Politika eta Franco

  • Andoni Etxarri Paristik Euskal Herrira itzultzeko erabakia

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    Infiltrazioak izan zituzten bai Euskal Etxean, bai larunbatetako aretoan. Hiru lagunen artean erabaki zuten Euskal Herrira bueltatzea. Andoni harakina zen, baina ez zuen nahi bere negozioa sortu; merkataritza-agente sartu zen.

  • Andoni Etxarri Jendeari muga pasatzen laguntzeagatik errieta eta aholkuak

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    Garai batean, Andoni Hegoaldetik errefuxiatuak pasatzen ibili zen. Aita konturatu zenean, errieta handia egin zion, baina aldi berean aholkuak eman zizkion hori nola egin behar zen esanez.

  • Andoni Etxarri Espainia Europar Batasunean sartzeak ekarritako aldaketak

    Andoni Etxarri (1943) Hendaia

    70eko hamarkadatik aurrera pixkanaka gutxitzen joan da kontrabandoa. 1992tik, Espainia Europar Batasunean sartu zenetik, jende askoz gehiago etortzen da Hegoaldetik Hendaiara.

  • ML Jaka Baserritar janzteko baimena

    Maria Luisa Jaka Legorburu (1935) Donostia

    Baserritar jantzia janzteko baimena behar zen, Gabonetan. Jaiotzarekin irteten ziren. Ez du klandestinitateko mugimendua ezagutu. Fraide batek ikurriña jarri zuen, eta kartzelan sartu zuten.

  • 1606 Frankismoa eta euskara

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    Euskararen egoera Donostian. Franco joaten zenean, Ijentea kalera joaten ziren ikustera. Elizaranen zebilela, falangeko emakume bat joaten zitzaien eta "Cara al sol" kantatu behar. Kalean erdaraz egiten zien amak.

  • 1606 JOCetik ETAra

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    JOCen ibili zen: Juventudes Obreras Catolicas. Langile mugimenduan eta mugimendu feministan. Elizatik bidali egin zituzten, grebak antolatzen zituztelako. JOCeko asko ETAn sartu ziren. Bilera klandestinoak egiten zituzten, eta tiro praktikak egiteko puntuan egon zen.

  • 1606 ETAn ibili zeneko garaia

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    ETA barruan zegoenean, gauzak pasatzen zituzten bestaldera (paperak). Irunen Aberri Egunean manifestazioa antolatu zuten, kartelak egin... Grisen aurrean korrika ibiltzen zen, eta askotan kolpatu zuten. Deban gertatutako anekdota: ez zekiten nondik heldu, eta ihes egin zuen. Saltsa guztietan ibili da. Euskara irakasten ere ibili da.

  • 1606 Emakumeen aldeko mugimenduko bilerak

    Mertxe Uranga Uranga (1937) Donostia

    Emakumeen aldeko mugimenduan ibili zenean non biltzen ziren azaltzen du. Etxetan ere biltzen ziren.

  • Bidaurre Iraola Gerra aurreko eskolarik gerraostekora jauzia

    Juanita Bidaurre Iraola (1928) Veronica Bidaurre Iraola (1937) Donostia

    Igarako eskolako Ramona Etxarri maistra lasartearra euskalduna zen, baina beraiekin ez zuen sekula egin, ezta gerra aurretik ere. Gerraostean 'Cara al Sol' abestu eta bandera leihoan zintzilikatu behar izaten zuten.

  • Juan Mari Otxandiano Paranoiko samarra erregimenaren zelatariak zirela eta

    Juan Mari Otxandiano (1949) Otxandio

    Talde politiko asko zegoen, baina Bittorrek ez zuen parte hartzen foro zabaletan. Berak bere ikuspegia zuen, oso abertzalea. Besteak argitzeko beharra sentitzen zuen. Publikoan hitz egiteko ez zuen erraztasunik. Francoren denboran kontrol handia zegoen erregimenaren aldetik. Bittor paranoiko samarra zen, "mania persecutoria" apur bat bazeukan. Bera ahalegintzen zen Bittor lasaitzen. Baina sarri arrazoia zeukan. Ez du uste inork begi txarrez ikusten zuenik. Inori ez zion kalte egin, eta ostera herriari mesede agin, bai. Austeritate handiz bizi zen, eta inoiz entzuten ziren herrian berari buruzko komentarioak.

  • Amaia Lasuen Politikaz hitz egitea gustatzen zitzaion izugarri

    Amaia Lasuen (1958) Otxandio

    Gontzal Mendibil ikusten zuen etxean gora eta behera. Kalean ere harremana zuen Bittorrekin. Politikaz hitz egitea gustatzen zitzaion izugarri. Eta hauteskundeak hurbiltzen zirenean kinielak egitea ere bai. Ez zuen inoiz asmatzen. Adin guztietako jendearekin hitz egitea gustatzen zitzaion, baina batez ere gazteekin.

  • 1608 Dantzarien biltzarra Iparraldean eta Hegoaldean

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    Dantza Federazioa 1968an jarri zuten martxan, eta ez zieten baimenik eman nahi. Iparraldean ere bazegoen; handik ekartzen zituzten aldizkariak. Guardia Zibilaren kontrola, lehenengo dantzari egunean. Beldurrez ibiltzen ziren. Iparraldean ikurrina folklorea zen; Hegoaldean, debekatua zegoen. Isunak jartzen zizkieten ikurrina ondoan izateagatik. Burgosko prozesua gertatu zenean, dantzaldia bertan behera utzi zuten, eta isun handia jarri zieten horregatik.

  • 1608 Ez Dok Amairuren garaia

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    Benito Lertxundiri ere isuna jarri nahi izan zioten, kontzertu batean estrofa bat gehiago kantatu zuela eta. Ez Dok Amairu taldeak lan handia egin zuen. Aurretik zebiltzan musikariak aipatzen ditu. Arantxa Gurmendiren taldea.

  • R Gerra Franco Donostiara joaten zen

    Ramon Gerra Zubillaga (1938) Donostia

    Franco urtero joten zen Donostiara. Batzuk kartzelan sartzen zituzten aldiuro. Guardia mairuak ekartzen zituen Francok. Bitxidenda batzuk itxi egiten zituzten, Francoren emazteak ez zuelako hartutakoa ordaintzen. Segurtasun neurri handiak izaten zituen Francok.

  • Xabier Goenaga Giro kultura eskasa

    Xabier Goenaga Barrena (1937) Donostia

    Giro kulturala oso eskasa zen. Literatura eta musika aldetik aberastuz joan zen giroa. Antzezlanen testuak beti zentsuraren aurrean aurkeztu behar izaten zituzten baina ez zuten arazorik izan.

  • 1559 Gerraosteko isiltasuna

    Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

    Gerraostean jendea isilik bizi zen, baina beste toki batzuetan baino gehiago hitz egiten zela uste du. Franco hil zenean hasi zen jendea hizketan. Galiziako batek esan ziena.

  • 1603 Parisen eta Londresen ibilia

    Koro Muñoz-Baroja (1945) Donostia

    Parisen ibili zen, Londresen... 19 urterekin frantsesa ikastera joan zen eta Londresera ingelesa ikastera. 23 urterekin Parisera bueltatu zen, gorabehera politikoengatik. Frantzian bizi izan ziren Franco hil arte.

  • 1584 Euskaraz aritzea debekatuta

    Agustin Lasarte Beraza (1930) Donostia

    Etxean euskaraz aritzen ziren arren, kalean euskara gutxi entzuten zela dio Agustinek, debekatua baitzegoen, jendea beldur zen.

  • Olano Alzua Franco Donostian zenean, abertzaleak kartzelara

    Joxe Migel Olano Alzua (1937) Donostia

    Madrilgo udatiarrak hiru hilabetez etortzen ziren. Franco ere etortzen zen oporretan eta bera hemen zegoen bitartean, abertzaleak kartzelaratu egiten zituzten.

  • JL Mendizabal Euskaraz eginez gero zigorra

    Jose Luis Mendizabal Yarzabal (1935) Donostia

    Eskolan euskaraz eginez gero, zigorra jasotzen zuten: belauniko arto edo babarrun gainean jartzea, erregelarekin hatz puntetan jotzea... Maisu erdaldunak Euskal Herri guztira etorri ziren.