Politika eta Franco
-
Kontrolpean bizi ziren
Batista Amas Ugalde (1947) Lasarte-Oria
Behin, Zubietako sagardotegian bertsoaldi bat antolatu zen, ehun bat lagunekin. Guardia zibila joan zen han nor zegoen ikustera.
-
Guardia zibilen kontrolak eta isunak; beldurra
Batista Amas Ugalde (1947) Lasarte-Oria
Guardia zibilaren kontrolak zeuden egunero Hernanitik Lasarterako bidean. Edozein txorakeriagatik gelditzen zituzten eta isunak jartzen zituzten. Guardia zibilarekin izandako istorio bat kontatzen du.
-
Eskolan "Cara al Sol", ikuskaritza egunetan bakarrik
Maria Luisa Aginaga Zabaleta (1939) Lasarte-Oria
Michelin-eko eskolan, urtean behin ikuskaritza pasatzen zen eta orduan "Cara al Sol" abesten zen, bestela ez. Maistra ez zen frankista.
-
Eskola gaztelaniaz
Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria
Etxeetan euskaraz hitz egiten zen baina kalean ez. Eskolan ere ez. Baserritarrek oso gaizki pasatzen zuten eta ergeltzat jotzen zituzten irakasleek.
-
Franco herritik pasatzen zenean
Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria
Franco herritik pasatzen zenean, gaurdia zibilak bizpahiru pertsona atxilotzen eta jipotzen zituen, badaezpada liskarrik ez sortzeko.
-
Emakumeentzat zerbitzu soziala "Sección Femenina"-n
Maria Luisa Muguruza Tellaetxe (1947) Lasarte-Oria
"Sección Femenina"-ko maistrak zituzten baina ez du sekzioko bulegorik gogoratzen Lasarten. Kotxeko karneta ateratzeko, zerbitzu soziala egin behar zuten Donostian. Otar ("canastilla") bat egin behar zuten, ume jaio berrien erroparekin.
-
Trantsizioko urteak erromantizismo handikoak izan ziren
Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio
Gogo handiko jendea zegoen trantsizioko garai hartan, dena lortu ez bazen ere.
-
Txapela ez kentzeagatik atentzioa deitu
Anjel Elorza Beitia (1937) Legutio
Eskolako mutikoak desfilean eskua altxatuta 'Cara al Sol' abestu behar izaten zuten. Behin desfilean zihoazela, behiak uztartzen zegoen gizon bati atentzioa deitu zion maisuak beraiek pasatzerakoan txapela ez zuelako kendu.
-
Aita Madrilen hizlari
Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio
1940ko hamarkadako "Hermandad de Labradores"ko ordezkari hautatu zuten Imanolen aita. Madrilen nekazaritza eta abeltzaintzari buruzko mitina eman omen zuen, Francoren ondoan eserita. Aita herrian jazarri egin zuten gerraostean. Guardia zibilek etxeko tabernan hartzen zituzten jatorduak.
-
Aitak igarotako komeriak
Imanol Garaigordobil Berriozabal (1932) Legutio
Aita gerran ia hil egin zuten, Francoren kontra borrokan. Gerora, hainbat urtean kartzelan eduki zuten, eta 1948. urtean Madrilen Francori eskua eman behar izan zion. Aitari Burgosen egin zioten epaiketan, hiru txosten irakurri zituzten: Legutioko Udalarena, herriko epaitegiarena eta abadeak bidalitakoa.
-
Francoren eragina; salatariak
Jose Eiguren Mendiguren (1927) Lekeitio
Francoren asmoa euskara zapaltzea zen. Bizkaiko ezkerraldera eta Barakaldo aldera milaka espainiar heldu ziren eta irakasleak ere handik zetozen. Lekeition bi gizon fusilatu zituzten. Herrian bertan ere bazeuden salatariak.
-
Garai gogorrak
Luis Urizar Murelaga (1933) Lekeitio
Francoren diktadura garaia oso gogorrak izan zen: eskolan Cara al Sol abestu beharra, zikinkeria asko, hazteria "sarna" ugari...
-
Itsasontziei euskal izena kendu espainiarra jartzeko
Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio
Gerra garaian bapore asko zeuden herrian. Beraien aitak ere beste asko bezala, alde egin zuen. 'Aberri Eguna' zuen izena beraien aitaren ontziak eta 'Navarra' jarrarazi zioten. 'Euzkadi' izenekoari, ostera, 'España'.
-
Aita bakarrik joan zen ebakuatuta
Bitoria Aboitiz Atxabal (1931) Lekeitio
Gerra garaian, beste askok egiten zuten legez, bere aitak ere baporea hartu ere alde egin zuen. Ontziak 'Aberri Eguna' izena zuen eta horrek sortutako ikarak eraginda, bakarrik joan zen.
-
Kartzelan zazpi hilabetez
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
1974an kartzelan egon zen, zazpi hilabetez. Urkola medikua joan zen, eta pilulak eman zizkion; handik aurrera hobeto. Etxean ETAko jendea hartzen zuten, lotarako; jatekoa ere ematen zien. Miaketa batean pistola bat aurkitu zuen Poliziak, poltsa batean.
-
Kartzelako egonaldia
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
Ez zioten jo, kartzelara eraman zutenean. 14 urterekin gaixotasun bat izan zuen. Berak ez zekien etxean hartzen zituenen izenak. Ijitoak ere hartzen zituen etxean. Klaustrofobia zuen kalabozoan. Senarrari lau urteko zigorra jarri zioten, baina amnistiarekin lehenago atera zen.
-
Etakideak etxean
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
"Txikia" ETAkideari buruzkoak: indarkeriaren aurkakoa ei zen; hil egin zuten, Errenterian. Pertur aipatzen du. Garai hartan ETAk ez zuen hiltzen; atrakoak egiten zituen. Behin, atrako baten ondoren beraien etxera joan ziren denak.
-
Kartzelan izandako borroka
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
Senarra oso gaizki egon zen Ocañan. Kartzelan borroka egin zuen emakume batekin, FACeko batekin. Mezetara joaten zen, eta mojekin ondo konpontzen zen; haiek ezin zuten hori ikusi.
-
Kartzelako anekdota
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
Kartzelan zegoela, bere urtebetetzean Martuteneko gizonezko presoei bera ikusten utzi zieten. 33 ziren. Zorionak kantatu zioten.
-
Kartzelako egonaldiko une gogorrenak
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
Seme-alabak izanez gero, ikustera joaten uzten zieten. Bestela ez. Ilobak joan zitzaizkion bisitan behin kartzelara, eta despedida oso gogorra egin zitzaion. Kalabozotik kartzelara eraman zutenean ere oso gaizki pasatu zuen. Lehen hilabetea izan zen okerrena.