Politika eta Franco
-
Hiru hilabetez Martuteneko espetxean
Ander Alberdi Arregi (1933) Zarautz
1964-1965 inguruan taldeko gehienek Martutenen amaitu zuten, gaizki ulertu baten ondorioz, eta sasoi batean arazoak izan zituzten, berriro zailtasunak baimenak lortzeko, astean behin kuartelera joan behar... Batzuek hiru hilabete, beste batzuk urtebete edo gehiago.
-
Aske utzi zuteneko kontuak
Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz
Gipuzkoako Eusko langileetako nagusia zegoen Madrilen eta hark esaten zien miloi bat preso euskaldun zeudela. Epaiketen ostean, igandero GUardia Zibiletan aurkeztu behar zen eta kanpora ezin zen atera. Bi urte egin zituen horrela. Gero libre utzi zuten.
-
Komandantzia militarra eta Zarautzen egin zen ituna
Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz
Komandantzia militarra. Bertako komandantea nafarra zen: Uharte. Itun bat egin zen Zarautzen 40-41 urte inguruan eta baporeak sirena joz etorri ziren.
-
Herritik irteteko baimen-eskatzea
Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz
Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.
-
Zarauzko Euskal Jaia betidanik ezagutzen du
Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz
Francok ez zuen Euskal Jaia kendu. Betidanik ezagutu du irailaren 9ko Euskal Jaia. Denak jantzita joaten ziren, baina ikurrina debekatuta zegoen. Lehenbizikoz Iparraldean ikusi zuen ikurrina.
-
Eskolako obligazioak
Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz
Eskolako kontuak. Sarrera eta irteeran errezatzea eta Cara al Sol abestea ziren obligazioak.
-
Gutxi abesten zuten, giroa ez zelako egokia
Juan Zulaika Lizaso (1929) Zarautz
Gaztetan gutxi abesten zuten, gerraostean debekatuta zegoen eta. Gau-eskoletan aita Ibarbiarekin irakurri zuen lehenbizi euskaraz. Etxean bertsoak abesten zituzten, amak paperetik ikasiak.
-
Venancio Amesti apaiza
Ankelo Usobiaga Larrañaga (1947) Arantza Usobiaga Larrañaga (1935) Zarautz
-
Don Jexux apaiza, Don Modestoren justu kontrakoa
Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia
Aitak kontatzen zion gaztetan dantza taldean klandestinitatean entsegatzen zutela. Don Modestoren ondoren Don Jexus apaiza joan zen herrira, komunista. Hark ere bere marka utzi zuen. Gazte asko erakarri zituen. Antzerkia egiten zuten, mendira joan...
-
LKIn sartu zen
Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia
Konfrontazio politiko handiak egon ziren herrian, politika kontuengatik. LKIn sartu zen bera: troskista zen. Kartzelara eraman zuten, Martutenera. Herriko bi abertzale ere sartu zituzten eta haiei laguntzeko fondo bat sortu zuten herrian, baina beraientzat ez. Herrian errebeldia handia egon dela dio.
-
Bere bila joan zirenean, konplizitatea
Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia
Zergatik atxilotu zuten kontatzen du. Institutuan zebilen eta propaganda aparatuan zegoen. CAFen greba handiak izan ziren garai hartan eta beraiek ere manifestazioa egiten zuten. Txileko kolpea gogoratzen du... Polizia bere bila joan zenean, irakasle batek gezurra esan zien. Amak ere ezkutatu egin zuen vietnamita. Berak orduan ez zekien 1936ko gerran zenbat fusilatu zituzten.
-
Madrilen epaitua, artean adingabea zelarik
Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia
Sei hilabete egin zituen kartzelan. Adin txikikoa zen artean. Madrilen izan zen epaiketa. Ama bere defentsan atera zen beti. Amaren bizitza kontatzen du pixka bat eta haren izaera.
-
Madrileko epaiketa II
Anttoni Nazabal Iztueta (1956) Zaldibia
Madrileko epaiketa. Bi neska eta bi mutil ziren; kide bat asko torturatu zuten. Beraiek ez zituzten torturatu, baina gaizki tratatu bai. 'Vietnamita' libratu zutela dio, kopiak egiteko makina. Kopiak nola egiten zituzten azaltzen du.
-
Eskolara sartzean 'Cara al Sol'
Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa
Eskolako maisuak izendatzen ditu. Erdaraz hitz egiten zuten eskolan. Eskolara sartzean Cara al Sol abestu behar izaten zuten. Oriamendiko martxa, karlismoaren ereserkia, ere abesten zuten: "Por Dios, por la patria y el Rey..."
-
Euskal erbesteratuei laguntzen Jaénen
Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa
Jaéngo eskolako zuzendaria apaiz nahiko irekia eta aurrerakoia zen. Behin azterketa batean Espainiako politikari buruz galdetu zion eta Terek zuriz entregatu zuen. Frankismo garaia zen. Bertan lanean gelditzea ere proposatu zioten baina ez zuen onartu; Euskal Herrira bueltatzeko gogoa zeukan. 1968an Melitón Manzanasen hilketarekin erbesteratuak egon ziren Euskal Herrian eta batzuk Jaénen egon ziren. Terek eta Astigarragako emakume batek bisitak egiten zizkieten eta kartzelaratuen familiekin egoten ziren.
-
Langile mugimenduaren borrokak
Tere Eizagirre Irure (1944) Zestoa
Lan baldintzak borrokatu egin behar izan zituzten. Langileen antolakuntza zaila zen; frankismo garaia zen eta asanbladak debekatuta zeudenez, lehen bilera mendian egin zuten. Norbaitek salatu eta nagusia jakinaren gainean jarri zuen. Krisi garaian kaleratzeak egon zirenean batez ere emakumeak izan ziren kaltetuak. Langile berriek soldata txikiagoa jasotzen zuten eta horren aurka ere borrokatu behar izan zuten.
-
Abertzalea izateagatik lanetik kaleratua izan zen aita
Juan Jose Araolaza Lahidalga (1943) Zizurkil
Zizurkilen, aita udal-langilea zen. Etxean euskaraz egiten zuten, baina umetan irakurzaletasun handia zuenez, gaztelaniaz ere konpontzen zen. Aita udaletxetik bota zuten EAJ-ari botoa eman eta abertzalea izateagatik.
-
Momentu onak eta txarrak pasatakoa
Joxe Urteaga Oria (1926) Zumarraga
Gazte garaian, ondo pasa zuten, baina baita gaizki ere. Urtero Trintxerpera joaten ziren soinua jotzera; eta, hala zebiltzan batean, kalejira-giroan, alde egiteko abisua iritsi zitzaien. Joaten ziren lekuaren arabera, pieza klase bat edo beste jotzen zuten.
-
Kaskarreko ederrak eta "¡Viva España!"k eskolan
Jose Inazio Aranberri Aldanondo (1939) Zumarraga
Sei urterekin hasi zen eskolan. Zazpirekin komunio txikia. Kaskarreko ederrak hartzen zituzten eskolan. Cara al Sol kantatzen zuten sartu aurretik, bandera jasota. "¡Viva España!" hots egiten zuen fraide batek.
-
"Hablar en cristiano"
Jose Inazio Aranberri Aldanondo (1939) Zumarraga
Euskaraz egiteagatik ez du zigorrik jaso baina asko insistitzen zieten erdaraz egiteko: "Hablar en cristiano!". Baserritarrak eta kaletarrak sarri ibiltzen ziren demandan, harrika eta.