Politika eta Franco
-
Don Claudio Gallastegik Bilbon poliziak elizatik bota
Jose Ramon Urizar Zurinaga (1931) Elorrio
-
Elizako zertifikatua eta salbokonduktoak
Jose Ramon Urizar Zurinaga (1931) Elorrio
-
Etxeko giro politikoa: antifrankista eta langile-mugimenduaren aldekoa
Alberto Alava Martinez (1951) Ermua
Etxean gazteleraniaz egiten zuten. Gurasoak errepublikanoak ziren. Aita, milizianoa izan eta etxean giro politikoa nabaria zen. Antifrankistak eta langile-mugimenduaren aldekoak.
-
Manifestazioak eta istiluak
Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria
Lantegietako arazoak: kooperatibako jakien prezioak zirela eta. Ogia zentimo bat igo zutenean, manifestazioa. Politika kontuak. Guardia Zibilak eta asaltokoak, porradunak. Zaldiekin etorri, eta istiluak.
-
Kooperatibak ireki zituztenean, denda itxi behar
Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria
1975 aldera itxi zuten denda, kooperatibak hasi zirenean. Francoren aginduz zabaldu zituzten, Luzuriagak eta paper lantegiak. Konpetentzia handiegia zen, langileak ez zirenek ere han erosten zutelako.
-
Lantegietako gatazkak; manifestazioak
Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria
Lantegietako gatazkak. Sindikatuek asanbladak, herriko plazan. Ekoizpena igotzeko planak. CNTko emakume bat buzo urdinarekin, ogiaren prezioa igo zutenean. UGT. Borrokak. Manifestazioak. Amnistiaren aldeko Gestorakoa izan zen.
-
Etorkinak bertakotuta; Errenteria, herri bizia
Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria
Etorkin asko bertakotuta, manifestazioetan parte hartzen. Beste batzuk salatari lanetan. Gerra aurretik ere hainbat talde: batzokia, UGT, komunistak... Beti izan da herri bizia. ETA sortu zenean ere bai, mugimendua.
-
Manifestazioak eta miaketak
Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria
Istilu handiak izaten ziren Errenterian. Polizia tiroka, jendea zapatak galduta... Teonean sartu zirenekoa. Etxez etxe miaketak, eta kalean ere bai. Barrikadak, askotan.
-
Bidegabekerien aurkako borroka Errenterian
Inaxito Albisu Mendarte (1924) Errenteria
Errenteria “Kosovo euskalduna” izan omen da: beti borrokan. Inspekziora askotan eraman izan dute Inaxito eta jipoiak eman izan dizkiote. 14-16 urterekin hasi zen borroka politikoan: kartelak jartzen zituzten, bidegabekeriak salatzen zituzten (lapurretak, prostituzioa…)… Gerra aurretik, Errenterian denek ezagutzen zuten elkar eta ez zuten dudarik izaten bidegabekerien aurka borroka egiteko.
-
Eskolan ezin euskaraz egin
Sorkunde Iturria Lasa (1930) Errenteria
Irakasleren bati, emakumezkoa itxuraz (Aierbetarren bat izan zela dirudi), ilea moztu eta kaletik ibili omen zuten diktadura garaian, eskolak euskaraz emateagatik. Bestalde, Sorkundek bere izenarekin epaitegian izandako arazoak kontatzen ditu.
-
Francori kantari
Sorkunde Iturria Lasa (1930) Errenteria
Sorkunderen aitak ez zuen nahi izaten seme-alabak Franco agurtzera joan zitezen. Sorkundek-eta ez zuten joateko gogo berezirik izango, noski, baina irakasleak joateko eskatzen omen zien, inor azaldu ezean gerta ziezaiokeenaren beldur. Sorkundek goitik behera du gogoan Francori kantatzen zioten abestia.
-
'Cara al Sol' bi besoak altxata
Fernanda Etxeberria Mitxelena (1932) Errenteria
Sarri tiratzen omen zion Rosa andereñoak Fernandari belarri eta masailetatik, zauriak eragiteraino, askotan. Espainiako bandera igo eta 'Cara al Sol' kantatu behar izaten zutenean jasotzen omen zituen handienak. Izan ere, bere lagun-mina erdi lo joaten omen zen eskolara, eta Fernandak bi besoak jasota kantatzen zuen, lagunaren partez jaso nahi izaten baitzuen, nonbait.
-
Gerran Francoren alde egon zirenen abantailak
Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria
Langabezian egon zen gerratik itzuli zenean. Lana lortzeko lehentasuna izan zuten gerran Francoren alde egondakoek: Dibisio Urdinean egon izanagatik soldata jaso zuten soldaduek eta pentsiorako kontatzen zieten urte horiek; Jesusek gerran emandako 8 urteek ez zuten kontatzen.
-
Franco etortzen zeneko banderen tamaina
Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria
Gerra ostean, giroa asko aldatu zen Errenterian. Franco etortzen zen bakoitzean, Espainiako bandera jarri behar izaten zuten balkoietan: beraien etxean bandera txiki bat jartzen zuten balkoi handian. Errenterian karlista asko zegoen, eta nazionalek Bilbo hartu zutenean gerran, elizara joaten ziren ospatzera.
-
Gerra ostean, gazteak elkartzen hasi ziren pixkanaka
Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria
Karlista baten alaba PNVko mutil batekin hasi zen ateratzen. Orduko anekdota kontatzen du. Gerra bukatutakoan, urte batzuetan giroa ez zen ona izan Errenterian, baina denborarekin, pixkanaka gazteak elkartzen hasi ziren.
-
Gerrako erabakien ondorioak
Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria
Aitaren anaia bat ere Bilbora joan zen harekin, baina gero Frantziara ihes egitea erabaki zuen. Gerra ostean, ordea, erabaki hark ondorio latzak ekarri zizkion.
-
Espainiako bandera ez jartzeko protesta
Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria
Francoren garaian, debekatua zegoen balkoietan ikurrinak jartzea. XX. gizaldi hasieran, Espainiako bandera ez jartzeagatik, zapi txuri bat jarri zuten, erdian Jesusen Bihotzaren irudia zuena; horrek haserrea ekarri omen zuen karlisten eta nazionalisten artean. Apaiz bat bidali egin zuten Errenteriatik Agurain aldera, abertzalea izateagatik.
-
Mitinak egoitzetan eta zinema aretoetan
Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria
Gerra Zibila piztu baino lehen, Federica Montseny (Madril, 1905 - Okzitaniako Tolosa, 1995) eta Aurora Arnaizen (Sestao, 1913 - Mexiko Hiria, 2009) mitinak bildu zituen Errenteriako Cine Reinak, Frente Popularrak, ezkerreko alderdiek osatutako koalizioak deituta. Jesusek harrez gero ibili du buruan sartuta Montseny eta Arnaizen esaldi bana.
-
Gerraosteko giro politikoa eta Koldo Mitxelenarekin harremana
Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria
Gerraostean sinbolo asko debekatuta zeuden, baina Iñakiren aitak ez zuen alde batera utzi politika; Koldo Mitxelena umetatik ezagutu zuen eta harreman estua zuten. Iñakik ere ezagutu zuen Koldo Mitxelena.
-
Aita abertzalea
Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria
Garbiñeren aita gerra aurrean alkate izan zen Aretxabaletan PNVren aldetik. Gerra ostean ere abertzale izaten jarraitu zuen, baina ez zuen jendaurrean agertzen.