Politika eta Franco

  • Jose Ramon Urizar Don Claudio Gallastegik Bilbon poliziak elizatik bota

    Jose Ramon Urizar Zurinaga (1931) Elorrio

  • Jose Ramon Urizar Elizako zertifikatua eta salbokonduktoak

    Jose Ramon Urizar Zurinaga (1931) Elorrio

  • Alberto Alava Etxeko giro politikoa: antifrankista eta langile-mugimenduaren aldekoa

    Alberto Alava Martinez (1951) Ermua

    Etxean gazteleraniaz egiten zuten. Gurasoak errepublikanoak ziren. Aita, milizianoa izan eta etxean giro politikoa nabaria zen. Antifrankistak eta langile-mugimenduaren aldekoak.

  • Miren Mendarte Manifestazioak eta istiluak

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    Lantegietako arazoak: kooperatibako jakien prezioak zirela eta. Ogia zentimo bat igo zutenean, manifestazioa. Politika kontuak. Guardia Zibilak eta asaltokoak, porradunak. Zaldiekin etorri, eta istiluak.

  • Miren Mendarte Kooperatibak ireki zituztenean, denda itxi behar

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    1975 aldera itxi zuten denda, kooperatibak hasi zirenean. Francoren aginduz zabaldu zituzten, Luzuriagak eta paper lantegiak. Konpetentzia handiegia zen, langileak ez zirenek ere han erosten zutelako.

  • Miren Mendarte Lantegietako gatazkak; manifestazioak

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    Lantegietako gatazkak. Sindikatuek asanbladak, herriko plazan. Ekoizpena igotzeko planak. CNTko emakume bat buzo urdinarekin, ogiaren prezioa igo zutenean. UGT. Borrokak. Manifestazioak. Amnistiaren aldeko Gestorakoa izan zen.

  • Miren Mendarte Etorkinak bertakotuta; Errenteria, herri bizia

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    Etorkin asko bertakotuta, manifestazioetan parte hartzen. Beste batzuk salatari lanetan. Gerra aurretik ere hainbat talde: batzokia, UGT, komunistak... Beti izan da herri bizia. ETA sortu zenean ere bai, mugimendua.

  • Miren Mendarte Manifestazioak eta miaketak

    Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

    Istilu handiak izaten ziren Errenterian. Polizia tiroka, jendea zapatak galduta... Teonean sartu zirenekoa. Etxez etxe miaketak, eta kalean ere bai. Barrikadak, askotan.

  • Inaxito Albisu Bidegabekerien aurkako borroka Errenterian

    Inaxito Albisu Mendarte (1924) Errenteria

    Errenteria “Kosovo euskalduna” izan omen da: beti borrokan. Inspekziora askotan eraman izan dute Inaxito eta jipoiak eman izan dizkiote. 14-16 urterekin hasi zen borroka politikoan: kartelak jartzen zituzten, bidegabekeriak salatzen zituzten (lapurretak, prostituzioa…)… Gerra aurretik, Errenterian denek ezagutzen zuten elkar eta ez zuten dudarik izaten bidegabekerien aurka borroka egiteko.

  • Xorkunde Iturria Eskolan ezin euskaraz egin

    Sorkunde Iturria Lasa (1930) Errenteria

    Irakasleren bati, emakumezkoa itxuraz (Aierbetarren bat izan zela dirudi), ilea moztu eta kaletik ibili omen zuten diktadura garaian, eskolak euskaraz emateagatik. Bestalde, Sorkundek bere izenarekin epaitegian izandako arazoak kontatzen ditu.

  • Xorkunde Iturria Francori kantari

    Sorkunde Iturria Lasa (1930) Errenteria

    Sorkunderen aitak ez zuen nahi izaten seme-alabak Franco agurtzera joan zitezen. Sorkundek-eta ez zuten joateko gogo berezirik izango, noski, baina irakasleak joateko eskatzen omen zien, inor azaldu ezean gerta ziezaiokeenaren beldur. Sorkundek goitik behera du gogoan Francori kantatzen zioten abestia.

  • Fernanda Etxeberria 'Cara al Sol' bi besoak altxata

    Fernanda Etxeberria Mitxelena (1932) Errenteria

    Sarri tiratzen omen zion Rosa andereñoak Fernandari belarri eta masailetatik, zauriak eragiteraino, askotan. Espainiako bandera igo eta 'Cara al Sol' kantatu behar izaten zutenean jasotzen omen zituen handienak. Izan ere, bere lagun-mina erdi lo joaten omen zen eskolara, eta Fernandak bi besoak jasota kantatzen zuen, lagunaren partez jaso nahi izaten baitzuen, nonbait.

  • Jesus Aranburu Gerran Francoren alde egon zirenen abantailak

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Langabezian egon zen gerratik itzuli zenean. Lana lortzeko lehentasuna izan zuten gerran Francoren alde egondakoek: Dibisio Urdinean egon izanagatik soldata jaso zuten soldaduek eta pentsiorako kontatzen zieten urte horiek; Jesusek gerran emandako 8 urteek ez zuten kontatzen.

  • Miren Astibia Franco etortzen zeneko banderen tamaina

    Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria

    Gerra ostean, giroa asko aldatu zen Errenterian. Franco etortzen zen bakoitzean, Espainiako bandera jarri behar izaten zuten balkoietan: beraien etxean bandera txiki bat jartzen zuten balkoi handian. Errenterian karlista asko zegoen, eta nazionalek Bilbo hartu zutenean gerran, elizara joaten ziren ospatzera.

  • Miren Astibia Gerra ostean, gazteak elkartzen hasi ziren pixkanaka

    Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria

    Karlista baten alaba PNVko mutil batekin hasi zen ateratzen. Orduko anekdota kontatzen du. Gerra bukatutakoan, urte batzuetan giroa ez zen ona izan Errenterian, baina denborarekin, pixkanaka gazteak elkartzen hasi ziren.

  • joseba-goni Gerrako erabakien ondorioak

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Aitaren anaia bat ere Bilbora joan zen harekin, baina gero Frantziara ihes egitea erabaki zuen. Gerra ostean, ordea, erabaki hark ondorio latzak ekarri zizkion.

  • joseba-goni Espainiako bandera ez jartzeko protesta

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Francoren garaian, debekatua zegoen balkoietan ikurrinak jartzea. XX. gizaldi hasieran, Espainiako bandera ez jartzeagatik, zapi txuri bat jarri zuten, erdian Jesusen Bihotzaren irudia zuena; horrek haserrea ekarri omen zuen karlisten eta nazionalisten artean. Apaiz bat bidali egin zuten Errenteriatik Agurain aldera, abertzalea izateagatik.

  • Jesus Aranburu Mitinak egoitzetan eta zinema aretoetan

    Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

    Gerra Zibila piztu baino lehen, Federica Montseny (Madril, 1905 - Okzitaniako Tolosa, 1995) eta Aurora Arnaizen (Sestao, 1913 - Mexiko Hiria, 2009) mitinak bildu zituen Errenteriako Cine Reinak, Frente Popularrak, ezkerreko alderdiek osatutako koalizioak deituta. Jesusek harrez gero ibili du buruan sartuta Montseny eta Arnaizen esaldi bana.

  • inaki-goni Gerraosteko giro politikoa eta Koldo Mitxelenarekin harremana

    Iñaki Goñi Galarraga (1929) Errenteria

    Gerraostean sinbolo asko debekatuta zeuden, baina Iñakiren aitak ez zuen alde batera utzi politika; Koldo Mitxelena umetatik ezagutu zuen eta harreman estua zuten. Iñakik ere ezagutu zuen Koldo Mitxelena.

  • garbine-jauregi Aita abertzalea

    Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria

    Garbiñeren aita gerra aurrean alkate izan zen Aretxabaletan PNVren aldetik. Gerra ostean ere abertzale izaten jarraitu zuen, baina ez zuen jendaurrean agertzen.