Politika eta Franco

• 'Cara al Sol' kantatu behar

  Angeles Lasa Garmendia (1923) Rosario Lasa Garmendia (1938) Ordizia

  Eskola nazionalean, sartu orduko 'Cara al Sol' kantatu behar izaten zuten: gero, ateratzerakoan, berriz kantatu behar izaten zuten.

• Klandestinitatean paperak mugitzen

  Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

  Paperak hona eta hara eramaten egin zuen lan klandestinitatean ETAren alde. Mendira asko joaten ziren zeregin horretarako. Arriskuan sarri ibiltzen ziren.

• Frankismo garaia

  Pedro Armendariz Imaz (1925) Ordizia

  Frankismo garaiko kontuak. Frankistek agintzen zuten herrian. Kartzelan egondako errepublikarrek ez zuten boto eskubiderik. Nazionalistek industrian boterea zutela aipatzen du Pedrok. Gerra aurreko egoera ekonomikoa zein zen aipatzen du.

• Santo Tomas Lizeoan errentan

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Santo Tomas Lizeoan gela bat ordaintzen zuen Karmelek errentan, baina Elvira Zipitriaren metodologia erabiltzen jarraitu zuen.

• Herriz herri ikastolak iragartzen

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  70. hamarkadan herriz herri ibili zen Karmele ikastola iragartzen, ikasleen gaitasunak erakusteko, ordurako dena legalizatzen hasiak baitziren.

• Geroz eta liburu gehiago

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Denborarekin geroz eta liburu gehiago erabiltzen hasi ziren hezkuntzan, bai euskaraz eta bai gaztelaniaz.

• Euskara batuaren auzia

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Euskara batua oso gai mingarria izan zen EAJko kideen artean, batzuk Euskaltzaindiaren arauen alde baitzeuden, eta beste batzuk kontra.

• Euskara batuko "h"

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  "H" hizkiaren inguruako auzia handia izan zen. Elvira Zipitria ez zegoen erabiltzearen alde, ezta ikasle zenbaiten gurasoak ere.

• "h" hizki polemikoa euskaltzaleen artean

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  H hizkia erabiltzeagatik EAJ barruan kritikatua izan zen Karmele, izan ere, "h" erabiltzen zutenak ETAkoak zirelako zurrumurua zabaldu zen.

• 3R motako antzerkia

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Elizako egitarauan inoiz ez zen antzerkirik agertzen, baina behin Jarrairen antzerki obra bat 3R gisa jarri zuten. Euskaraz bakarrik egiten zituzten antzerki obrak, gipuzkeraz.

• Ez Dok Amairurako sarrerak saltzen

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Ikastolan Ez Dok Amairuk antolaturiko ekitaldietarako sarrerak saltzen zituen Karmelek. Talde honen hasieran kotrako jarrera zabala zen, modernoegiak zirelakoan.

• Euskaldunak elkartzeko ibilaldiak

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Klandestinitatean lanean aritzen zirenak, eta euskaltzaleak, orokorrean, bildu egiten ziren irteerak egiteko, txoko ezberdinetako euskaldunak elkartzeko.

• Bertsolaritza frankismoan I: debekuak

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Patxi bertsotan hasi zenean, garai txarra zen. Bertsotan egin behar zuten egunean, goizez albisteak entzuten zituzten, atxiloketak eta kontuak izan ziren jakiteko. Batzuetan telefonoz deitzera ez ziren ausartzen, entzungo zituztelakoan. Bertsolariak asko kontrolatzen zituzten.

• Lazkao Txiki eta guardia zibila

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Lazkao Txikiri Getariako bidean guardia zibilaren kontrolean gertatutakoa kontatzen du.

• Bertsolaritza frankismoan II: atxiloketak

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Azpillaga eta Lopategi zigortu zituzten, eta atxilotu ere bai, politika kontuak kantatzearren. Joxe Agirre eta Lizaso espetxera eraman zituzten.

• Bertsolaritza frankismoan III: salaketak

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Zentsuraren kontua lasaitzen berandu samar hasi zela dio. Mattinekin bertsotan egin zuen batean, bazkalostean Francoren kontra hasi zirenean, gizon batek kargu hartu zien; ikaratu egin zen Patxi. Manuel Lasartek ez zuen politikaz hitz egin nahi izaten eta gomendioak ematen zizkien.

• Bertsolaritza frankismoan IV: guardia zibila

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Bertso saioak hastear zirela, batzuetan bertan behera uzten zituen guardia zibilak. Arraten (Eibar) behin, bertso saio batean 25 guardia zibil egon ziren ikuskizuna kontrolatzen eta gero bazkarian, guardiaren buruetako batek beraiekin bazkaldu zuen.

• Bertsolaritza frankismoan V: kontrola eta espetxea

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  1949an Orioko Kukuarri mendian, guardia zibilarekin gertatutakoa kontatzen du: gurutze berriaren inaugurazioan bertsotan egin behar zuelako joan zen eta 49 guardia uniformatu agertu ziren; ez zen gozoa izaten hala kantatzea. Oso gogorra zela dio. Txomin Garmendia kartzelan egon zen bertso batzuk argitaratzeagatik eta Arantzazuko fraideen laguntza izan zuen.

• Bertso politizatuak ez frankismoan

  Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio

  Jendea amorratzen egoten zen gertaera politikoei buruzko bertsoak entzuteko, baina beti egoten zen tartean salatu zezakeenen bat.

• Tedeumak

  Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

  Tedeumak: Francoren tropek zerbait hartzen zutenean egoten zen ospakizuna. Familiakoren batek joan egin behar izaten zuen nahitaez.