Politika eta Franco
-
Anaia heriotza-zigorrera kondenatuta
Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia
Heriotza-zigorrera kondenatu zuten anaia. Epaiketa egin zieten 20 mutili. Francori eskutitza bidali zioten. Epaileak esan zienaz, eta orduan zuten ezinegonaz hitz egiten du. Bakoitzak berea defendatzeko egiten zituen eginahalak; eta horrek ika-mikak zekartzan.
-
Goserik ez zuten pasatu
Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia
Gerraostean goserik ez zuten pasatu, amak dirua bazuelako. Beheko andreak itxurak egiten omen zituen, goseak zeudela, eta udaletxeak ematen zien jana egunero. Hasieran ez zegoen errazionamendurik. Gero bai, eta lentejek zomorroak zituzten.
-
Eskola, erdaraz
Miren Iparragirre Alkorta (1934) Joxepa Iparragirre Izagirre (1934) Donostia
Moja batzuk euskaldunak ziren, baina eskola beti erdaraz zen, baita Zubietan ere. Miren Alamandegin hasi zen eskolan, eta Azpeitiko maistra zuten. Cara al Sol kantatu behar zuten... Joxepak dio maistraren gizona zela frankista.
-
Aita kartzelan zen bitartean
Miren Josune Tolaretxipi Lizarralde (1926) Donostia
Aita kartzelan zegoela, nola egin zuten aurrera. Electricas Urumeako nagusiak soldata ematen jarraitu zuen, nahiz eta bera monarkikoa izan. Anaia, ama eta izeba aita ikustera joan ziren behin kartzelara.
-
Euskara galarazita, gerra ondoren
Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani
Euskaraz ari zirela, Donostian esan zietena: "Hable en cristiano". Ikastolek biziberritu zuten euskara. Gerra osteko debekua.
-
Izara bat bandera espainolaren ordez
Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria
Bizi lagun batek utzi zion bandera espainola Joxeren amari balkoian jartzeko, banderaren partez izara bat jarrita baitzeukaten.
-
Ventaseko eskola publikoa
Karlos Lizarazu Zeberio (1935) Hondarribia
Ventasko eskola publikoan Cara al Sol kantatzen zuten, maisuarekin. Ez zekien euskaraz. Mutilak eta neskak aparte.
-
Aita Ondarretan preso, hiru hilabetez
Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia
17 urterekin bueltatu zen. Aita 3 hilabetez egon zen kartzelan, bueltan. Despedida batean Francoren erretratuari zerbait bota zion mutil batek, eta batek Komandantziako bati esan zion; denak preso hartu zituzten. Bisitan joan zenean, izututa. Arrantzan jarraitu zuen irtendakoan. Txipiroiak.
-
Soldadutza Irunen III
Joxe Perez Otegi (1932) Hondarribia
Nafarroara joateko salbokonduktoa eta muga pasatzeko baimen berezia. Bere adineko neska bat laguntza eske joan zitzaion, eta salbokonduktoa egin zion.
-
Gotorlekuko militarrak eta soldaduak
Ana Mari Iza Berrotaran (1943) Hondarribia
Carrero Blanco sidecarrean ibiltzen zen. Erdi zigortuta egon zen, baina militar inportantea zen. Soldaduekin harreman ona zuten. Senarra ere hala ezagutu zuen. 1.500 soldadu zeuden sasoi batean, barrakoietan.
-
Gerra osteko eskola
Bittor Galarza Ugarte (1934) Hondarribia
Liburuak bazituzten: historia sagrada eta enziklopedia. Tinta erabiltzen zuten. Pizarran egiten zituzten ariketak. Cara al Sol kantarazten zieten. Euskaraz aritzen ziren kanpoan. Gerra aurrean, doktrina euskalduna.
-
Aita abertzalea
Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria
Garbiñeren aita gerra aurrean alkate izan zen Aretxabaletan PNVren aldetik. Gerra ostean ere abertzale izaten jarraitu zuen, baina ez zuen jendaurrean agertzen.
-
Errenterian alkateak erregimenekoa behar zuen
Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria
Joxe Mari zinegotzi lanetan aritu denbora tartean, 1974tik 1976ra, alkate aldaketa egokitu zen. Ramon Mujika omen zegoen lehendik eta Julian Yuste jarri omen zuten gero. Udalen batean gai jakin batekin adostasunik izaten ez bazen, probintziako gobernadore zibilak hartzen omen zuen erabakia.
-
Auzo elkarteak elkartu Udalaren osaketan eragiteko
Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria
Errenterian auzo elkarteek bat egiten omen zuten Udalaren osaketan eragiteko. Joxe Marik dio, Udalean beti izan dela interes pertsonalak defendatu izan dituen langilerik, eta horiek euren postuetatik kentzeko ahaleginean biltzen omen ziren auzo elkarteak.
-
Zinegotzi lanean "alderdien" eraginik ez zen nabaritzen
Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria
1974 eta 1976 urteetan zehar eginiko zinegotzi lana ez omen zegoen inongo korronte edo ideologi politikori lotua. Francoren heriotza eta gero kezka eta beldurra izan omen zituen Joxe Marik, arlo politikoan ziurgabetasun handia sumatzen baitzuen. Joxe Marik eta harekin zebilen Udal korporazio osoak karguak utzi eta hurrengo hauteskundeak ospatu bitarte Udalaren kargu egiteko sortu zen behin behineko komisioaren berri ere ematen du. Paula Casadok egin zuen komisio horren buru.
-
Gutxi abesten zuten, giroa ez zelako egokia
Juan Zulaika Lizaso (1929) Zarautz
Gaztetan gutxi abesten zuten, gerraostean debekatuta zegoen eta. Gau-eskoletan aita Ibarbiarekin irakurri zuen lehenbizi euskaraz. Etxean bertsoak abesten zituzten, amak paperetik ikasiak.
-
Komandantzia militarra eta Zarautzen egin zen ituna
Jose Agustin Etxabe Olaskoaga (1924) Zarautz
Komandantzia militarra. Bertako komandantea nafarra zen: Uharte. Itun bat egin zen Zarautzen 40-41 urte inguruan eta baporeak sirena joz etorri ziren.
-
Herritik irteteko baimen-eskatzea
Francisco Javier Aranburu Aranguren (1921) Zarautz
Gerra-ostea. Batailoietan harrapatutako semeak kontzentrazio zelaietara eramaten zituzten lanera. Haiek ikustera joan nahi izanez gero komandantziara joan behar zen baimena eskatzera. Herritik ateratzeko ere baimena eskatu behar izaten zuten.
-
Gerrako erabakien ondorioak
Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria
Aitaren anaia bat ere Bilbora joan zen harekin, baina gero Frantziara ihes egitea erabaki zuen. Gerra ostean, ordea, erabaki hark ondorio latzak ekarri zizkion.
-
Espainiako bandera ez jartzeko protesta
Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria
Francoren garaian, debekatua zegoen balkoietan ikurrinak jartzea. XX. gizaldi hasieran, Espainiako bandera ez jartzeagatik, zapi txuri bat jarri zuten, erdian Jesusen Bihotzaren irudia zuena; horrek haserrea ekarri omen zuen karlisten eta nazionalisten artean. Apaiz bat bidali egin zuten Errenteriatik Agurain aldera, abertzalea izateagatik.