Politika eta Franco

  • Maria Pilar Romero Auxilio Socialeko eskolan bizitzen I

    Maria Pilar Romero Urreisti (1946) Mutriku

    Etxe gabe gelditu zirenean eraman zieten Donostiako eskola edo barnetegia nolakoa zen kontatzen du. "Señoritak" ez ziren ondo portatzen beraiekin. Lehenengo egunean "Cara al Sol" abesten hasi zirenean, Maria Pilarrek ezjakintasunez, ezkerreko besoa igo zuen eta zigortu egin zuten.

  • Agustin Alkorta "Cara al Sol" kantaren bertsio ironikoa

    Agustin Alkorta Alzibar (1946) Arrate Alkorta Alzibar (1949) Juan Mari Alkorta Alzibar (1956) Mutriku

    Juan Marik eskola profesionalean lan egin zuen. Ikasketak gaztelaniaz ziren beti. "Cara al Sol" eskolara sartu aurretik kantatzen zuten baina Arratek eta haren ikaskideen kantua moldatu zuten.

  • Arantxa Gurmendi Meliton Manzanasen aurrean

    Arantxa Gurmendi Olabiaga (1944) Donostia

    60eko hamarkadako giro nahasia (manifestazioak...). Lehen Aberri Eguna, Bergaran. Bidai agentzia batean zebilen lanean, eta autobusak hartu zituen hara joateko. Polizia joan zen galdezka, eta Meliton Manzanasengana eraman zuten. Galdeketa.

  • Frantziska Egiguren Frankismoko debekuak eta zigorrak

    Frantziska Egiguren Bereziartua (1924) Iurreta

    Euskaraz hitz egitea debekatuta zegoen frankismo sasoian. Zapata lantegian lan egiten zuen 17 urteko mutil bat Cadizera eraman zuten kartzelara "Gora Euskadi" esatearren. "Trabajadoreetan" lanean zebilela hil zen eta ez zen etxera itzuli.

  • 876 Aitagure berezia

    Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

    Errezo berezia erakutsi digu Rufinok: Francori zuzendutako aitagurea.

  • Miren Agurtzane Irigoras Gerraosteko errepresioa eta euskal izenak

    Miren Agurtzane Irigoras Gaintza () Durango

  • Ramon_Ansorregi "Viva España" eta "Cara al Sol" egunero eskolan

    Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku

    Goizero eskolara sartu aurretik "Viva España" eta "Cara al Sol" abestu behar zuten.

  • Adolfo Soto Poliziak Debako sarrera itxi zuen Euskal Jaia ez ospatzeko

    Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

    Debako hirugarren Euskal Jaia ezin izan zen antolatu. Poliziak Deba itxi zuen, ezin zen inor sartu. Azken orduan Euskal Jaia ezeztatu zuenez poliziak, bertara hurbiltzeko plana zutenak inguruko herrietara joan ziren (Itziar, Mutriku, Eibar...).

  • Ana Mari Lezeartua Gerraosteko debekuak

    Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

    Gerraostean Arruti izan zen alkate. Estankoen lizentzia frankistei edo ingurukoei ematen zitzaien eta Arruti familiak estankoa zuen. Ikurrinak etxean gordeta zituzten. Etxean eta kalean euskaraz egiten zuten baina eskolan ez.

  • Ramon Anitua eta Pedro Lejardi 'Cara al Sol' abestu behar

    Ramon Anitua Lejardi (1932) Pedro Lejardi Goiogana (1939) Markina-Xemein

    Eskolan 'Cara al Sol' abestu behar izaten zuten bandera eta besoa altxatuz. Pedrok Aspiltzako eskolan egunero abesten zuen; Ramonek, Markinakoan, eguenetan (ostegunetan) bakarrik.

  • Kontxi Urkiri Deban eskolan, "Cara al Sol"

    Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

    Eskolara Debara joaten ziren. Maistra erdalduna zen. "Cara al Sol" kantatzen zuten egunero bandera ipinita.

  • Agustin Dañobeitia Filmak zela zentsuratzen ziren

    Agustin Dañobeitia Ugarriza (1937) Amorebieta-Etxano

    Filmak apaizak zentsuratzen zituen. Zinemaren funtzionamendua azaltzen du, eta nola zentsuratzen zuten ere bai. Euskarazko filmik ez zen egoten.

  • Ixidor Solupe Ikurrinaren koloreak debekatuta

    Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

    Umeen euskal jaietan ez zen ateratzen ikurrinik, 1977ra arte ez zen legeztatu eta. Hiru koloreak (ikurrinarenak) debekatuta zeuden. Elorrako banderak hiru koloreak zituen eta arazoak izaten zituen horrekin.

  • Ixidor Solupe Urtero Guardia Zibilen kuartelera

    Ixidor Solupe Zulaika (1948) Elgoibar

    1967-1968 ingurutik urtero Guardia Zibilen kuartelera joan behar izaten zuen. Uztarri etxean bizi ziren orduan eta etxera joaten zitzaizkion bila. 1971-1972an joan zen azken aldiz. Orduan jakin zuen pertsona arriskutsutzat zutelako joanarazten ziotela. Semeak berari buruz ondo berba egin ziola eta ez zuela arriskutsutzat hartzen azaldu zion buru zegoen guardia zibilak eta ez zuen gehiago joan beharrik izan.

  • Mari Kruz Urkizu Eskolan gazteleraz egin behar

    Mari Kruz Urkizu Sarasua (1932) Lezo

    Eskolak ez ziren euskaraz izaten, ez behintzat Mari Kruzek bere garaian ezagututako eskolan. Bere esanetan, kalean ere gaztelera nagusitzen hasia zegoen. Gogoan du "Cara al Sol" kantatu behar izaten zutela, eta zenbaitek "habla en cristiano" esan ere egiten zietela euskaldunei, baina halako gauzek inoiz ez zuten Mari Kruz kezkatu, bere burua eta lagunena, gazteleraz mintzo sumatzeak bezainbeste. Euskaldun izatetik gazteleraz normaltasun osoz egitera oharkabean iritsi ziren, eta orduan kontzienteki hasi ziren lagun artean euskara ez besterik egiten.

  • Carmen Retenaga "La Churrera", propaganda politikoa egiteko makina

    Carmen Retenaga Eraña (1938) Eibar

    Carmenen senarrak, lantegian kopiatzeko makina bat zuen eta herriko ideologia ezberdinentzat propaganda kopiatzen zuen. "La Churrera" deitzen zioten. 1981ko Otsailaren 23an suntsitu zuten, errepresalia posibleen beldurrez.

  • Patxi Lizarralde Eskolan Maalako mojekin eta Pilar ikastetxeko fraideekin

    Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

    Karitateko mojek Maalan zuten eskolan ibili zen lehenbizi eta gero Pilar ikastetxean, San Viatorreko fraideekin. `Cara al sol´ eta beste hainbat kanta abestu behar izaten zituzten. Bere sasoian moja eta fraide guztiak kanpokoak ziren.

  • Patxi Lizarralde Mendira joateko ere baimena behar

    Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

    Gauza guztietarako baimena behar izaten zen, baita mendira joateko ere. Zapatetan antzematen zuten nor zen guardia zibila. Ibilaldi batera Balmaseda ingurura joan zireneko kontuak. Euskarazko antzerkietan ez zuten inoiz arazorik izan.

  • Patxi Lizarralde Mendia eta euskaltzaletasuna

    Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

    Mendi-ibilaldietan izandako arazoak. Esaterako, Andoni Arrizabalaga beraiekin ibili zenean eta guardi zibilak haren bila. Urbiatik jaitsi eta alboko mendira igo ziren ikurrina handi batekin. Euskal Herri osoko mendizaleak zeuden eta beraiek ere atzetik joan ziren. Behera jaitsitakoan, guardi zibilak zituzten zain. Mendia euskaltzaletasunarekin lotu izan da; gutxi zekitenek ere euskaraz egiten zuten han.

  • Patxi Lizarralde Mendian abesteko ohituraren inguruko anekdota bitxia

    Patxi Lizarralde Iriondo (1936) Elgoibar

    Mendian abestu ere egiten zen euskaraz. Atxilotuta egon zen batek kontatu zien komisaldegian erakutsi zizkioten argazkietan Angel Iriondo eta biak agertzen zirela Urbian kantuan, elkarri lepotik helduta.