Politika eta Franco

  • Jon Lopategi Astebete preso, isuna ez ordaintzeagatik

    Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

    Saio gehienak librean egiten zituzten, gaiak batez ere bazkarian edo bazkalostean izaten ziren. Bertsotan esandakoarekin kontuz ibili behar zuten. Behin astebete pasa zuen preso, bertso saioagatik jarri zioten isuna ez ordaintzegatik.

  • Jon Lopategi Txapelketarik ez denbora batean

    Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

    Bizkaiko Txapelketarik ez zen egin 60. hamarkadatik 89ra arte. Euskal Herrikoa 86an ospatu zen. Lizasok irabazi zuen txapela. 89koan, aldiz, Jonek.

  • 876 Aitagure berezia

    Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

    Errezo berezia erakutsi digu Rufinok: Francori zuzendutako aitagurea.

  • 1039 Telegramak

    Xabier Harregi Agirrezabala (1932) Oiartzun

    Udaleko telegramak beraiei iristen zitzaizkien. Gobernadoreak urtero bidaltzen zuen abisua inauteriak ezin zirela ospatu esateko. Enpresentzako telegramak ere beraiek jasotzen zituzten. Atzerritarrez etortzen ziren eta deletreatuta jasotzen zuten mezua. Nomenklatura guztia gogoan dauka. Euskaraz ere dena deletreatuta. Dolumin pila bat izaten ziren eta haiekin ere abisuak egin behar ziren etxez etxe.

  • Maritxu Maiztegi Arregi Franco Arantzazun, eta haren emaztea Goiko Bentan

    Maritxu Maiztegi Arregi (1929) Oñati

    Franco Arantzazun egon zenekoa. Paliopean sartu zuten elizara. 1940 urte inguruan izan zen. Beste egun batean Francoren emaztea egon zen Goiko Bentan bazkaltzen.

  • Kontxita Biain Gerra aurretik doktrina euskaraz; gero gaztelaniaz

    Kontxita Biain Biain (1928) Mari Tere Biain Iñurritegi (1928) Oñati

    14 urtera arte ibili ziren eskolan. Gerraostean `Cara al sol´ abestu behar. Eskolan dena gaztelaniaz ikasi zuten. Gerra aurretik, jaunartzea egiteko, doktrina euskaraz ikasi zuten, baina gerraostean hura ere gaztelaniaz. Urtebete egin zuten mojekin eta gero eskola nazionaletara. Irakasle izan zituzten moja batzuk aipatzen dituzte.

  • Jerardo Elortza Frankismoaren azken urteetako giro nahasia

    Jerardo Elortza Egaña (1944) Oñati

    Frankismoaren azken urteetako giroa oso nahasia izan zen arlo askotan. Ernai taldea ere garai horretan desegin zen. Oraindik zentsura zegoen. Ezin zen edozer esan eta gauza asko antzerkiaren bitartez esan nahi izaten ziren. Ikastoletan ere liskarrak sortu ziren. Gerora, Trantsizio garaian, Maskaradarekin egin zela jauzi handia euskarazko antzerkian uste du.

  • J A Billar Disko klandestinoak grabatzen

    Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

    Euskarazko bi diska ere atera zituzten, klandestinoki grabatuak, ez zutelako zentsura pasa. Grabazioa nola izan zen kontatzen du. Radio Paris-en entzuten zen haien musika.

  • Nekane Ibazeta Bandera eta geziak janztera behartuta

    Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Gerra denboran paparrean Espainiako bandera txikia jartzera behartu zuten. Gero falangeko geziak jarri behar izan zituzten.

  • Miren Lore Ibazeta Soldaduen beldur gauzak erre edo ezkutatu

    Miren Lore Ibazeta Solabarrieta (1936) Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Gerra garaian, soldaduak etxez etxe joaten ziren arakatzera. Liburuak, poxpolin arropak eta gainerakoak erre egiten zituzten beldurrez, baina beraien amak erre beharrean, koltxoian gorde zituen. Pregoia zabaldu zuten etxeetan zituzten gauzak entregatzeko. Beste alderdikoa zen emakume batek abisatu zien ordurako abertzaleek gauzak erre zituztela.

  • Miren Lore Ibazeta Erreketeak ohe bila

    Miren Lore Ibazeta Solabarrieta (1936) Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Erreketeak etxerik etxe joan ziren ate joka ohe bila. Beraienera ere joan zen behin bat mozkor-mozkor etxez erratuta.

  • Miren Lore Ibazeta Burgosko prozesuagatik protestak

    Miren Lore Ibazeta Solabarrieta (1936) Nekane Ibazeta Solabarrieta (1925) Ondarroa

    Burgosko prozesua egon zenean, elizan egon zen jendea protestan. "Cristo Rey"koak etorri zirenean, apaizarengana joan ziren, elizan ez baitzegoen inor.

  • Juan Balenziaga Karroza subertiboak Arrantzale Egunean

    Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

    Arrantzale Egunean denak janzten ziren urdinik, azulik. Behin Bilbotik deitu zioten hurrengo egunean, karroza subertsiboak agertu zirelakoan bezperan.

  • Juan Balenziaga "Haurtxo danak alkarturik..." kanta

    Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

    Mutrikutik Ondarroarantzean, autobusean, dantza taldeko gaztetxoek kantatutakoa abesten du osorik. Ondarroako PNVn ikasitako abestia da. Guardia Zibilek "Kanta subertsiboak" abestu zituztela esan zieten, baina eurek ez zekiten zer ari ziren leporatzen.

  • Juan Balenziaga Berbena debekatu zuen Guardia zibilak

    Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

    Berbenak antolatzen zituen Aurrerak. Behin Maite Idirin gonbidatu zuten; Ondarroako batzuek ere kantatu zituzten euskal kantak, eta "Maria Cristina me quiere gobernar" kantatzeagatik guardia zibilek debekatu zuten jaialdia.

  • Juan Balenziaga Berbenako atean guardia zibila

    Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

    Berbenak Zeledonion eta Frontoi plazan egiten ziren. Guardia zibilak atera joaten ziren berbenetan. Gerra aurretik Aurrezki Kutxak eraikitako etxea hartu zuten gerora kuarteltzat guardia zibilek.

  • Juan Balenziaga Eskolan Juan izan behar zen Jon

    Juan Balenziaga Osa (1931) Ondarroa

    Eskola nazionaletan gaztelerazko izena esan behar zen. Nolabaiteko haurtzaindegia ere egoten zen orduan. Elizaren gainean egoten ziren eskola eta udaletxea. Neskak Zeledonio Eskolan edo mojetan ibiltzen ziren.

  • Terese Lertxundi Eskolan "Cara al Sol" baino ez zuen ikasi

    Terese Lertxundi Kaltzakorta (1930) Ondarroa

    Eskola nazionaletan "Cara al Sol" abesten zuten. Doña Anita zen maistra ondarroar bakarra, baina hura ez zen bere maistra. Ez zuen eskola askorik ikasi.

  • Terese Lertxundi Erreketeak etxez etxe abertzaleen bila eta ondasunak errekisatzen

    Terese Lertxundi Kaltzakorta (1930) Ondarroa

    Behin bere aita kartzelara eramatekotan etorri ziren beraien etxera. Aita ohe azpian ezkutatu zen. Ohikoa zen etxeak erregistratzea eta bertako ondasunak errekisatzea. Emakumezko erreketeak aritzen ziren lan horretan. Abertzale asko kartzelaratu zituzten; horietako asko eta asko emakumezkoak, ama zirenak. Bilboko Larrinagako kartzelara joaten ziren.

  • 1230 Erreketeen hiletak

    Felipe Korta Gurrutxaga (1928) Ordizia

    Haurtzaroa gerrak markatuta zien, jolasak ere gerrarekin lotura zutenak izaten ziren eta. Errekete bat hiltzen zenean, zirkulu karlista zegoen lekuan jartzen zuten gorpua eta mutil gazteak instrukzioak egitera joaten ziren martxa militarraren atzetik.