Politika eta Franco

  • Batista Amas Kontrolpean bizi ziren

    Batista Amas Ugalde (1947) Lasarte-Oria

    Behin, Zubietako sagardotegian bertsoaldi bat antolatu zen, ehun bat lagunekin. Guardia zibila joan zen han nor zegoen ikustera.

  • Batista Amas Guardia zibilen kontrolak eta isunak; beldurra

    Batista Amas Ugalde (1947) Lasarte-Oria

    Guardia zibilaren kontrolak zeuden egunero Hernanitik Lasarterako bidean. Edozein txorakeriagatik gelditzen zituzten eta isunak jartzen zituzten. Guardia zibilarekin izandako istorio bat kontatzen du.

  • Aginaga Eskolan "Cara al Sol", ikuskaritza egunetan bakarrik

    Maria Luisa Aginaga Zabaleta (1939) Lasarte-Oria

    Michelin-eko eskolan, urtean behin ikuskaritza pasatzen zen eta orduan "Cara al Sol" abesten zen, bestela ez. Maistra ez zen frankista.

  • Maria Luisa Muguruza Eskola gaztelaniaz

    Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria

    Etxeetan euskaraz hitz egiten zen baina kalean ez. Eskolan ere ez. Baserritarrek oso gaizki pasatzen zuten eta ergeltzat jotzen zituzten irakasleek.

  • Maria Luisa Muguruza Franco herritik pasatzen zenean

    Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria

    Franco herritik pasatzen zenean, gaurdia zibilak bizpahiru pertsona atxilotzen eta jipotzen zituen, badaezpada liskarrik ez sortzeko.

  • Maria Luisa Muguruza Emakumeentzat zerbitzu soziala "Sección Femenina"-n

    Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria

    "Sección Femenina"-ko maistrak zituzten baina ez du sekzioko bulegorik gogoratzen Lasarten. Kotxeko karneta ateratzeko, zerbitzu soziala egin behar zuten Donostian. Otar ("canastilla") bat egin behar zuten, ume jaio berrien erroparekin.

  • Juanjo Ibarretxe Trantsizioko urteak erromantizismo handikoak izan ziren

    Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

    Gogo handiko jendea zegoen trantsizioko garai hartan, dena lortu ez bazen ere.

  • Anjel Elorza Beitia Txapela ez kentzeagatik atentzioa deitu

    Anjel Elorza Beitia (1937) Legutio

    Eskolako mutikoak desfilean eskua altxatuta 'Cara al Sol' abestu behar izaten zuten. Behin desfilean zihoazela, behiak uztartzen zegoen gizon bati atentzioa deitu zion maisuak beraiek pasatzerakoan txapela ez zuelako kendu.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aita Madrilen hizlari

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    1940ko hamarkadako "Hermandad de Labradores"ko ordezkari hautatu zuten Imanolen aita. Madrilen nekazaritza eta abeltzaintzari buruzko mitina eman omen zuen, Francoren ondoan eserita. Aita herrian jazarri egin zuten gerraostean. Guardia zibilek etxeko tabernan hartzen zituzten jatorduak.

  • Imanol Garaigordobil Berriozabal Aitak igarotako komeriak

    Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio

    Aita gerran ia hil egin zuten, Francoren kontra borrokan. Gerora, hainbat urtean kartzelan eduki zuten, eta 1948. urtean Madrilen Francori eskua eman behar izan zion. Aitari Burgosen egin zioten epaiketan, hiru txosten irakurri zituzten: Legutioko Udalarena, herriko epaitegiarena eta abadeak bidalitakoa.

  • Jose Eiguren Francoren eragina; salatariak

    Jose Eiguren Mendiguren (1927) Lekeitio

    Francoren asmoa euskara zapaltzea zen. Bizkaiko ezkerraldera eta Barakaldo aldera milaka espainiar heldu ziren eta irakasleak ere handik zetozen. Lekeition bi gizon fusilatu zituzten. Herrian bertan ere bazeuden salatariak.

  • Luis Urizar Garai gogorrak

    Luis Urizar Murelaga (1933) Lekeitio

    Francoren diktadura garaia oso gogorrak izan zen: eskolan Cara al Sol abestu beharra, zikinkeria asko, hazteria "sarna" ugari...

  • Bitoria Aboitiz Itsasontziei euskal izena kendu espainiarra jartzeko

    Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio

    Gerra garaian bapore asko zeuden herrian. Beraien aitak ere beste asko bezala, alde egin zuen. 'Aberri Eguna' zuen izena beraien aitaren ontziak eta 'Navarra' jarrarazi zioten. 'Euzkadi' izenekoari, ostera, 'España'.

  • Bitoria Aboitiz Aita bakarrik joan zen ebakuatuta

    Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio

    Gerra garaian, beste askok egiten zuten legez, bere aitak ere baporea hartu ere alde egin zuen. Ontziak 'Aberri Eguna' izena zuen eta horrek sortutako ikarak eraginda, bakarrik joan zen.

  • Arantxa Larrea Kartzelan zazpi hilabetez

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    1974an kartzelan egon zen, zazpi hilabetez. Urkola medikua joan zen, eta pilulak eman zizkion; handik aurrera hobeto. Etxean ETAko jendea hartzen zuten, lotarako; jatekoa ere ematen zien. Miaketa batean pistola bat aurkitu zuen Poliziak, poltsa batean.

  • Arantxa Larrea Kartzelako egonaldia

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    Ez zioten jo, kartzelara eraman zutenean. 14 urterekin gaixotasun bat izan zuen. Berak ez zekien etxean hartzen zituenen izenak. Ijitoak ere hartzen zituen etxean. Klaustrofobia zuen kalabozoan. Senarrari lau urteko zigorra jarri zioten, baina amnistiarekin lehenago atera zen.

  • Arantxa Larrea Etakideak etxean

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    "Txikia" ETAkideari buruzkoak: indarkeriaren aurkakoa ei zen; hil egin zuten, Errenterian. Pertur aipatzen du. Garai hartan ETAk ez zuen hiltzen; atrakoak egiten zituen. Behin, atrako baten ondoren beraien etxera joan ziren denak.

  • Arantxa Larrea Kartzelan izandako borroka

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    Senarra oso gaizki egon zen Ocañan. Kartzelan borroka egin zuen emakume batekin, FACeko batekin. Mezetara joaten zen, eta mojekin ondo konpontzen zen; haiek ezin zuten hori ikusi.

  • Arantxa Larrea Kartzelako anekdota

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    Kartzelan zegoela, bere urtebetetzean Martuteneko gizonezko presoei bera ikusten utzi zieten. 33 ziren. Zorionak kantatu zioten.

  • Arantxa Larrea Kartzelako egonaldiko une gogorrenak

    Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo

    Seme-alabak izanez gero, ikustera joaten uzten zieten. Bestela ez. Ilobak joan zitzaizkion bisitan behin kartzelara, eta despedida oso gogorra egin zitzaion. Kalabozotik kartzelara eraman zutenean ere oso gaizki pasatu zuen. Lehen hilabetea izan zen okerrena.