Politika eta Franco

  • Elu Gaztañaga Martinez Klandestinitatean paperak mugitzen

    Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

    Paperak hona eta hara eramaten egin zuen lan klandestinitatean ETAren alde. Mendira asko joaten ziren zeregin horretarako. Arriskuan sarri ibiltzen ziren.

  • Pedro Armendariz Imaz Frankismo garaia

    Pedro Armendariz Imaz (1925) Ordizia

    Frankismo garaiko kontuak. Frankistek agintzen zuten herrian. Kartzelan egondako errepublikarrek ez zuten boto eskubiderik. Nazionalistek industrian boterea zutela aipatzen du Pedrok. Gerra aurreko egoera ekonomikoa zein zen aipatzen du.

  • 1218 Tedeumak

    Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi

    Tedeumak: Francoren tropek zerbait hartzen zutenean egoten zen ospakizuna. Familiakoren batek joan egin behar izaten zuen nahitaez.

  • Reme Gaztelumendi Kartzelan egon izanagatik, lana bilatzeko zailtasunak

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Gerra garaian, senarra 3 urtez egon zen atxilotuta. Handik herrira itzuli zenean, ez zioten eman nahi izan lanik, ezta itsasoan lan egiteko pasaporterik ere. Azkenean, ahalegin handiak egin eta gero, lortu zuen pasaportea.

  • Reme Gaztelumendi Francoren debekuekin, Pasaia erdaldundu

    Reme Gaztelumendi Goikoetxea (1925) Pasaia

    Francoren diktadura etorri zenean, denak erdaraz hitz egitera ohitu ziren Pasaian. Herria asko erdaldundu da horren ondorioz, euskararen transmisioa eten egin da.

  • Juana Arrieta Lezeta Euskararen egoera gerra zibilaren ostean

    Juana Arrieta Leceta (1923) Margarita Murguizu Azurmendi (1910) Dolores Tolosa Lariz (1911) Eibar

    Euskararen aldeko mugimendu handia Bilbon. Gerra ostean euskaraz berba egiterik ez zegoen; umeei euskarazko izenik ipintzerik ere ez.

  • Pedro Iraola 'Viva España' eta 'Cara al Sol' abestu behar

    Pedro Iraola Belza (1941) Amasa-Villabona

    Zizurkilgo eskolatik ateratzen zirenean, 'Viva España' eta 'Cara al Sol' abestu behar izaten zuten atarian. Pasadizoa: maisuak bere semea banderarekin jo zuen ez zuelako 'Cara al Sol' abestu nahi. Zelatariak.

  • Aintzane Telleria Falanjearen sermoiak entzutera behartuta

    Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

    Batzokia izandako etxea hartu zuen beretzat Falanjeak. Fabrikatik ordubete galdu eragin eta behartuta joan behar izaten zuten hara "euren inuzentekerixek entzuten". Errebeldea izan da Aintzane, ez zuen amore ematen. Bandera edo "txori" espainiarrak eramatera behartzen zituzten eskolan baina berak kendu egiten zituen.

  • Aintzane Telleria Euskadiren alde lan asko egindakoa

    Aintzane Telleria Madariaga (1931) Bermeo

    Aintzane oso iraultzailea izan da, ez du beldurrik izan. Asko egin du Euskadiren alde. Baserriz baserri ibili da zigortuentzat janaria eta gauzak biltzen.

  • 1305 Eskolara sartzean 'Cara al Sol'

    Juan Azkue Irastorza (1928) Zestoa

    Eskolako maisuak izendatzen ditu. Erdaraz hitz egiten zuten eskolan. Eskolara sartzean Cara al Sol abestu behar izaten zuten. Oriamendiko martxa, karlismoaren ereserkia, ere abesten zuten: "Por Dios, por la patria y el Rey..."

  • martina olasagasti Semearen eskola garaiko oroitzapenak

    Martina Olasagasti Martikorena (1913) Donostia

    Semearen eskola garaiko oroitzapenak. Maisuak jo egiten zien. Txapela ipurdian jartzen zuten. Esne hautsa ematen zieten, eta derrigor hartu behar. Cara al Sol. Falangea.

  • Pakita Penagarikano Irratia entzuten

    Pakita Peñagarikano Elosegi (1926) Tolosa

    Diktadura garaian, desinformazio handia zegoen. Radio Francia Internacional entzuten zuten; gaztelaniaz ematen zituzten albisteak eta horrela izaten zuten gauzen berri.

  • Patxi Sein Ikurrina baporeetan

    Patxi Sein Legorburu (1921) Pasaia

    Gerra ondorenean, ikurrina debekatuta zegoen. Patxik baporeetako eskailerak zuri, gorri eta berdez margotzen zituen. Baporeko zubian ere ikurrina jartzen zuen.

  • Luis Urizar Garai gogorrak

    Luis Urizar Murelaga (1933) Lekeitio

    Francoren diktadura garaia oso gogorrak izan zen: eskolan Cara al Sol abestu beharra, zikinkeria asko, hazteria "sarna" ugari...

  • inaxi-gerenu 'Cara al Sol'en beste bertsio bat

    Iñaxi Gereñu Odria (1928) Legazpi

    Gerra ostean, eskolan ere euskara debekatu egin zuten, eta Cara al Sol abestera behartzen zituzten. Ume batzuek, baina, kantaren hitzak aldatu zituzten.

  • Nikolas Lopetegi Ustezko lagunaren mehatxua

    Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

    Arratsalde batean, aita baserriko lanetan zebilela, ustezko lagun bat sarjentu batekin etorri zen. Txekorrik handiena hurrengo egunean hiltegira eramateko agindu zioten; nahigabe handia hartu zuen aitak, hori baitzen baserriko errenta ordaintzeko esperantza.

  • Julian eta Rosario Zabaleta Eskola garaiko kontuak

    Julian Zabaleta Kortaberria (1937) Legazpi

    Zazpi urterekin hasi zen Legazpiko eskolan. Plazako eskolan lekua falta zela eta, 'Centro Republicano' konfiskatu eta han ere eskola jarri zuten. Handik "eskola txikira" pasa zen, eta, geroago, fraideen kolegiora. Fraideetako zuzendariari buruz hitz egiten du. 'Cara al Sol' abesten zuten eskolara sartu aurretik, formazioan jarrita.

  • Juan Mari Balentziaga Arrondo Abadiñon, antzeztea galarazi

    Juan Mari Balentziaga Arrondo (1943) Zumarraga

    Antzerkiko gorabeherak. Abadiñora (Bizkaia) antzeztera joan zirenekoa kontatzen du. Luistarrek antolatu zuten emanaldia hura. Antzerkia hasi baino ordubete lehenago guardia zibilek galarazi egin zien antzerki hura egitea.

  • Juan Mari Balentziaga Arrondo Antzerkia: entsegatzeko zailtasunak

    Juan Mari Balentziaga Arrondo (1943) Zumarraga

    Antzerkiko gorabeherak. Pagoetan egiten zituzten entseguak. Behin, guardia zibilak joan omen ziren bertan talderik ba ote zen galdezka; atezainak ezetz esan eta joan egin omen ziren. Antzerki-taldeko kideek eraikinaren atzeko aldetik atera behar izan zutela kontatzen du. Euskaraz egitea debekatuta zegoen.

  • Juan Mari Balentziaga Arrondo Ikastolaren sorrera

    Juan Mari Balentziaga Arrondo (1943) Zumarraga

    Antzerki-taldearen ondoren, idazketa talde bat sortu zen; euskaraz idatzi eta izengoitiekin sinatzen zuten. Juan Marik Irimo izengoitia erabiltzen zuen. Talde horren bueltan etorri zen ikastolaren sorrera.