Politika eta Franco
-
Julen erraldoia mutil koskorren artean Institutuan
Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo
Ikasgai batean "0" izanez gero, ezin zen bataz bestekoa egin. Bizpahiru urte galdu zituen horregatik. Getxoko Institutuko argazki zaharretan ikusten dira mutil koskorrak praka motzetan, eta erraldoi bat: Julen.
-
"Oztopo izan dena abantaila bilakatzen da batzuetan"
Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo
Errebalida Espainian egin behar izan zuen, Euskal Herrian ezin baitzen. Oviedon galdutako ikasturteak berreskuratu zituen. Oztopo izan dena abantaila bilakatzen ei da batzuetan.
-
Nola ezagutu zuen Madariagak Txillardegi
Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo
Txillardegi aspalditik ezagutzen zuen Julenek, txiripaz. Amak ahizpa zuen ezkonduta Donostian, eta oporretan Julen eta anaia Jon sarri joaten ziren hara. Antiguan ezagutu zuten elkar, 16-17 urte zituela. Albisu ere bai. Nork erran lau edo bost urte geroago Ekin eta ETA bezalako erakundeak sortuko zituztenik?
-
Madariagak eta Txillardegik erdaraz elkarrekin
Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo
16-17 urterekin erdaraz jarduten zuten Madariagak eta Txillardegik, ez baitzekiten euskaraz. Zertxobait bazekien Julenek, umetan neskameekin ikasita.
-
Xabier Peñarekin eta Alfontso Irigoienekin ikasi zuen euskaraz
Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo
Xabier Peñarekin eta Alfontso Irigoienekin ikasi zuen euskaraz Bilbora itzulitakoan. Asko estimatzen zuen Julenek Alfontso (hau ere Ekin-en sortzaileetarikoa, bertsolaritzaren sustatzailea izateaz gain). Txilera joatean ahaztu zitzaion zekien euskara apurra.
-
Irakasle mutxurdin gaizto batek Institutuan gorriak ikustarazi zizkion
Julen Madariaga Agirre (1932) Bilbo
Txiletik hamalau urterekin itzuli eta Institutuan hasi zen Bilbon. Oso oroitzapen txarra du. Ameriketan ez zen latina eta greziera erakusten. "Mutxurdin" hitzaren etimologiaz. Bazen Institutuan irakasle mutxurdin bat, gaiztoa, beltzak ikustarazi zizkiona. Bazekien "rojo separatista" ginela, eta ikasi arren, 0 jartzen zion.
-
Emakumeak puntuak lortzen zituzten umeak izateagatik
Joxe Aburuza Etxeberria (1936) Aduna
Lehen emakumeak ezkondu ondoren gutxi joaten ziren lanera. Puntuen sistema zegoen eta hura azaltzen du. Emakumeek puntuak lortzen zituzten umeak izateagatik eta horrela lanean baino gehiago irabazten zuten. Puntuena Francok familia ugarien alde egindako lege baten araberako sistema zen. Jornala lanera joan gabe lortzen zuten. Gero puntuen sistema gutxitzen joan zen eta azkenean kendu egin zuten.
-
Gerran Francoren alde egon zirenen abantailak
Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria
Langabezian egon zen gerratik itzuli zenean. Lana lortzeko lehentasuna izan zuten gerran Francoren alde egondakoek: Dibisio Urdinean egon izanagatik soldata jaso zuten soldaduek eta pentsiorako kontatzen zieten urte horiek; Jesusek gerran emandako 8 urteek ez zuten kontatzen.
-
Corazón de María ikastetxean
Patxi Mugerza (1936) Donostia
Corazón de María ikastetxera joan zen Patxi. Gela guztietan zegoen Francoren argazkia, goizero: '¡Arriba España, viva Franco!' oihukatu behar izaten zuten.
-
Bertako monja eta fraideak Ameriketara
Patxi Mugerza (1936) Donostia
Bertako monja eta fraideak Ameriketara bidali zituzten, misioetara, eta Francoren aldeko espainiarrak ekarri zituzten hona.
-
Eibarko Bar Loyola
Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku
Gerrako kontuak. Trenak martxan jarri, eta jendea Eibarrera bueltatzen hasi zen. Jan eskasia. Bar Loyolan bazkaria debalde ematen zuten. Tabernan bandera española zegoen, eta 'Cara al Sol' abestu behar zen jateko.
-
Kartzelan zazpi hilabetez
Arantxa Larrea Garmendia (1937) Lezo
1974an kartzelan egon zen, zazpi hilabetez. Urkola medikua joan zen, eta pilulak eman zizkion; handik aurrera hobeto. Etxean ETAko jendea hartzen zuten, lotarako; jatekoa ere ematen zien. Miaketa batean pistola bat aurkitu zuen Poliziak, poltsa batean.
-
Mitinak egoitzetan eta zinema aretoetan
Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria
Gerra Zibila piztu baino lehen, Federica Montseny (Madril, 1905 - Okzitaniako Tolosa, 1995) eta Aurora Arnaizen (Sestao, 1913 - Mexiko Hiria, 2009) mitinak bildu zituen Errenteriako Cine Reinak, Frente Popularrak, ezkerreko alderdiek osatutako koalizioak deituta. Jesusek harrez gero ibili du buruan sartuta Montseny eta Arnaizen esaldi bana.
-
Taberna giroa; Aberri Eguna
Miren Zuazabeitia Herrasti (1930) Aretxabaleta
Taberna giroa nolakoa izaten zen; lehenago neskak ez ziren tabernetan sartzen, ez zegoen ongi ikusia. Aberri Egunean, gauza berezi bezala, aitarekin joaten ziren. Beraien etxean Aberri Eguna ospatu egiten zen; gerraostean baina, kalean ezin zitekeen horri buruz lasai hitz egin.
-
Sotana eta guzti manifestazioetan
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Bizkaian "Gogor" izeneko abade taldea sortu zen "gogorkeriaren aurka gogortasuna" lelopean. Manifestazioak egiten zituzten, sotana eta guzti, poliziak ezin zituen ukitu gotzainaren baimen barik eta.
-
Elizako erregistaroak euskaraz
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Abade zenean, erregistro liburuak euskaraz idazten hasi zen eta erdaraz heltzen zitzaizkion gutunak itzuli egiten zituen. Hori dela eta, arazoak eduki zituen artzapezarekin.
-
Elizako atean atxilotu zuten lehenengoz
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Lehenengoz, elizako atean atxilotu zuten Xabier, ezkontza baten ostean. 30 mila pezetako isuna zeukan eta ordaindu ezik, mila pezeta bakoitzeko egun bat pasatu behar zuen kartzelan. Ordezko abade bat bidali zuten kartzelan egon zen artean, baina herriak ez zion mezarik esaten utzi.
-
Hamar urteko kondena
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Agiri bat sinatu zuten bost abadek eta gose greba egin zuten. Hamar urteko kondena jaso zuen Xabierrek eta zazpi urte egin zituen Zamorako kartzelan.
-
Iraultza Frankismoko azken urteetan
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Frankismoaren azkenengo urteetan berpizkunde handia egon zen Euskal Herrian. Gazte belaunaldi berri horrek greba handiak antolatu zituen, boltsa solidarioak... Abadeek asko lagundu zuten ekintza hauetan. Abadeen mugimendua handia izan zen.
-
Aitaren ipuinak kartzelan zegoela
Xabier Amuriza Sarrionandia (1941) Amorebieta-Etxano
Gurasoek ez zuten ondo ulertzen gose greba zer zen. Kartzelara bisitan joaten zirenean ere, aitak ipuinak-eta kontatzen zizkion. Erderaz egin behar izaten zuten berba kartzelako bisitetan.