Politika eta Franco

  • 1583 Anaia heriotza-zigorrera kondenatuta

    Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

    Heriotza-zigorrera kondenatu zuten anaia. Epaiketa egin zieten 20 mutili. Francori eskutitza bidali zioten. Epaileak esan zienaz, eta orduan zuten ezinegonaz hitz egiten du. Bakoitzak berea defendatzeko egiten zituen eginahalak; eta horrek ika-mikak zekartzan.

  • 1583 Goserik ez zuten pasatu

    Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

    Gerraostean goserik ez zuten pasatu, amak dirua bazuelako. Beheko andreak itxurak egiten omen zituen, goseak zeudela, eta udaletxeak ematen zien jana egunero. Hasieran ez zegoen errazionamendurik. Gero bai, eta lentejek zomorroak zituzten.

  • 1582 Eskola, erdaraz

    Miren Iparragirre Alkorta (1934) Joxepa Iparragirre Izagirre (1934) Donostia

    Moja batzuk euskaldunak ziren, baina eskola beti erdaraz zen, baita Zubietan ere. Miren Alamandegin hasi zen eskolan, eta Azpeitiko maistra zuten. Cara al Sol kantatu behar zuten... Joxepak dio maistraren gizona zela frankista.

  • 1580 Aita kartzelan zen bitartean

    Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia

    Aita kartzelan zegoela, nola egin zuten aurrera. Electricas Urumeako nagusiak soldata ematen jarraitu zuen, nahiz eta bera monarkikoa izan. Anaia, ama eta izeba aita ikustera joan ziren behin kartzelara.

  • Paxkoala Kortadi Euskara galarazita, gerra ondoren

    Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

    Euskaraz ari zirela, Donostian esan zietena: "Hable en cristiano". Ikastolek biziberritu zuten euskara. Gerra osteko debekua.

  • Joxe Gaztelumendi Izara bat bandera espainolaren ordez

    Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

    Bizi lagun batek utzi zion bandera espainola Joxeren amari balkoian jartzeko, banderaren partez izara bat jarrita baitzeukaten.

  • karlos lizarazu Ventaseko eskola publikoa

    Karlos Lizarazu Zeberio (1935) Hondarribia

    Ventasko eskola publikoan Cara al Sol kantatzen zuten, maisuarekin. Ez zekien euskaraz. Mutilak eta neskak aparte.

  • Mari Kruz Alkain Aita Ondarretan preso, hiru hilabetez

    Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia

    17 urterekin bueltatu zen. Aita 3 hilabetez egon zen kartzelan, bueltan. Despedida batean Francoren erretratuari zerbait bota zion mutil batek, eta batek Komandantziako bati esan zion; denak preso hartu zituzten. Bisitan joan zenean, izututa. Arrantzan jarraitu zuen irtendakoan. Txipiroiak.

  • joxe perez Soldadutza Irunen III

    Joxe Perez Otegi (1932) Hondarribia

    Nafarroara joateko salbokonduktoa eta muga pasatzeko baimen berezia. Bere adineko neska bat laguntza eske joan zitzaion, eta salbokonduktoa egin zion.

  • Ana Mari Iza Gotorlekuko militarrak eta soldaduak

    Ana Mari Iza Berrotaran (1943) Hondarribia

    Carrero Blanco sidecarrean ibiltzen zen. Erdi zigortuta egon zen, baina militar inportantea zen. Soldaduekin harreman ona zuten. Senarra ere hala ezagutu zuen. 1.500 soldadu zeuden sasoi batean, barrakoietan.

  • Bittor Galarza Gerra osteko eskola

    Bittor Galarza Ugarte (1934) Hondarribia

    Liburuak bazituzten: historia sagrada eta enziklopedia. Tinta erabiltzen zuten. Pizarran egiten zituzten ariketak. Cara al Sol kantarazten zieten. Euskaraz aritzen ziren kanpoan. Gerra aurrean, doktrina euskalduna.

  • garbine-jauregi Aita abertzalea

    Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria

    Garbiñeren aita gerra aurrean alkate izan zen Aretxabaletan PNVren aldetik. Gerra ostean ere abertzale izaten jarraitu zuen, baina ez zuen jendaurrean agertzen.

  • Joxe Mari Zapirain Errenterian alkateak erregimenekoa behar zuen

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    Joxe Mari zinegotzi lanetan aritu denbora tartean, 1974tik 1976ra, alkate aldaketa egokitu zen. Ramon Mujika omen zegoen lehendik eta Julian Yuste jarri omen zuten gero. Udalen batean gai jakin batekin adostasunik izaten ez bazen, probintziako gobernadore zibilak hartzen omen zuen erabakia.

  • Joxe Mari Zapirain Auzo elkarteak elkartu Udalaren osaketan eragiteko

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    Errenterian auzo elkarteek bat egiten omen zuten Udalaren osaketan eragiteko. Joxe Marik dio, Udalean beti izan dela interes pertsonalak defendatu izan dituen langilerik, eta horiek euren postuetatik kentzeko ahaleginean biltzen omen ziren auzo elkarteak.

  • Joxe Mari Zapirain Zinegotzi lanean "alderdien" eraginik ez zen nabaritzen

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    1974 eta 1976 urteetan zehar eginiko zinegotzi lana ez omen zegoen inongo korronte edo ideologi politikori lotua. Francoren heriotza eta gero kezka eta beldurra izan omen zituen Joxe Marik, arlo politikoan ziurgabetasun handia sumatzen baitzuen. Joxe Marik eta harekin zebilen Udal korporazio osoak karguak utzi eta hurrengo hauteskundeak ospatu bitarte Udalaren kargu egiteko sortu zen behin behineko komisioaren berri ere ematen du. Paula Casadok egin zuen komisio horren buru.

  • 533 Gutxi abesten zuten, giroa ez zelako egokia

    Juan Zulaika Lizaso (1929) Zarautz

    Gaztetan gutxi abesten zuten, gerraostean debekatuta zegoen eta. Gau-eskoletan aita Ibarbiarekin irakurri zuen lehenbizi euskaraz. Etxean bertsoak abesten zituzten, amak paperetik ikasiak.

  • 363 Komandantzia militarra eta Zarautzen egin zen ituna

    Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

    Komandantzia militarra. Bertako komandantea nafarra zen: Uharte. Itun bat egin zen Zarautzen 40-41 urte inguruan eta baporeak sirena joz etorri ziren.

  • 364 Herritik irteteko baimen-eskatzea

    Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz

    Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.

  • joseba-goni Gerrako erabakien ondorioak

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Aitaren anaia bat ere Bilbora joan zen harekin, baina gero Frantziara ihes egitea erabaki zuen. Gerra ostean, ordea, erabaki hark ondorio latzak ekarri zizkion.

  • joseba-goni Espainiako bandera ez jartzeko protesta

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Francoren garaian, debekatua zegoen balkoietan ikurrinak jartzea. XX. gizaldi hasieran, Espainiako bandera ez jartzeagatik, zapi txuri bat jarri zuten, erdian Jesusen Bihotzaren irudia zuena; horrek haserrea ekarri omen zuen karlisten eta nazionalisten artean. Apaiz bat bidali egin zuten Errenteriatik Agurain aldera, abertzalea izateagatik.