Politika eta Franco

  • Pepi eta Felix Garai bateko irratiak; 'Pirenaica'

    Felix Durandegi Lazkano (1937) Donostia

    Lehengo irratiak nolakoak ziren. Sintonizatzea zaila zen. Pirenaica hartu nahian ibiltzen ziren. Irrati kateak. Parteak.

  • Jesus Furundarena Franco, Mutrikun

    Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

    Franco Mutrikun egon zeneko oroitzapenak. Prozesioa parrokiara. Arraunekin pasilloa egin zioten.

  • Claudio Usobiaga Libre gerraostean

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Gerra ondoreneko oroitzapenak. Claudiok denbora egin zuen preso. Libre geratu ostean, Mutrikura joan zen lehenengo aldiari buruz hitz egiten du.

  • Martzelina Kalzakorta Ikurrina aurrenekoz ikusi

    Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

    Ikurrinaren koloreekin jantzita zihoan herriko emakume bat etxera bidali zuteneko pasadizoa kontatzen du. 14 urte inguru zituela, lehenengoz ikusi zuen ikurrina parrokiako kanpandorrean. Pazko Egun bat zen. Gerora jakin zen ikurrin hura nork jarri zuen.

  • Garbine Andonegi Euskal izenak galarazi

    Garbiñe Andonegi Belaustegi (1934) Mutriku

    Diktadura garaian, euskaraz hitz egitea eta pertsonei, tabernei eta itsasontziei euskal izena edukitzea galarazi zen. 'Masillas' ontziaren izena 'Euskalerria' zen.

  • Mattin Labayen Sansinenea Aita deportatu egin zuten

    Mattin Labayen Sansinenea (1931) Tolosa

    Erbesteratuta zeuden espainolekin harremanak bazituzten. Aita deportatu egin zuten. Amak asko sufritu zuen. Mattin txikia zenez ez zen ezertaz enteratu.

  • 1613 Bueltan, isilpeko biltzarrak Madrilen eta Donostian

    Ramon Labaien Sansinenea (1928) Donostia

    Bueltan, Kimika ikasi zuen Madrilen; jesuiten ikastetxean egin zuen batxilerra, aurretik. Frantzian hezkuntza hobeto zegoen. Madrilen euskaldunek biltzar abertzaleak izaten zituzten; Donostian ere bai, Txillardegirekin-eta. Orixeren 'Euskaldunak' argitaratu zuen aitak, eta irakurri egiten zuten. Aktibismoa: ikurrina jartzea, propaganda. Euskara debekatua.

  • 1613 Francoren garaiko gorabeherak

    Ramon Labaien Sansinenea (1928) Donostia

    Joseba Elosegik Artzain Onaren gainean ikurrina jarri zuen. Garai bateko manifestazioak; grisak. Gaur egungo egoerari buruzko iritzia.

  • Maritxu Maiztegi Arregi Franco Arantzazun, eta haren emaztea Goiko Bentan

    Maritxu Maiztegi Arregi (1929) Oñati

    Franco Arantzazun egon zenekoa. Paliopean sartu zuten elizara. 1940 urte inguruan izan zen. Beste egun batean Francoren emaztea egon zen Goiko Bentan bazkaltzen.

  • Mari Karmen Olazagirre Francori agur eta ohore

    Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

    Gerrak iraun bitartean ez ziren eskolara joan Mari Karmen eta haren anaia. Gerraostean hasi ziren eskolan, eta Mari Karmen gogoratzen da Franco Donostiako Aieteko jauregira etortzen zenean nola behartzen zituzten haren aldeko oihuak egin eta hura agurtzera.

  • Amaia Etxarri Gidabaimena ateratzeko, falangetik pasa behar

    Amaia Etxarri Erize (1934) Hernani

    Hemezortzi urterekin gidabaimena atera zuen furgonetarekin aritzeko. Falangearen emakume sekziora joan behar izan zuen baimena ateratzeko eta zertzuk ikasi behar izan zituen kontatzen du (erlijioa, doktrina, puntoa egitea...) Gidatzen zuen lehenengo emakumeetakoa izan zen Hernanin.

  • Amaia Etxarri Amaia izena ez aldatzeko komeriak

    Amaia Etxarri Erize (1934) Hernani

    Amaia izena ipintzea ez zen erraza. Bere aitapuntakoak, osaba batek, erabaki zuen zein izen jarri. Gerraostean, izenak erdaratzea derrigortu zuten baina berea mantentzea lortu zuen aitak. Bere ilobari Amaia jartzen ere ez zieten utzi.

  • Pilar Bastida Irastorza Ezkonduta ezin lan egin

    Pilar Bastida Irastorza (1924) Arrasate

    Bederatzi urtez aritu zen "Unión Cerrajera"n lanean, bulegoan. Gero etxean torlojuak egiten zituen. Umeak hasi eta gero, lan bila hasi eta ezin izan zuen lanik egin ezkonduta zegoenez legeak debekatzen zuelako. Enpresa titulazioa atera zuen bere akademia jartzeko.

  • Felix Ajuria Belar Zine akaberan, eskua jasota

    Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

    Zine akaberan, Franco agertzen zen pantailan eta ereserkia entzuten zen. Ikusleek tente jarri eta eskuineko besoa altxatu behar zuten. Mutil batek besaulkiko heldulekua teloira bota zuen behin.

  • Felix Ajuria Belar Francoren argazkiari txikitoa bota

    Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

    Santa Agedako festetan Francoren argazki bati txikito bat zion mutil batek. Kartzelan sartu zuten mutila. Kartzelatik ihes egin zuen, eta nondik nora ibili zen azaltzen du.

  • 1369 Erromeriara derrigortuta

    Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

    Ilerik ez zioten ebaki, baina beste batzuri bai. Zerora, makinarekin. Herri bat hartzen zuten aldiro, erromeria egiten zuten plazan, eta behartuta zeuden joatera.

  • 1369 Luzarorako zigorrak

    Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

    Urtebete iraun zuten zigorrek. Joan ziren denak ibili ziren garbiketak egiten, txandaka. Baserrian dirurik ez zegoen. Anai bat langile batailoeitan eta bestea kartzelan. Gasteizko plazara joaten hasi zen, etxean laguntzeko. Hiru andre joaten ziren. Bezperan bidaltzen zuten jeneroa, kamioi txiki batean. Udaletxean pasea eskatu behar zen. Sagarrak, intxaurrak, gaztainak. Babarrun gorria plazara ez eramateko esan zion, berari emateko.

  • Joxe Mari Azpeitia Zineman western asko ikusitakoa

    Joxe Mari Azpeitia Basurto (1928) Getaria

    Askotan joaten ziren zinemara Zarautzera. Oinez joaten ziren hara, westernak ikusten zituzten, eta jendeak bizi egiten zuen pelikula. Gerra ostean, Nodoa jartzen zuten, eta jendeak nola erreakzionatzen zuen azaltzen du.

  • Rosario Amundarain Esnaola Franco agurtzen bandera eta guzti

    Rosario Amundarain Esnaola (1937) Ikaztegieta

    Udaran Espainiako banderak egiten zituzten eta Franco Donostiarako bidean pasatzen zenean errepidera ateratzen ziren. Esandakoa egiten zuten. Francok agur egiten zien auto barrutik.

  • Milagros Alzaga Homosexualak kartzelara "por vagos y maleantes"

    Milagros Alzaga Illarramendi (1930) Joxe Torregarai Gorostidi (1937) Usurbil

    Lehen beldurragatik homosexualek ez zuten beren sexualitatea aitortzen. Lasarten bazegoen homosexual bat Franco hona etortzen zen bakoitzean kartzelan sartzen zutena "maleante" izateagatik. Gizon hark umorearekin hartzen zuen kontua.