nahiko irekia eta aurrerakoia zen. Behin azterketa batean Espainiako politikari buruz galdetu zion eta Terek zuriz entregatu zuen. Frankismo garaia zen. Bertan lanean gelditzea ere proposatu zioten baina ez zuen onartu; Euskal Herrira bueltatzeko gogoa zeukan. 1968an Melitón Manzanasen hilketarekin erbesteratuak egon ziren Euskal Herrian eta batzuk Jaénen egon ziren. Terek eta Astigarragako emakume batek bisitak egiten zizkieten eta kartzelaratuen familiekin egoten ziren.

  • Tere Eizagirre Langile mugimenduaren borrokak

    Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa

    Lan baldintzak borrokatu egin behar izan zituzten. Langileen antolakuntza zaila zen; frankismo garaia zen eta asanbladak debekatuta zeudenez, lehen bilera mendian egin zuten. Norbaitek salatu eta nagusia jakinaren gainean jarri zuen. Krisi garaian kaleratzeak egon zirenean batez ere emakumeak izan ziren kaltetuak. Langile berriek soldata txikiagoa jasotzen zuten eta horren aurka ere borrokatu behar izan zuten.

  • Mari Pilar Manterola Ikurrinaren legeztatzea

    Mari Pilar Manterola Salegi (1949) Zumaia

    Omenaldietan ere dantza egiten zuten baina gehienbat ikurrina legeztatu ondoren ugaritu ziren. Bigarren alabaz haurdun zegoen Mari Pilar eta aitarekin Azpeitira joan zen, San Sebastianetan udaletxean ikurrina nola altxatzen zuten ikustera. Aitak negar asko egin zuen. 1977ko urtarrilean izan zen.

  • Mari Pilar Manterola "Herri zapaldu batean hazi ginen"

    Mari Pilar Manterola Salegi (1949) Zumaia

    Frankismo garaia gogorra izan zen, baina hortik etorri zen gero euskal kulturaren berpizkundea. "Herri zapaldu batean" hazi zirela dio. Gaur egun euskarari dagokionez ez dagoela hainbeste kontzientzia uste du. Orain ez da ikusten borroka egiteko beharra, garai hartan bezala.

  • Iñaki Gorritxategi Irakasleak ikasleak egurtu zituenekoa

    Iñaki Gorritxategi Alberdi (1931) Berriz

    Irakasle batekin gertatutakoa kontatzen du: sagar mutxikin bat nork bota zuen jakiteko, ikasle guztiak banan-banan jo zituen. Beste egun batean pelota bategatik berdin gertatu zitzaien.

  • Jose Agustin Amonarriz Santa Maria elizako gurutzean ikurrina jarri zutenekoa II

    Jose Agustin Amonarriz Otaegi (1927) Anoeta

    Santa Maria elizako gurutzearen puntan ikurrina jarri zutenekoa. Gauez jarri zuten ilunpetan. Gobernadorea edo pertsona inportanteren bat zetorren eta hura nola kendu asmatu ezinik ibili ziren. Azkenean suhiltzaileek kendu zuten. Beste leku batzuetan ere jarri zituzten ikurrinak.

  • Alberto Alava Etxeko giro politikoa: antifrankista eta langile-mugimenduaren aldekoa

    Alberto Alava Martinez (1951) Ermua

    Etxean gazteleraniaz egiten zuten. Gurasoak errepublikanoak ziren. Aita, milizianoa izan eta etxean giro politikoa nabaria zen. Antifrankistak eta langile-mugimenduaren aldekoak.

  • Jexux Eizagirre Pío Barojaren eta Zumaiaren arteko harremana

    Jexux Eizagirre Portillo (1948) Zumaia

    Orduko guraso elkarteak akademia bat sortu zuen eta irakasleak herrikoak ziren. Baina irakasgai bat frankismoak ezarritakoa zen, “Formación del espíritu nacional” eta falangista batek ematen zuen. Erabiltzen zuten testua “Ángelus” zen, Pío Barojarena. Hasiera oraindik gogoan du. Jexuxen iritziz, zumaiarrei gertatutako naufragio batean oinarritu zen Baroja. Honi buruz daukan teoria azaltzen du.

  • Jexux Eizagirre Herri Gaztedi

    Jexux Eizagirre Portillo (1948) Zumaia

    Joanito Dorronsorok sortu zuen Herri Gaztedi gazte mugimendua Zumaian. Astero bilerak egiten zituzten. Gipuzkoa mailan Urretxun biltzen ziren. Langile borrokaren aldeko ekintzaileak ziren. Marxismoa eta kristautasuna uztartzen saiatzen ziren. Zumaiako gazteria gehiena Herri Gaztedik mugitzen zuen. Burgosko Prozesuaren kontrako borrokan Herri Gaztedik protagonismo handia izan zuen. Orduan Jexux ez zegoen Zumaian, Ferrolen soldaduska egiten baizik. Gainbeheraren arrazoiak azaltzen ditu: elizak ez zuen onartzen Herri Gaztedik hartu zuen norabidea.