Politika eta Franco

  • Joxe Mari Zapirain Errenterian alkateak erregimenekoa behar zuen

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    Joxe Mari zinegotzi lanetan aritu denbora tartean, 1974tik 1976ra, alkate aldaketa egokitu zen. Ramon Mujika omen zegoen lehendik eta Julian Yuste jarri omen zuten gero. Udalen batean gai jakin batekin adostasunik izaten ez bazen, probintziako gobernadore zibilak hartzen omen zuen erabakia.

  • Joxe Mari Zapirain Auzo elkarteak elkartu Udalaren osaketan eragiteko

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    Errenterian auzo elkarteek bat egiten omen zuten Udalaren osaketan eragiteko. Joxe Marik dio, Udalean beti izan dela interes pertsonalak defendatu izan dituen langilerik, eta horiek euren postuetatik kentzeko ahaleginean biltzen omen ziren auzo elkarteak.

  • Joxe Mari Zapirain Zinegotzi lanean "alderdien" eraginik ez zen nabaritzen

    Joxe Mari Zapirain Etxeberria (1933) Errenteria

    1974 eta 1976 urteetan zehar eginiko zinegotzi lana ez omen zegoen inongo korronte edo ideologi politikori lotua. Francoren heriotza eta gero kezka eta beldurra izan omen zituen Joxe Marik, arlo politikoan ziurgabetasun handia sumatzen baitzuen. Joxe Marik eta harekin zebilen Udal korporazio osoak karguak utzi eta hurrengo hauteskundeak ospatu bitarte Udalaren kargu egiteko sortu zen behin behineko komisioaren berri ere ematen du. Paula Casadok egin zuen komisio horren buru.

  • Joxe Gaztelumendi Izara bat bandera espainolaren ordez

    Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

    Bizi lagun batek utzi zion bandera espainola Joxeren amari balkoian jartzeko, banderaren partez izara bat jarrita baitzeukaten.

  • 1342 Argi zentralak

    Jose Pagalday Garro (1927) Eskoriatza

    Ura eta argia bazuten etxean, baina urarentzat zentral txikiak zeuden. Olazarrek ematen zuen argia, baina tentsio baxukoa. Goribarko errotak auzorako ematen zuen argia. Beste zentralak. Pelton eta Francis turbinak. Iberduero. Iberdrola. 1967 inguruan Garoña zentral nuklearrerako erreaktorea pasatu zen Eskoriatzatik. Berari egokitu zitzaion sarrailak begiratzea. Franco joan zen hurrengo egunean, inauguratzera.

  • Pedro Mari Armendariz Zubizarreta Lantegitik JONSen kanpamendura; euskaraz egitearren zigorrak

    Pedro Mari Armendariz Zubizarreta (1938) Eskoriatza

    Hamalau urterekin lantegian lanean hasi eta berehala JONS talde falangistak Orion zuen kanpamendura bidali zuten. Lantegiak behartuta zeuden langile hasiberriak bidaltzera. TESAko langile bat eta biak joan ziren. Ez zuten dirurik jasotzen, baina dena ordainduta zuten. Euskaraz hitz egiten zuena zigortu egiten zuten.

  • Pedro Mari Armendariz Zubizarreta Lantegitik JONSen kanpamendura, astebeterako

    Pedro Mari Armendariz Zubizarreta (1938) Eskoriatza

    JONS talde falangistaren kanpamenduan Orion egon zenean eguna nola pasatzen zuten. Jaiki orduko "Cara al sol" kantatu behar. Astebete egin zuen. Lantegiak behartuta zeuden langile hasiberriak bidaltzera. Bera Zubizarreta lantegitik joan zenean, TESAko langile bat ere joan zen. Kanpamendua, ohatzeak, jatekoa. Ardorik ez zieten ematen han; ordurako jada hasita zeuden ezkutuan ardoa edaten.

  • Eskolako kantuak

    Margarita Maiza Auzmendi (1938) Etxarri Aranatz

    Eskolan sartzean Cara al Sol kantatzen zuten.

  • Bautista Barandalla Inauteriak

    Bautista Barandalla Beltza (1933) Etxarri Aranatz

    Inauteriak ere ospatzen zituzten. Pasadizo bat gogoratzen du, zapatariak (gaita-jotzailea zen gainera) pintura batez biboteak egin omen zizkien, eta, gero, zapaten pintura hori ezin kenduz ibili ziren. Etxeko edozein arropekin mozorrotzen ziren. Orduan inauteriak debekatuta egon zirela gogorarazten du.

  • Blanca Urgell Frankismo garaian euskara estalita

    Blanca Urgell Lazaro (1962) Gasteiz

    Moja eskolan ikasi zuen Blancak, dena gaztelaniaz. Hasiera batean, Frankismo garaia zela eta, gaztelaniak euskara erabat estalita zuen, eta ez zekien beste hizkuntza bat existitzen zenik ere. Hamalau urterekin euskara ikasten hasi zen 'Jalgi Hadi' programan, Ikasbidea ikastolaren bitartez.

  • Pedro Elosegi Ikurriña legezkoa ez zen sasoiko kontuak

    Pedro Ignacio Elosegi Gonzalez de Gamarra (1960) Gasteiz

    Ikurriña 1977an legeztatu zuten, bere urtebetetze-egunean. Mendian ikurriñak ateratzen zituzten. Mairulegorretako dantzaldietan ere bai. Aitarekin joaten ziren, eta ama kezkatuta egoten zen.

  • Peli Romarategi Urte eta erdi kartzelan

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerraostean, Franco Gasteizera etorri zen kongresu batean parte hartu eta Fray Frantzisko de Vitoriaren omenezko monumentu bat inauguratzera. Egun hartan, Pelik eta beste bost lagunek Senda pasealekua ikurrinaz bete zuten. “Erbesteratuei muga zabaldu”, “Presoak askatu” eta horrelako esaldiekin pegatinak ere ipini zituzten. Poliziak denak atxilotu zituen eta jipoitu egin zituzten, beraiek nahi zutena deklara zezaten. Peli urte eta erdi egon zen kartzelan.

  • Peli Romarategi Gerraosteko fusilamenduak eta debekuak

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerra garaian, Santa Isabel hilerrian jendea fusilatzen zuten. Irratia ezkutuan entzuten zuten, debekatua baitzegoen.

  • Josu Zabala "Baga Biga Higa" sentikaria, Gasteizen

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Irakasle Ikasketak egiten ari zen sasoian, Teatro Floridara Ez Dok Amairu joan zen, "Baga Biga Higa" emanaldiarekin. Txundituta geratu zen. Politikoki troskismoarekin lerrokatu zen, LKI eta eremu horietan.

  • Josu Zabala Arrasateko ikastolatik Burgosera, soldadutza egitera

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Irakasle ikasketak bukatuta, Arrasateko ikastolan izan zuen lehen lana. Atxilotu egin zuten, eta kartzelaldiaren ostean, soldadu bidali zuten, Burgosera. Han ezkerreko militanteen eskuetan zeuden koartelak. Harrera-luntxa egin zieten, eta "banda"-koa izan zen hasieratik.

  • Josu Zabala Soldadutzan, komite antifrankistan

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Soldadu Komitean egon zen, fitxatutako beste antifrankista guztiekin batera. Franco hil zenean, soldadutza egiten zegoen. Martxoaren 3ko sarraskia gertatu zenean ere bai.

  • Josu Zabala Aktibismo politikotik aktibismo musikalera

    Josu Zabala Ajuriagerra (1954) Gasteiz

    Franco hil zenean, desenkantua iritsi zen, "trantsizio faltsua"... ustezko demokrazia horretan, ezkerrak indarra galdu zuela dio. Ekintzarako aukerak mugatu egin ziren, eta aktibismo musikala egitea erabaki zuen.

  • Rafa Armendariz Espainiako ereserkia zineman; zentsurak

    Rafa Armendariz Gainza (1926) Gernika-Lumo

    Argatxburuko zineman Espainiako ereserkia jarri behar izaten zuen pelikula guztietan; kanpoan "Guardas de asalto"ak egoten ziren zaintzen. Pelikulak zentsurarekin heltzen ziren, beraiek ez zuten ezer erabakitzen. Maila desberdinetako pelikulak egoten ziren.

  • Pablo Izagirre "Galazota dago euskaraz eittie"

    Pablo Izagirre Hormaetxea (1927) Gernika-Lumo

    Frente de Juventudesen euskaraz berba egitearren atentzioa deitzen zioten. Arkupeetako frontoian euskaraz egitea galarazita zegoela gogoratzen zuen kartela zegoen.

  • Kontxi Arrien Madrilgo Euskal Etxeko hastapenak

    Kontxi Arrien Monasterio (1929) Gernika-Lumo

    Bere senarra izan zen Madrilgo Euskal Etxeko lehen presidentea. Bertako ikastetxe nagusi batean hasi ziren hasieran euskarazko meza ematen, bertan leku desberdinetako euskaldunak batzen ziren. Orduan izan zuten Euskal Etxea sortzeko ideia. Abade oñatiar batek lagundu zien asko legalizatzeko bidean.