Politika eta Franco

  • Placida Azpitarte Uribeko auzo-eskolan instrukzioa

    Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz

    Placidaren ahizpa, frankistak sartu ostean, Uriben ibili zen eskolan eta hango bizipenak kontatzen ditu. Instrukzioa eginarazten zieten.

  • 367 Zarauzko Euskal Jaia betidanik ezagutzen du

    Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz

    Francok ez zuen Euskal Jaia kendu. Betidanik ezagutu du irailaren 9ko Euskal Jaia. Denak jantzita joaten ziren, baina ikurrina debekatuta zegoen. Lehenbizikoz Iparraldean ikusi zuen ikurrina.

  • 367 Eskolako obligazioak

    Mertxe Arruti Abendibar (1931) Zarautz

    Eskolako kontuak. Sarrera eta irteeran errezatzea eta Cara al Sol abestea ziren obligazioak.

  • Kresen Loroño Eskola frankistaren gehiegikeriak

    Kresen Loroño () Juan Otxandio () Miren Uriarte Loroño (1926) Larrabetzu

    Zazpi urtetik hamalaura arte ibili ziren eskolan miren eta gerraren ondorioz, izena erdaratu zioten. Oinarrizkoa ikasi zutela diote. Seme-alabekin ikasi zuten gero. Irakasle burgostarra izan zuten, frankista. "Cara al Sol" eta antzekoak abestu eragiten zizkieten.

  • Kontxi Zorrozua Doktrina ere erdaraz

    Kontxi Zorrozua Zabaleta (1926) Gernika-Lumo

    Doktrinan ez zuten ezer ikasi euskaraz, ezta Aita Gurea ere. Gerraostean euskaraz egitea galarazita zegoen.

  • 1158 Pello Kirten eta Eusko Gaztedi

    Jose Mari Iriondo Unanue (1938) Azpeitia

    Baserritarren erdarari buruzko komedia egiten zuen Pello Kritenek Union Radio San Sebastian irratiko Eusko Gaztedi saioan. Gerra garaian Getari baserritik aritu behar izan zuten lanean, eta gero Bizkaitik, Mugerretik eta Venezuelatik.

  • Juantxo Arteaga Gerraostean gogoan du

    Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Gerraostea gogoan du, batez ere eskolako lehenengo eguna. Eskolaurrea bukatu eta eskola nazionaletara joan zen Juantxo. Maisuak falangistak ziren eta 'Cara al Sol' abestera behartzen zituzten.

  • Juantxo Arteaga Bi osaba gerran hilak

    Juantxo Arteaga Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Amaren anaia eta aitaren anaia biak hil zituzten soldadu zeudela. Ezjakintasun handia zegoen gizartean, baita soldaduen artean ere.

  • Pedro Elosegi Ikurriña legezkoa ez zen sasoiko kontuak

    Pedro Ignacio Elosegi Gonzalez de Gamarra (1960) Gasteiz

    Ikurriña 1977an legeztatu zuten, bere urtebetetze-egunean. Mendian ikurriñak ateratzen zituzten. Mairulegorretako dantzaldietan ere bai. Aitarekin joaten ziren, eta ama kezkatuta egoten zen.

  • Bonifazio Arandia Koloretako alkandorekin arazoak San Justoko erromerian

    Bonifazio Arandia Uriarte (1909) Igorre

    San Inazioetan Gorbeiara joan ziren behin. San Justo ermitaren inguruan jotzeko tratua egin zuten, 500 pezetaren truk. Gerraostea zen. Zazpi koloretako alkandorak zeuzkatela eta zinegotziak guardia zibilei deitu zien, nazionalisten koloreak zirela eta. San Ferminetarako egindako alkandorak ei ziren. Guardiek baimena eman eta berriz jotzen hasi ziren kamioi gainean. Txaloka hasi ziren denak eta zinegotziak gehiago jotzea galarazi zien.

  • Josu Zabala "Baga Biga Higa" sentikaria, Gasteizen

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Irakasle Ikasketak egiten ari zen sasoian, Teatro Floridara Ez Dok Amairu joan zen, "Baga Biga Higa" emanaldiarekin. Txundituta geratu zen. Politikoki troskismoarekin lerrokatu zen, LKI eta eremu horietan.

  • Josu Zabala Arrasateko ikastolatik Burgosera, soldadutza egitera

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Irakasle ikasketak bukatuta, Arrasateko ikastolan izan zuen lehen lana. Atxilotu egin zuten, eta kartzelaldiaren ostean, soldadu bidali zuten, Burgosera. Han ezkerreko militanteen eskuetan zeuden koartelak. Harrera-luntxa egin zieten, eta "banda"-koa izan zen hasieratik.

  • Josu Zabala Soldadutzan, komite antifrankistan

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Soldadu Komitean egon zen, fitxatutako beste antifrankista guztiekin batera. Franco hil zenean, soldadutza egiten zegoen. Martxoaren 3ko sarraskia gertatu zenean ere bai.

  • Josu Zabala Aktibismo politikotik aktibismo musikalera

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Franco hil zenean, desenkantua iritsi zen, "trantsizio faltsua"... ustezko demokrazia horretan, ezkerrak indarra galdu zuela dio. Ekintzarako aukerak mugatu egin ziren, eta aktibismo musikala egitea erabaki zuen.

  • Peli Romarategi Urte eta erdi kartzelan

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerraostean, Franco Gasteizera etorri zen kongresu batean parte hartu eta Fray Frantzisko de Vitoriaren omenezko monumentu bat inauguratzera. Egun hartan, Pelik eta beste bost lagunek Senda pasealekua ikurrinaz bete zuten. “Erbesteratuei muga zabaldu”, “Presoak askatu” eta horrelako esaldiekin pegatinak ere ipini zituzten. Poliziak denak atxilotu zituen eta jipoitu egin zituzten, beraiek nahi zutena deklara zezaten. Peli urte eta erdi egon zen kartzelan.

  • Peli Romarategi Gerraosteko fusilamenduak eta debekuak

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerra garaian, Santa Isabel hilerrian jendea fusilatzen zuten. Irratia ezkutuan entzuten zuten, debekatua baitzegoen.

  • Felix Razkin Euskarazko mezak ematen hasi ziren Gasteizen

    Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

    Langile mugimenduan sartu zen Gasteizen. "Apaiz langileak". Garai hartan, 1967 inguruan, euskarazko mezak ematen hasi ziren Gasteizen; lantegietara lanera joandako euskaldun asko zeudelako. Ez zuten baimenik lortu. Gitarrarekin kantatzen zuten elizan.

  • Felix Razkin Euskarazko eskolak ematen, Bar Pacon

    Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

    Euskarazko eskolak ematen ere hasi ziren. 20tik 8 inguru hasi ziren euskara irakasten, han eta hemen. Oñatibia apaizaren "método radiofónico) erabiltzen zuten. "Umandi"-ren gramatika ere bazegoen. 3 ikasle talde izan zituen. Manuel Iradier elkartean, Bar Pacon... behin atxilotu egin zuten.

  • Felix Razkin Langile mugimenduan buru-belarri; martxoaren 3aren aurreko giroa

    Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

    Langile mugimenduan sartuta ibili zen buru-belarri, baina gero utzi egin zuen. Sindikatuak, grebak... martxoaren 3ko sarraskia ere gertutik ezagutu zuen. Grebak zergatik ziren azaltzen du. Sindikatuak ez ziren legezkoak. Plataforma bat sortu zuten soldata igoera eta lanordu gutxiago egitea lortzeko. Martxoaren 3aren aurreko grebak eta geldialdiak.

  • Felix Razkin Burgosko prozesua

    Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

    Burgosko prozesua gertatu zenean, Tximist lantegian zegoen lanean. Juanito Zelaia ugazabak langileei grebara ateratzeko esan zien; euskaltzalea zen. Mario Onaindiarekin harremanetan zegoen Razkin, eta Burgosko prozesuan hiru heriotza-zigor jarri zizkioten Onaindiari, ETAko buruetako bat izaki. Amnistia nola iritsi zen.