Politika eta Franco

  • Bittor Galarza Gerra osteko eskola

    Bittor Galarza Ugarte (1934) Hondarribia

    Liburuak bazituzten: historia sagrada eta enziklopedia. Tinta erabiltzen zuten. Pizarran egiten zituzten ariketak. Cara al Sol kantarazten zieten. Euskaraz aritzen ziren kanpoan. Gerra aurrean, doktrina euskalduna.

  • garbine-jauregi Aita abertzalea

    Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria

    Garbiñeren aita gerra aurrean alkate izan zen Aretxabaletan PNVren aldetik. Gerra ostean ere abertzale izaten jarraitu zuen, baina ez zuen jendaurrean agertzen.

  • Joxe Mari Zapirain Errenterian alkateak erregimenekoa behar zuen

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    Joxe Mari zinegotzi lanetan aritu denbora tartean, 1974tik 1976ra, alkate aldaketa egokitu zen. Ramon Mujika omen zegoen lehendik eta Julian Yuste jarri omen zuten gero. Udalen batean gai jakin batekin adostasunik izaten ez bazen, probintziako gobernadore zibilak hartzen omen zuen erabakia.

  • Joxe Mari Zapirain Auzo elkarteak elkartu Udalaren osaketan eragiteko

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    Errenterian auzo elkarteek bat egiten omen zuten Udalaren osaketan eragiteko. Joxe Marik dio, Udalean beti izan dela interes pertsonalak defendatu izan dituen langilerik, eta horiek euren postuetatik kentzeko ahaleginean biltzen omen ziren auzo elkarteak.

  • Joxe Mari Zapirain Zinegotzi lanean "alderdien" eraginik ez zen nabaritzen

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    1974 eta 1976 urteetan zehar eginiko zinegotzi lana ez omen zegoen inongo korronte edo ideologi politikori lotua. Francoren heriotza eta gero kezka eta beldurra izan omen zituen Joxe Marik, arlo politikoan ziurgabetasun handia sumatzen baitzuen. Joxe Marik eta harekin zebilen Udal korporazio osoak karguak utzi eta hurrengo hauteskundeak ospatu bitarte Udalaren kargu egiteko sortu zen behin behineko komisioaren berri ere ematen du. Paula Casadok egin zuen komisio horren buru.

  • 533 Gutxi abesten zuten, giroa ez zelako egokia

    Juan Zulaika Lizaso (1929) Zarautz

    Gaztetan gutxi abesten zuten, gerraostean debekatuta zegoen eta. Gau-eskoletan aita Ibarbiarekin irakurri zuen lehenbizi euskaraz. Etxean bertsoak abesten zituzten, amak paperetik ikasiak.

  • 363 Komandantzia militarra eta Zarautzen egin zen ituna

    Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz

    Komandantzia militarra. Bertako komandantea nafarra zen: Uharte. Itun bat egin zen Zarautzen 40-41 urte inguruan eta baporeak sirena joz etorri ziren.

  • 364 Herritik irteteko baimen-eskatzea

    Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz

    Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.

  • joseba-goni Gerrako erabakien ondorioak

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Aitaren anaia bat ere Bilbora joan zen harekin, baina gero Frantziara ihes egitea erabaki zuen. Gerra ostean, ordea, erabaki hark ondorio latzak ekarri zizkion.

  • joseba-goni Espainiako bandera ez jartzeko protesta

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Francoren garaian, debekatua zegoen balkoietan ikurrinak jartzea. XX. gizaldi hasieran, Espainiako bandera ez jartzeagatik, zapi txuri bat jarri zuten, erdian Jesusen Bihotzaren irudia zuena; horrek haserrea ekarri omen zuen karlisten eta nazionalisten artean. Apaiz bat bidali egin zuten Errenteriatik Agurain aldera, abertzalea izateagatik.

  • Karlistak engainatuta zeuden

    Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

    Giro garratza topatu zuen Belgikatik etorrita. Ordurako egoera politikoaz konturatuta zegoen, baina ezin zuten berbarik egin. Karlistak engainatuta zeuden. Gernika "gorriek" bonbardatu zutela esaten zuten urte asko geroago.

  • Miren Astibia Franco etortzen zeneko banderen tamaina

    Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria

    Gerra ostean, giroa asko aldatu zen Errenterian. Franco etortzen zen bakoitzean, Espainiako bandera jarri behar izaten zuten balkoietan: beraien etxean bandera txiki bat jartzen zuten balkoi handian. Errenterian karlista asko zegoen, eta nazionalek Bilbo hartu zutenean gerran, elizara joaten ziren ospatzera.

  • Miren Astibia Gerra ostean, gazteak elkartzen hasi ziren pixkanaka

    Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria

    Karlista baten alaba PNVko mutil batekin hasi zen ateratzen. Orduko anekdota kontatzen du. Gerra bukatutakoan, urte batzuetan giroa ez zen ona izan Errenterian, baina denborarekin, pixkanaka gazteak elkartzen hasi ziren.

  • 354 Aske utzi zuteneko kontuak

    Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

    Gipuzkoako Eusko langileetako nagusia zegoen Madrilen eta hark esaten zien miloi bat preso euskaldun zeudela. Epaiketen ostean, igandero GUardia Zibiletan aurkeztu behar zen eta kanpora ezin zen atera. Bi urte egin zituen horrela. Gero libre utzi zuten.

  • Joxe Migel Elduaien Franco eta hondarribitarrak

    Joxe Migel Elduaien Emazabel (1934) Hondarribia

    Aitari Francok eman zion Kontxako bandera, Konstituzio plazan. Hondarribiko asko egoten ziren haren zerbitzuan.

  • 351 Gerra hasierako pentsakera

    Inaxio Lertxundi Ameztoi (1932) Zarautz

    Gerra bukaera nola gogoratzen duen. 15 urtera arte uste izan zuen Franco salbatzailea zela, gerora enteratu zirelako alemanek nolakoak egin zituzten. Irakaslea ere falangista zuen eta alemaniarrak salbatzaileak zirela uste zuen. Zarautzera etorri ziren alemanak nola gogoratzen dituen. Bere senide batzuk boluntario joan ziren reketeekin.

  • 351 Eliza eta Franco

    Inaxio Lertxundi Ameztoi (1932) Zarautz

    Eliza ere Francoren aldekoa zen eta eskolan ere hala irakasten zietenez, berandu konturatu zen ze gauza egiten zituzten. Gerora hasi zen euskararen inguruko mugimendua. Orduko gazte gehienak preso egondakoak dira.

  • 352 Hiru hilabetez Martuteneko espetxean

    Ander Alberdi Arregi (1933) Zarautz

    1964-1965 inguruan taldeko gehienek Martutenen amaitu zuten, gaizki ulertu baten ondorioz, eta sasoi batean arazoak izan zituzten, berriro zailtasunak baimenak lortzeko, astean behin kuartelera joan behar... Batzuek hiru hilabete, beste batzuk urtebete edo gehiago.

  • Joxe Mari Arbelaitz Biterin eskolan II

    Jose Mari Arbelaitz Arozena (1932) Hondarribia

    Ez da gerrarekin asko akordatzen. Tunel batera joan ziren ezkutatzera. Eskolan Cara al Sol kantatu behar izaten zuten. Ez zioten euskaraz egitea galarazi.

  • Fernanda Etxeberria 'Cara al Sol' bi besoak altxata

    Fernanda Etxeberria Mitxelena (1932) Errenteria

    Sarri tiratzen omen zion Rosa andereñoak Fernandari belarri eta masailetatik, zauriak eragiteraino, askotan. Espainiako bandera igo eta 'Cara al Sol' kantatu behar izaten zutenean jasotzen omen zituen handienak. Izan ere, bere lagun-mina erdi lo joaten omen zen eskolara, eta Fernandak bi besoak jasota kantatzen zuen, lagunaren partez jaso nahi izaten baitzuen, nonbait.