Politika eta Franco
-
Soldadu Afrikan
Santos Irazustabarrena Ermina (1928) Alegia
Komunio handia egin zuen hamabi urterekin eta hor bukatu zen bere eskola baino gero soldadu zela ikasten jarraitu zuen. Soldadutzan ofizinista eta furriel izan zen, 50-51 urteetan, Saguenen, Afrikan. Ondo ibili zen soldadutzan, kapitainak maitea zuelako. Brigadak ekarritako kartak berak partitzen zituela gogoratzen du. Soldadutzan elkarrekin izandakoak gogoratzen ditu eta euskaldunak estimatuak zituztela pentsatzen du. Soldadutzako kontakizunak azaltzen ditu. Kapitainak bidali zion karta bat oraindik gordetzen du, karta hari esker hiru hilabete gutxiago egin zituelako soldadu bezala.
-
Argitalpen klandestinoen, sermoien... bilketa
Juan Joxe Agirre Begiristain (1930) Alegia
Lazkaoko fraide-etxean liburutegi eta artxiboa sortzeko hasieran izan zituen zailtasunei buruz hitz egiten du. Hasiera batean liburutegia eratzeari ekin zion, eta gero etorri zen artxibategia osatzearen ideia. Argitalpen klandestinoen, sermoien... bilketarekin nola hasi zen. Bilketaren garrantziaz hitz egiten du.
-
Arantzazuko bilera klandestinoak
Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa
Jakin sortu zutenek eman zuten meza Pello nobizio zela. Garai hartako euskal giroa nola bizi zuen kontatzen du Pellok pasarte honetan. Txomin Agirre eta Axular irakurri zituen, euskara lantzeko baina ildo espiritualetik.
-
Villasanteren fitxak zapata kaxetan
Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa
Axularren hiztegia egiten lagundu zioten Villasanteri. 66.urtean egin zen Euskaltzaindiaren bileran Pellok Juan Bautista Agirreren hiztegia aztertzeko lana egin zuen, Villasantek aginduta.
-
Jakinen sorreran egindako lanak
Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa
Oliten pasa zuen denboraldiak Jakin aldizkariko egutegi kontuak eramaten zituen Pellok, bainta Gure Izarrako kontuak ere. Geroago bileretara joaten hasi zen, beste apaiz gazte batzuekin batera.
-
Intxaustiren adar jotzeak
Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa
Jakineko bileretan ezagutu zuen Joseba Intxausti. Honek adarra jotzen zien gainontzekoei bileretan, "Peninsulares" zirelakoen zigarro kaxan tabako rubioa baitzuen.
-
Joxe Azurmendiri buruzkoak
Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa
Joxe Azurmendi ikasle zela ezagutu zuen Pellok. Gure Izarra aldizkaria handitu nahi izan zuen Azurmendik, eta orrialde mordoa ateratzea lotu zuten. Oso literaturzalea zen hau, eta afizio hau piztu zuen Pellorengan.
-
Filmak zela zentsuratzen ziren
Agustin Dañobeitia Ugarriza (1937) Amorebieta-Etxano
Filmak apaizak zentsuratzen zituen. Zinemaren funtzionamendua azaltzen du, eta nola zentsuratzen zuten ere bai. Euskarazko filmik ez zen egoten.
-
Maistra euskalduna, baina ezin euskaraz egin
Basilisa Agirre Uranga (1932) Amorebieta-Etxano
Montorra auzoko eskolako maistraren alaba bere laguna zen. Maistra zornotzarra eta euskalduna izan arren, ezin izaten zuten euskaraz egin.
-
Gerraostean euskara debekatuta
Teresa Aresti Izagirre (1924) Amorebieta-Etxano
Gerraostean ezin zen euskaraz berbarik egin. "Hablar en cristiano" esaten zieten. Auzora etortzen ziren poliziek ez zieten ezer esaten euskaraz berba egitearren, barre egiten zieten.
-
Sotana eta guzti manifestazioetan
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Bizkaian "Gogor" izeneko abade taldea sortu zen "gogorkeriaren aurka gogortasuna" lelopean. Manifestazioak egiten zituzten, sotana eta guzti, poliziak ezin zituen ukitu gotzainaren baimen barik eta.
-
Elizako erregistaroak euskaraz
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Abade zenean, erregistro liburuak euskaraz idazten hasi zen eta erdaraz heltzen zitzaizkion gutunak itzuli egiten zituen. Hori dela eta, arazoak eduki zituen artzapezarekin.
-
Elizaren independentzia erregimenaren kontra egiteko
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Erregimena elizan ezin zela sartu aprobetxatuz, abade askok elizako lokalak uzten zizkieten behar zutenei. Abade izateagatik eskura zituzten tresna guztiak erabiltzen zituzten kulturaren alde eta erregimenaren kontra.
-
Elizako atean atxilotu zuten lehenengoz
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Lehenengoz, elizako atean atxilotu zuten Xabier, ezkontza baten ostean. 30 mila pezetako isuna zeukan eta ordaindu ezik, mila pezeta bakoitzeko egun bat pasatu behar zuen kartzelan. Ordezko abade bat bidali zuten kartzelan egon zen artean, baina herriak ez zion mezarik esaten utzi.
-
Hamar urteko kondena
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Agiri bat sinatu zuten bost abadek eta gose greba egin zuten. Hamar urteko kondena jaso zuen Xabierrek eta zazpi urte egin zituen Zamorako kartzelan.
-
Iraultza Frankismoko azken urteetan
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Frankismoaren azkenengo urteetan berpizkunde handia egon zen Euskal Herrian. Gazte belaunaldi berri horrek greba handiak antolatu zituen, boltsa solidarioak... Abadeek asko lagundu zuten ekintza hauetan. Abadeen mugimendua handia izan zen.
-
Aitaren ipuinak kartzelan zegoela
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Gurasoek ez zuten ondo ulertzen gose greba zer zen. Kartzelara bisitan joaten zirenean ere, aitak ipuinak-eta kontatzen zizkion. Erderaz egin behar izaten zuten berba kartzelako bisitetan.
-
Kondena luzedunen isolamendua
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Kodena txikidunak Madrilera bialtzen zituzten eta kondena luzedunak Zamoran utzi, isolatuta. Azkenean gutxi batzuk geratu ziren kartzelan, baina berrogei izatera ere heldu ziren sasoi batean.
-
Felix Esturo Zamalloa: 1943an kartzelara "Gora Euskadi askatuta!" oihukatzeagatik
Emilio Esturo Altuna (1937) Kontxi Esturo Altuna (1945) Idoia Esturo Lauzirika (1962) Julen Guttadauro Esturo (1998) Amorebieta-Etxano
-
Familiarekiko mendekuak jarraitu egin zuen
Elena Zubero Ormaetxe () Esther Zubero Ormaetxe () Kepa Zubero Ormaetxe () Amorebieta-Etxano