Politika eta Franco

• Joxe Joakin Lapurditik Parisera

  Miren Jone Azurza Aristegieta (1929) Donostia

  Txalupetan diru-truke iheslariei laguntzen zienik bazegoen. Lapurdira iritsi zen bere anai Joxe Joakin. Hendaian bisita egin zioten. Parisera joan zen eta ingeniari ikasketak egin zituen.

• Anaia Joxe Joakin aitaren hiletan

  Miren Jone Azurza Aristegieta (1929) Donostia

  Bere anaia Joxe Joakin Paristik etxeratu egin zen, aitaren hiletarako. Gero ez zuten gehiago ikusi.

• Loren Arrillaga, iheslarien laguntzaile

  Miren Jone Azurza Aristegieta (1929) Donostia

  Loren Arrillaga aktibista zela kontatzen du; iheslariei laguntzen zien. Erresistentziakoa zen. Bere anaiak ere antzera ibiltzen ziren. Sistiagatarren familia kartzelaren ondoan bizi zen eta laguntza eskaintzen zieten presoen senideei.

• Imanol abeslariak Arestik Arantxari emandako poesia kantatu

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  Arestik Arantxari poesia batzuk eman zizkion, irakur zitzan, eta honek Imanoli eman zizkion, zeinak hauetako bi musikatu zituen. Kontzertu batean poesiaren egilea agertu zen.

• Lehenengo manifestazioan, atxilotuta

  Joan Mari Irigoien Aranberri (1948) Donostia

  Hamabost urterekin Pasaiara joan zen manifestazio batera ikaskide batekin, eta Guardia Zibilak harrapatu zituen. Ordukoa kontatzen du.

• Literaturaren erabateko etena gerrarengatik

  Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

  Gerrak etena ekarri zuen literaturan. Argitaratu zen apurra, atzerrian argitaratu zen gehienik.

• Erabateko zentsuraren ostean, antzerki-taldeak han-hemenka

  Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

  Gerra ostean, zentsura erabatekoa izan zen 1940tik 1950era, antzerkia debekatuta zegoen. Handik urte batzuetara, herri askotan sortu ziren antzerki taldeak. Lan asko apurtzaileak izan ziren. Seminarioan zegoela, antzerki batean parte hartu zuen, gazteleraz.

• 60. hamarkadan eztanda kultural eta politikoa

  Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

  Hamabost-hamasei urte zituenean jakin zuen euskal literatura bazela, baita Euskadi bazela ere. Seminarioan ikusi zituen euskarazko liburuak. Urte gutxian eztanda modukoa gertatu zen: ETAren lehen mugimenduak, Iparraldetik ekarritako liburuak, seminarioetatik jendea irteten hasi zen...

• Joseba Sarrionandia atxilotu zutenekoa

  Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

  Joseba Sarrionandiak UNEDen lan egiten zuen. Zapatu batean ez zen etorri. Juan Martin koordinatzailea zen orduan. Pare bat egunera jakin zuten atxilotu egin zutela, bahiketa batean parte hartzearren. Kartzelara joaten ziren bisitan. Obraren bat argitaratu zuten, kartzelatik.

• Eklosio politikoa eta eklosio euskaltzalea

  Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

  1977tik 1982ra bitartean, gauza asko sortu zen euskaraz. 1967tik aurrera, alderdi politiko guztiak sortu ziren, ETAren heriotzak, atxiloketak... Franco hil eta ondorenean, bigarren leherketa sortu zen.

• Frankistekin eskolan, kantuak eta instrukzioa

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Eskolan frankistekin kantarazi eta instrukzioa eragiten zieten. Txapel gorria jantzita joaten ziren karlisten familietako mutikoak.

• Errazionamendua eta herriko kartzela

  Joxe Mitxeo Baleztena (1944) Saldias

  Zortzi senide izan arren, goserik ez zutela pasa esaten du. Errazionamendua ezagutu zuen. Kartzela non zegoen azaltzen du. Azukre beltza banatzen zuten.

• Uribeko auzo-eskolan instrukzioa

  Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz

  Placidaren ahizpa, frankistak sartu ostean, Uriben ibili zen eskolan eta hango bizipenak kontatzen ditu. Instrukzioa eginarazten zieten.

• Zarauzko Euskal Jaia betidanik ezagutzen du

  Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz

  Francok ez zuen Euskal Jaia kendu. Betidanik ezagutu du irailaren 9ko Euskal Jaia. Denak jantzita joaten ziren, baina ikurrina debekatuta zegoen. Lehenbizikoz Iparraldean ikusi zuen ikurrina.

• Eskolako obligazioak

  Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz

  Eskolako kontuak. Sarrera eta irteeran errezatzea eta Cara al Sol abestea ziren obligazioak.

• Eskola frankistaren gehiegikeriak

  Kresen Loroño () Juan Otxandio () Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

  Zazpi urtetik hamalaura arte ibili ziren eskolan miren eta gerraren ondorioz, izena erdaratu zioten. Oinarrizkoa ikasi zutela diote. Seme-alabekin ikasi zuten gero. Irakasle burgostarra izan zuten, frankista. "Cara al Sol" eta antzekoak abestu eragiten zizkieten.

• Doktrina ere erdaraz

  Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

  Doktrinan ez zuten ezer ikasi euskaraz, ezta Aita Gurea ere. Gerraostean euskaraz egitea galarazita zegoen.

• Pello Kirten eta Eusko Gaztedi

  Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

  Baserritarren erdarari buruzko komedia egiten zuen Pello Kritenek Union Radio San Sebastian irratiko Eusko Gaztedi saioan. Gerra garaian Getari baserritik aritu behar izan zuten lanean, eta gero Bizkaitik, Mugerretik eta Venezuelatik.

• Gerraostean gogoan du

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Gerraostea gogoan du, batez ere eskolako lehenengo eguna. Eskolaurrea bukatu eta eskola nazionaletara joan zen Juantxo. Maisuak falangistak ziren eta 'Cara al Sol' abestera behartzen zituzten.

• Bi osaba gerran hilak

  Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Amaren anaia eta aitaren anaia biak hil zituzten soldadu zeudela. Ezjakintasun handia zegoen gizartean, baita soldaduen artean ere.