Politika eta Franco

• Franco, Mutrikun

  Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

  Franco Mutrikun egon zeneko oroitzapenak. Prozesioa parrokiara. Arraunekin pasilloa egin zioten.

• 'Masillas' ezizenaren jatorria

  Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

  Jesus Arrizabalaga arrantzale eta amugileari 'Masillas' ezizena nondik zetorkion kontatzen du. Gerra aurretik bere enbarkazioak euskarazko izena zuen, eta, diktadura garaian, euskarazko izenak debekatzean, masa batekin topatu behar izan zuen ontziaren izena.

• Euskal izenak galarazi

  Garbiñe Andonegi Belaustegi (1934) Mutriku

  Diktadura garaian, euskaraz hitz egitea eta pertsonei, tabernei eta itsasontziei euskal izena edukitzea galarazi zen. 'Masillas' ontziaren izena 'Euskalerria' zen.

• Libre gerraostean

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Gerra ondoreneko oroitzapenak. Claudiok denbora egin zuen preso. Libre geratu ostean, Mutrikura joan zen lehenengo aldiari buruz hitz egiten du.

• Eibarko Bar Loyola

  Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

  Gerrako kontuak. Trenak martxan jarri, eta jendea Eibarrera bueltatzen hasi zen. Jan eskasia. Bar Loyolan bazkaria debalde ematen zuten. Tabernan bandera española zegoen, eta 'Cara al Sol' abestu behar zen jateko.

• Kantu frankistak eskolan

  Juan Larreina Arreitunandia (1937) Mutriku

  Maristen eskolako kontuak. Eskolara joan eta lehenengo gauza egin behar izaten zutena, atarian ilaran jartzea izaten zen. Ikasle bat bandera espainolarekin egoten zen balkoian, eta besteek 'Cara al Sol', 'Con el rumor de la faena' edota 'Montañas nevadas' abestu behar izaten zuten.

• "Viva España" eta "Cara al Sol" egunero eskolan

  Ramon Ansorregi Juaristi (1940) Mutriku

  Goizero eskolara sartu aurretik "Viva España" eta "Cara al Sol" abestu behar zuten.

• Deban eskolan, "Cara al Sol"

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Eskolara Debara joaten ziren. Maistra erdalduna zen. "Cara al Sol" kantatzen zuten egunero bandera ipinita.

• Francoren bisita Alkolean

  Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku

  Francoren bisita batengatik, Alkoleako txaletera eraman zuten aita Franco zerbitzatzeko. Bene-ren ezkontzako kopa eder batzuk eraman zituen eta frankistek, mozkortu eta ia denak apurtu zituzten haitzen kontra.

• Poliziak Debako sarrera itxi zuen Euskal Jaia ez ospatzeko

  Adolfo Soto Fernandez (1934) Mutriku

  Debako hirugarren Euskal Jaia ezin izan zen antolatu. Poliziak Deba itxi zuen, ezin zen inor sartu. Azken orduan Euskal Jaia ezeztatu zuenez poliziak, bertara hurbiltzeko plana zutenak inguruko herrietara joan ziren (Itziar, Mutriku, Eibar...).

• Eskolan dena gaztelaniaz, Cara al Sol, banderari muin egin...

  Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

  Eskola nazionalean sartzean banderari muin egin behar zioten eta "Cara al Sol" abestu. Maistra nafarra eta euskalduna zen, Miren Goiburu, eta pena ematen zion euskaldunek gaztelaniaz egin behar zutelako. Udaletxe azpian ibili zen eskolan. Neskak eta mutilak banatuta zeuden. Egaña lantegian lanean zegoen bitartean atera zuen eskola-ziurtagiria.

• Gerraosteko debekuak

  Ana Mari Lezertua Sustaeta (1940) Mutriku

  Gerraostean Arruti izan zen alkate. Estankoen lizentzia frankistei edo ingurukoei ematen zitzaien eta Arruti familiak estankoa zuen. Ikurrinak etxean gordeta zituzten. Etxean eta kalean euskaraz egiten zuten baina eskolan ez.

• Auxilio Socialeko eskolan bizitzen I

  Maria Pilar Romero Urreisti (1946) Mutriku

  Etxe gabe gelditu zirenean eraman zieten Donostiako eskola edo barnetegia nolakoa zen kontatzen du. "Señoritak" ez ziren ondo portatzen beraiekin. Lehenengo egunean "Cara al Sol" abesten hasi zirenean, Maria Pilarrek ezjakintasunez, ezkerreko besoa igo zuen eta zigortu egin zuten.

• "Mutrikuko toma", irailaren 27an

  Adela Romero Urreisti (1942) Maria Pilar Romero Urreisti (1946) Mutriku

  Gerra bukatu eta hurrengo urteetan, irailaren 27an "Mutrikuko toma" ospatzen zuten batzuek. Montejurrara joaten ziren eta Mutrikura bueltan Espainiako bandera ateratzen zuten, bazkaria egin, kantatu, txapliguak bota... Gaur egun Marinero taberna dagoen lekuan.

• Maristetan, "Cara al Sol" eta bandera

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Maristetan, "Cara al Sol" abestu behar zuten eta soldaduak bezala kokatzen ziren. Bandera. Kapera eskolan bertan. Eskolaren antolamendua.

• Franco eta Primo de Riveraren argazkiak eskolan

  Joseba Mirena Agirre Mugerza (1935) Mutriku

  Eskolan, Francoren eta Primo de Riveraren argazkiak zeuden. Baita uztarriak eta geziak zituen marrazki handi bat. San Francisco Javier zen Maristen eskolako izen ofiziala.

• "Cara al Sol" kantaren bertsio ironikoa

  Agustin Alkorta Alzibar (1946) Arrate Alkorta Alzibar (1949) Juan Mari Alkorta Alzibar (1956) Mutriku

  Juan Marik eskola profesionalean lan egin zuen. Ikasketak gaztelaniaz ziren beti. "Cara al Sol" eskolara sartu aurretik kantatzen zuten baina Arratek eta haren ikaskideen kantua moldatu zuten.

• Franco ez zen palioaren azpian eramateko gizona

  Gregori Ajuriagojeaskoa Loroño (1913) Muxika

  Primo de Rivera ostean etorri zen Franco. Zornotzako (Amorebieta-Etxano) jaietan egon ziren Francok agintea hartu zuela enteratu zirenean eta gerra etor zitekeela pentsatu zutenean. Antzina, Gorpuzti egunez-eta, gure Jauna palioaren azpian eramaten zen; Franco ere palioaren azpian joaten zen. Bere ustez Franco ez zen palioaren azpian eramateko gizona.

• "Por Dios por la pata y el buey"

  Pablo Irazabal Ertzilla (1930) Muxika

  Eskolan oinarrizko gauzak ikasten zituzten. Falangearen kanta goizero abestu behar izaten zuten. "Por Dios por la Patria y el Rey" esan beharrean, "Por Dios por la pata y el buey" entzun zion ondokoari Pablok eta sarritan zigortzen zuten.

• Bertsotarako debekuak

  Pablo Irazabal Ertzilla (1930) Muxika

  Francoren sasoian bertsotan egitea galarazi egiten zuten sarritan. Hala ere, zer edo zelan beti lortzen zuten aurrera egitea.