Politika eta Franco

• Senideekin beti euskaraz

  Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

  Anai-arrebekin euskaraz egin du beti. Bere senarrak ez daki. ETAn ibilia da, eta ez da nazionalista, baina bai ezkerrekoa. Ama beraiekin bizi zen, eta harekin beti euskaraz, eta baita haurrekin ere. Hitanoa erabiltzen dute senideen artean; ilobekin zailagoa gertatzen zaio.

• Auxilio Socialeko eskolan bizitzen I

  Maria Pilar Romero Urreisti (1946) Mutriku

  Etxe gabe gelditu zirenean eraman zieten Donostiako eskola edo barnetegia nolakoa zen kontatzen du. "Señoritak" ez ziren ondo portatzen beraiekin. Lehenengo egunean "Cara al Sol" abesten hasi zirenean, Maria Pilarrek ezjakintasunez, ezkerreko besoa igo zuen eta zigortu egin zuten.

• "Cara al Sol" kantaren bertsio ironikoa

  Agustin Alkorta Alzibar (1946) Arrate Alkorta Alzibar (1949) Juan Mari Alkorta Alzibar (1956) Mutriku

  Juan Marik eskola profesionalean lan egin zuen. Ikasketak gaztelaniaz ziren beti. "Cara al Sol" eskolara sartu aurretik kantatzen zuten baina Arratek eta haren ikaskideen kantua moldatu zuten.

• Meliton Manzanasen aurrean

  Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

  60eko hamarkadako giro nahasia (manifestazioak...). Lehen Aberri Eguna, Bergaran. Bidai agentzia batean zebilen lanean, eta autobusak hartu zituen hara joateko. Polizia joan zen galdezka, eta Meliton Manzanasengana eraman zuten. Galdeketa.

• Frankismoko debekuak eta zigorrak

  Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

  Euskaraz hitz egitea debekatuta zegoen frankismo sasoian. Zapata lantegian lan egiten zuen 17 urteko mutil bat Cadizera eraman zuten kartzelara "Gora Euskadi" esatearren. "Trabajadoreetan" lanean zebilela hil zen eta ez zen etxera itzuli.

• Aitagure berezia

  Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

  Errezo berezia erakutsi digu Rufinok: Francori zuzendutako aitagurea.

• Gerraosteko errepresioa eta euskal izenak

  Miren Agurtzane Irigoras Gaintza () Durango

• "Viva España" eta "Cara al Sol" egunero eskolan

  Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku

  Goizero eskolara sartu aurretik "Viva España" eta "Cara al Sol" abestu behar zuten.

• Poliziak Debako sarrera itxi zuen Euskal Jaia ez ospatzeko

  Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

  Debako hirugarren Euskal Jaia ezin izan zen antolatu. Poliziak Deba itxi zuen, ezin zen inor sartu. Azken orduan Euskal Jaia ezeztatu zuenez poliziak, bertara hurbiltzeko plana zutenak inguruko herrietara joan ziren (Itziar, Mutriku, Eibar...).

• Gerraosteko debekuak

  Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

  Gerraostean Arruti izan zen alkate. Estankoen lizentzia frankistei edo ingurukoei ematen zitzaien eta Arruti familiak estankoa zuen. Ikurrinak etxean gordeta zituzten. Etxean eta kalean euskaraz egiten zuten baina eskolan ez.

• ETAren sendotzea 60ko hamarkarda amaieran

  Josu Ibargutxi San Pedro (1949) Eibar

  Eibarko kuadrilla guztietan, ilunpeko giro politikoa zegoen. Manifestaldiak oso prestatuak zeuden eta klandestinitate handia zegoen. Frankismoaren gainbehera sumatzen zuten. Aberri egunak. Urbiako kontzentrazioa. ETAren sendotzea (manifestaldiak, pintadak, sabotaje txikiak...)

• Manifestaldi antolatuak; Guardia Zibila

  Josu Ibargutxi San Pedro (1949) Eibar

  Manifestazioak antolatuak izaten ziren: enpresa bateko grebagatik, norbait atxilotu zutelako... Batzuetan grisak edo guardia zibilak agertzen ziren.

• Ideologia politiko ezberdinak, baina helburu bera

  Josu Ibargutxi San Pedro (1949) Eibar

  Kuadrillan edo lagunartean politikari buruz asko eztabaidatzen zen. Ideiak partekatzen zituzten. Ideologia politiko ezberdinak zituzten arren, denen helburua frankismoarekin bukatzea zen. Aldarrikapen nagusia politikoa zen, baina alde sozialetik joan behar zela ere konturatzen hasi ziren

• Bilera klandestinoak etxeetan

  Josu Ibargutxi San Pedro (1949) Eibar

  Bilera klandestinoak tabernetan eta etxeetan egiten zituzten. Erregimenak gogor zigortzen zituen etxe horien jabeak. Bertan materiala ere uzten zuten: ikurrinak, propagandak, panfletoak...

• Poliziaren errepresioa kaleetan; atxiloketak

  Josu Ibargutxi San Pedro (1949) Eibar

  Beti izaten zen poliziaren errepresioa manifestaldietan. Herritarrak defendatu egiten ziren, harriak botata. Guardia Zibila nola jaisten zen Elgeta kaletik behera. Atxilotuz gero, kuartelean egoten ziren egun batzuetan. Manifestaldietan, etxeetan ere ezkutatzen ziren.

• 'Cara al Sol' abestu behar

  Ramon Anitua Lejardi (1932) Pedro Lejardi Goiogana (1939) Markina-Xemein

  Eskolan 'Cara al Sol' abestu behar izaten zuten bandera eta besoa altxatuz. Pedrok Aspiltzako eskolan egunero abesten zuen; Ramonek, Markinakoan, eguenetan (ostegunetan) bakarrik.

• Deban eskolan, "Cara al Sol"

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Eskolara Debara joaten ziren. Maistra erdalduna zen. "Cara al Sol" kantatzen zuten egunero bandera ipinita.

• Filmak zela zentsuratzen ziren

  Agustin Dañobeitia Ugarriza (1937) Amorebieta-Etxano

  Filmak apaizak zentsuratzen zituen. Zinemaren funtzionamendua azaltzen du, eta nola zentsuratzen zuten ere bai. Euskarazko filmik ez zen egoten.

• Ikurrinaren koloreak debekatuta

  Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

  Umeen euskal jaietan ez zen ateratzen ikurrinik, 1977ra arte ez zen legeztatu eta. Hiru koloreak (ikurrinarenak) debekatuta zeuden. Elorrako banderak hiru koloreak zituen eta arazoak izaten zituen horrekin.

• Urtero Guardia Zibilen kuartelera

  Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

  1967-1968 ingurutik urtero Guardia Zibilen kuartelera joan behar izaten zuen. Uztarri etxean bizi ziren orduan eta etxera joaten zitzaizkion bila. 1971-1972an joan zen azken aldiz. Orduan jakin zuen pertsona arriskutsutzat zutelako joanarazten ziotela. Semeak berari buruz ondo berba egin ziola eta ez zuela arriskutsutzat hartzen azaldu zion buru zegoen guardia zibilak eta ez zuen gehiago joan beharrik izan.